Volum 2

QABEL IL-BIDU

IL-LE}EN TA' MIN QED IWASSAL KELMA }AJJA

Bejn Volum u ie]or

Fis-sena 1982, jiena ]ri[t g]all-pubbliku l-ewwel volum ta' din il-"}ajja" ta' Mons. De Piro. Il-volum ]are[ lejn tmiem ix-xahar ta' Mejju meta s-So`jeta’ Missjunarja ta ' San Pawl kienet qed tit]ejja g]all-Kapitlu {enerali. Kont ili s-snin na]dem b'g]hajnuna ta' bla waqfien min-na]a ta' Dun Stanislaw Tomlin, is-Superjur {enerali tas-So`jeta’. Hu jqis il-pubblikazzjoni ta' l-ewwel volum tal-}ajja ta ' Mons. De Piro b]ala wa]da mill-opri importanti tal-[eneralat tieg]u. Hu jag]mel hekk bir-ra[un g]aliex Istitut Reli[ju\ ma jag]rafx lilu nnifsu qabel ma jkun g]araf sewwa lill-Fundatur tieg]u.

L-ewwel volum, kif stqarrew mieg]i l-membri tas-So`jeta’ Missjunarja ta' San Pawl, kien ta' siwi kbir f'idejhom waqt dak il-Kapitlu {enerali. Fil-fatt, dak il-volum kien prin`ipalment iddedikat g]al Mons. De Piro bhala Fundatur ta' din is-So`jeta’. Jiena apprezzajt ]afna r-radd ta ' ]ajr li ntbag]atli bil-miktub minn Dun Injazju Micallef, b]ala Segretarju {enerali, fit-3 ta ' Awissu, 1982. Mi\-|ebbu[ ta' G]awdex, f'isem is-So`jeta’ kollha, hu kitibli dawn il-kelmiet:

IL-KAPITLU {ENERALI TAS-SO~JETA’ MISSJUNARJA TA ' SAN PA WL MLAQQG}A FL-A}}AR SESSJONI PLENARJA TIEG}U FILWAQT LI J}OSSU FID-DMIR LI JIZZI }AJR F'ISEM IS-SO~JETA’ KOLLHA LILL-W.R. PATRI ALESSANDRU BONNI~l O.F.M. CONV. G}AX-XOG}OL KBIR TA' FEJDA LI WETTAQ FAVUR IS-SO~JETA’ BIL-KITBA TAL-}AJJA TA' MONS. {U|EPPI DE PIRO JIKKONSIDRA LILL-ISTESS AWTUR B}ALA BENEFATTUR U }ABIB KBIR LI ISMU NTRABAT B'MOD INTIMU MA' L-ISTORJA TAS-SO~JETA’ MISSJUNARJA TAG}NA.

F'dak il-kapitlu tas-sena 1982, intg]a\el b]ala Superjur {enerali Fr. James Bonello. L-g]a\la [dida g]alija ma ]olqot l-ebda problema. Fil-fatt, proprju l-ewwel darba li [ie jiltaqa' mieg]i wara l-g]a\la tieg]u, Fr. James ]e[[i[ni biex, tul is-sitt snin ta’ l-uffi``ju tieg]u, jiena nlesti t-tieni volum ta’ din il-"}ajja". ll-fehma tieg]i kienet li nintafa' fuq xog]lijiet o]rajn ]alli, sadanittant, lill-ewwel volum naghtih i`-`ans li jsir mag]ruf xi ftit. Imma l-]sieb li ntemm din l-opra baqa' dejjem f'mo]]i, g]aliex kelli ]afna materjal mi[bur u ma]dum g]al dan it-tieni volum.

 

75 Sena mill-Bidu tas-So`jeta’

Wara li ]ri[t l-ewwel volum ta' din il-"}ajja",jiena bqajt sejjer bla nifs fuq opri o]rajn. Minn dak i\-\mien, l-a]jar opra tieg]i kienet In-Nadur: {rajjiet Kolle[[jata u Ba\ilika, imxebilkin fil-}ajja So`jali ta' G]awdex. Imma kien ta' sodisfazzjon ie]or g]alija li temmejt il-pubblikazzjoni ta' l-lstorja tal-Knisja, billi ]ri[t is-Sittax-il Volum li hu Il-Knisja ta' \mienna. }assejt li tajt ukoll kontribut `kejken lill-Ordni tieg]i meta ppubblikajt il-ktieb San Fran[isk u Qaddisin Fran[iskani O]rajn u l-istudju Mary Immaculate in the Churches of the Franciscans Minor Conventual in the XVII and XVIII centuries. Kien ukoll frott tat-ta]bit ta' dan i\-\mien meta bdejt nippubblika f'serje ta' artikli `kejknin The Inquisition in Malta fil-]ar[iet tar-rivista kulturali "Civilisation".

Kien \mien ukoll meta o]rajn baqg]u j[ennuni biex nintafa' fuq xi kitba o]ra li huma tant jixtequha. Imma passi kbar 'il quddiem saru fit-tfassil tal-}ajja ta' Marija Tereza Nuzzo: Fundatri`i tas-Sorijiet Ulied il-Qalb ta' {esu’ u fl-o]ra ta' Marija {u\eppina Curmi: Fundatri`i tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu. Jekk kollox imur skond kif inhu ppjanat, dawn i\-\ew[ bijografiji ma jdumux ma jo]or[u. L-istorja bdiet t]allini dejjem bla nifs. F'dan i\-\mien, jiena bqajt ni[bor ukoll il-materjal g]all-kumplament ta' l-lstorja ta' l-Isla u ta' Dun {or[ Preca. Fl-istess \mien, qed tit]ejja wkoll edizzjoni [dida tal-kotba Fren` tal-G]arb u Maltin u l-lnkizizzjoni.

Minkejja dan, mill-bidu ta' Jannar 1984, jiena ntfajt b'ru]i u [ismi fuq it-Tieni Volum tal-}ajja ta' Mons. De Piro, ming]ajr qatt ma tlaqt l-o]rajn g]al kollox.

Fil-fatt, jiena qatt ma \ammejt f’mo]]i li ng]aqqad din il-pubblikazzjoni ma’ xi okka\joni spe`jali. L-importanti hu li l-opra ti[i mitmuma. Imma l-pubblikazzjoni ta]bat ma' okkazjoni li jist]oqqilha li titfakkar. Fit-30 ta' {unju, 1910, Mons. De Piro feta] l-ewwel Dar ~kejkna ta ' l-lmdina biex ta bidu g]as-So`jeta’ Missjunarja ta' San Pawl. G]alhekk, din il-"}ajja" li ]adet ]afna snin biex tinkiteb tlestiet kollha kemm hi u dehret stampata f’e[]luq il-75 sena mill-bidu ta' l-opra ewlenija ta' Mons. De Piro.

 

Issa]]art minn {gant

Dawk li ma g]andhomx esperjenza fil-kitba ma jistg]ux jifhmu f'liema ta]bil il-mo]] jid]ol kittieb ta' l-istorja. Issa, g]at-tul ta’ ]afna snin, ili nit]arre[ f'din il-]idma. G]alhekk, \gur li ma hux minnu li t-trab ta' l-arkivji u s-susa tal-manuskritti jag]mlu ]sara g]as-sa]]a ta’ bniedem normali. Li kieku kien hekk, \gur li ma g]adnix dak li jien. Kien ikun a]jar li kieku ntqal li ssir ]sara lill-mo]]. L-eg]ja tin]ass tassew!

Ikolli n\id li qatt ma d]alt g]al bi``a xog]ol hekk iebsa b]alma hi din il-"}ajja" ta ' Mons. De Piro. Sa ftit ilu, jiena qist li l-bi``a xog]ol l-i\jed iebsa ta' ]ajti kienet fit-tfassil ta' l-ewwel volum tal-"}ajja" ta' Dun {or[ Preca. Imma, filwaqt li l-ewwel volum tal-}ajja ta' Mons. De Piro ma ]oloqlix komplikazzjonijiet spe`jali, it-tieni volum kien ta' diffikultajiet li jiena ]assejt li rrid sa]]a ta’ [gant biex ma ni[[arrafx ta]t it-toqol tag]hom.

Fil-fatt, jiena ]assejtni mbuttat 'il quddiem mill-figura ta' Mons. De Piro. Kulfejn missejt xi]a[a dwaru, jiena bdejt nissa]]ar minnu. ll-[gant ma mhix jien g]aliex tg]abbejt b 'xog]ol iebes. ll-[gant hu Mons. De Piro nnifsu. ll-personalita’ tieg]u hi tant qawwija b'mod li, aktar ma bdejt insir nafu, aktar beda ji[bidni g]al warajh, u jkabbar fija x-xewqa li nsir nafu a]jar.

Meta jien bdejt infassal din il-}ajja g]all-ewwel darba, ma stajtx nimma[ina kif kont se nqassamha. G]alhekk, meta ffurmajt idea ftit jew wisq `ara, jiena ntba]t li jaqbel li nfassalha f'\ew[ volumi. }afna mill-materjal ilu mi[bur u ma]dum madwar ]ames snin. Jiena bqajt inbiddel fih sa l-a]]ar mument.

Minkejja dan, fil-bidu tas-sena 1984, jiena kont g]adni ma mma[inajtx f'liema ba]ar ta' materjal kont se nsib ru]i. Il-}ajja ta' Mons. De Piro hi bi``a mill-istorja ta’ Malta ta' \mienu. Hu sab ru]u mda]]al f'oqsma tant differenti minn xulxin. Rajt, g]alhekk, li l-a]jar titlu li stajt nag]ti g]al dan il-volum hu: "F'Kull Qasam ta' l-lstorja ta' Malta". Forsi. dan it-titlu ma jiftihemx bi\\ejjed jekk a]na ma n\ommux quddiem g]ajnejna li Mons. De Piro g]amel ]iltu biex iwassal l-isem ta ' Kristu fost il-[nus. Imma dan g]amlu permezz tal-Maltin. ll-Mulej qanqlu biex hu jnewwel id ta' missier lil [nus o]rajn. U dan wasal g]alih billi g]aqqad mieg]u tant o]rajn. Bis-sa]]a tieg]u, l-isem ta' Malta ]are[ 'il barra minn xtut g\iritna, u ]afna bierku l-isem tieg]u u ta' dawk kollha li g]enuh mill-qrib.

Filwaqt li jiena ssa]]art minn bniedem ta' dix-xorta, il-problemi li n]olquli ma jistg]ux jitfissru bil-kliem. Jiena ]assejtni mitluf f'eluf ta' kitbiet. L-argumenti kienu wkoll varjati ]afna. Kelli b\onn ni[ri ]afna ma' Malta u G]awdex biex [bart il-materjal mixtieq. L-ltalja wkoll swietli xi flit biex 'il dan il-bniedem sirt nafu a]jar. ll-problema kienet ukoll fl-istess taqsim tal-volum. Kull kapitlu hu qisu b]al trattat g]al rasu. Kull argument hu \viluppat b'mod s]i] biex l-opra ta' Mons. De Piro tiftihem a]jar. B'hekk. il-kobor ta'Mons. De Piro deher a]jar, u l-valur ta' din l-opra jin]ass aktar g]all-istorja ta' Malta.

Jiena kont g]adni b'xi dubji dwar il-karattru ta' Mons. De Piro. G]alhekk, mort ukoll sa Urbino fil-Marki, fl-ltalja ~entrali, ]alli nag]ti f'idejn persuni esperti fotokopji ta’ l-ori[inal tal-kitba ta' Mons. De Piro. Ridt nara kif jo]ro[ il-karattru tieg]u mill-kalligrafija tieg]u. Jiena ]assejt li r-ri\ultat kien wie]ed straordinarju. G]alhekk, lil din l-analisi, jiena tfajtha s]i]a b'kumment fl-Appendi`i. Kien xi flit ta' siwi l-Arkivju Vatikan ukoll g]ar-relazzjonijiet li De Piro kellu mal-Kongregazzjonijiet tal-Kon`ilju, tar-Reli[ju\i, u tal-Propagazzjoni tal-Fidi.

 

Daqqa ta' Id

F'dan it-tieni volum, tant kien vast il-materjal li jiena kelli b\onn nezamina, b 'mod li kien assolutament impossibbli li ni[bor kollox wa]di. L-ewwelnett, jiena ma nistax ma n[ibx quddiem g]ajnejja ‘l dawk li, g]all-ewwel darba, ]olmu b 'din il-"}ajja" ta’ Mons. De Piro. G]alkemm forsi huma ma kellhomx is-seng]a tal-kitba storika, dawk li [abru l-intervisti ming]and ]afna li kienu jafu 'I Mons. De Piro kienu g]alija ta' g]ajnuna kbira. ‘Il x’u]ud minnhom di[a raddejtilhom ]ajr fid-da]la ta' l-ewwel volum. Imma, hawn, irrid infakkar b'mod spe`jali lil Louis Aloisio li tkellem ma' tant nies, u dak li [abar kien g]alija ta' siwi biex \ewwaqt il-kontenut ta 'g]add ta' kapitli. Naturalment, il-valur ta’ l-intervisti hu ]afna i`ken milli wie]ed jimma[ina. Sostanzjalment, kull intervista turi li [rat xi]a[a. Imma l-e\attezza hi nieqsa ]afna fihom. Kemm-il darba, persuna tit]allat ma' o]ra, u \mien ma' ie]or. L-im]abba lejn Mons. De Piro qanqlet kwa\i lil kul]add biex jaraw fih bniedem li rnexxa dejjem, u li qatt ma kellu difetti. Imma nafu li l-]ajja ma hix hekk. Fallimenti u su``essi jixxebilku [o xulxin fil-]ajja ta ' kull bniedem. Pre[ji u difetti jag]mlu l-bniedem i\jed normali.

Jiena qrajt kull intervista li n[abret. u \idt xi o]ra li dehritli importanti. Imma, imbag]ad, bdejt ng]arbel kollox ]alli nibni din l-istorja fuq dokumenti awtenti`i. Min-na]a l-o]ra, bqajt ni[ri sa l-a]]ar mument wara x'u]ud li, bil-memorja tajba tag]hom, rajt li nista' norbot fuq kliemhom. Fost dawn insemmi 'I Fra Venanz Galea u Fra Kal`idon Zammit (li proprju fl-a]]ar [umata ta' ]ajtu [bart xi tag]rif ming]andu). Hawn, g]al darb'o]ra, intenni li dan il-materjal sata’ jin]adem tajjeb min]abba l-fatt li Mons. De Piro nnifsu \amm dokumentazzjoni s]i]a ta' kollox. Jiena stajt immur f'diversi arkivji biex ni[bor id-dokumenti g]aliex sibt kopji awtenti`i ta' dak li sar qalb l-istess kitbiet ta' Mons. De Piro. Dan ng]idu b'mod spe`jali g]al kuntratti, testmenti, u trattattivi ma' l-Awtoritajiet tal-Gvern u tal-Knisja.

G]alija, kien ta 'g]ajnuna li dan it-tieni volum tlestafi \mien meta s-So`jeta’ Missjunarja ta' San Pawl kienet qed ti[bor il-kuntratti u l-atti legali kollha li jintrabtu mag]ha. B'dan il-mod, is-Superjur {enerali, Fr James Bonello, kien ta' g]ajnuna kbira g]alija g]aliex jiena kkonsultajt kulma hu [abar. F'dawn il-ka\ijiet, ix-xog]ol tieg]i kien li nikkontrolla kollox fuq l-ori[inal fid-diversi arkivji ta ' Malta u G]awdex.

Kulfejn ]abbatt il-bieb biex ning]ata g]ajnuna, jiena kwa\i dejjem sibt kollaborazzjoni kbira. L-Arkivisti kollha, kemm tal-Gvern kif ukoll tal-Knisja, tawni kull g]ajnuna. ll-parro``i wkoll fet]uli l-Arkivji tag]hom, u xi kappillani [abruli t-tag]rif li kelli b\onn. |ew[ Kongregazzjonijiet ta' Sorijiet da]lu mill-qrib fil-]ajja ta' Mons. De Piro. Bis-sa]]a ta' din il-kitba, il-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu tag]raf a]jar lilha nnifisha; g]alhekk, il-Madre {enerali Vin`enza Borg tatni kull g]ajnuna fil-konsultazzjoni tad-dokumenti. Ismijiet is-Sorijiet Fran[iskani tal-Qalb ta’ {esu’ jidhru ta' sikwit fl-intervisti dwar Mons. De Piro, mhux biss fil-[rajja ta' m]abba kbira li twettqet fl-lstitut Fra Diegu, imma wkoll fid-dettalji tal-mewt ta' Mons. De Piro ghaliex, fl-a]]ar [urnata ta' ]ajtu, huma gawdewh aktar minn kul]add. Kienu wkoll dawn is-Sorijiet li ressqu 'I De Piro lejn il-Kongregazzjoni ta' Ulied il-Qalb ta' {esu’; billi dan il-volum tfassal waqt li kelli f'idejja l-materjal kollu ta' Ulied il-Qalb ta' {esu’, jiena stajt nag]mel u\u mill-Arkivju {enerali tag]hom.

Ma g]andix g]alfejn nin\el f'dettalji fl-g]ajnuna li dejjem ir`evejt mis-So`jeta’ Missjunarja ta' San Pawl. L-Arkivju kollu tas-So`jeta’ kien f'idejja minn mindu bdejt din il-}ajja sakemm lestejtha. Imma, b'mod spe`jali, nixtieq in\id ismijiet o]rajn ma' ta’ dawk li di[a ssemmew hawn jew fl-ewwel volum. Ner[a’ nrodd ]ajr lil Fr. Alex Busultil g]ad-disinn tal-qoxra ta' dan il-ktieb. Mieg]u ng]aqqad lil Dun Karm Borg g]ar-ritratti kollha li pprovdieli g]al dan il-volum ukoll. Ritratti o]rajn [ew mislufin lili minghand Fr Victor Camilleri M.S.S.P, Dun Vin`enz Balzan: Kappillan tal-Gudja, u Tony Terribile (Sliema). Kemm-il darba, tlabt tag]rif ta’ g]ajnuna ming]and Fr. Tony Sciberras li dejjem tahomli bil-qalb. Ta' min isemmi li hu nnifsu ta l-kontribut tieg]u fil-g]arfien ta’ dan il-bniedem tassew kbir meta, g]al-Li`enzjat fit-Teologija ippre\enta dissertazzjoni bit-titlu: Mgr. Joseph Depiro: A Life of Chastity, Poverty, and Obedience, (pro ms), Rome 1981. Ma dawn, in\id ukoll l-g]ajnuna li kelli ming]and Fr. Victor Camilleri, li g]amilli l-osservazzjonijiet, fil-qasam li hu jafu a]jar minni.

Inrodd ]ajr ukoll lil Mons. Edoardo Coleiro, Professur Emeritu tal-Letteratura Latina fl-Universita ta' Malta talli g]o[bu jirrivedili t-traduzzjoni li jiena g]amilt tad-Decretum Laudis tas-So`jeta’ Missjunarja ta' San Pawl.

Jiena [ejt mog]ti g]ajnuniet o]rajn ming]and persuni li min]abba `irkustanzi partikulari tal-]ajja, ma xtaqux li jidher l-isem tag]hom.

Fl-a]]arnett, ma nistax ma nroddx ]iajr lill-membri ta' l-Istitut Grafolo[iku ta' Urbino g]all-interess li ]adu biex e\aminaw bir-reqqa l-kitbiet ta' Mons. De Piro. L-akbar ]ajr imur lil ]ija fl-Ordni Fran[iskan, il-Professur P. Lamberto Torbidoni O.F.M.Conv., President ta' dak l-lstitut. Bis-sa]]a tieg]u, jiena g]all-ewwel darba fil-karriera tieg]i, g]amilt u\u mill-grafolo[ija: xjenza li llum qed tag]mel passi ta' [gant 'il quddiem.

 

Iben Preferit

|mien ilu, jiena qatt ma ]lomt li g]ad nikteb il-]ajja ta’ Mons. De Piro. Imma, jiena u niktibha, rajt li f’]ajti hemm xi ]a[a li tg]aqqadni i\jed ma' Mons. De Piro. Fit-28 ta' Jannar, 1936, jiena twelidt f'dak l-istess Sptar `entrali tal-Furjana fejn Mons. De Piro kien miet fis-17 ta' Settembru, 1933. Hi koin`idenza li fiha nnifisha ma tfisser xejn. Imma lili tfakkarni f'dawk il-persuni Ii jridu jg]aqqdu l-[rajjiet ewlenin ta' ]ajjithom ma' xi Santwarju jew post partikulari. Dawn il-persuni j]ossu xi ]a[a spe`jali meta ji``elebraw l-ewwel quddiesa jew l-g]aqda tag]hom fi\-\wie[ f’post li huma mi[budin lejh. Il-post ta' twelidi mag]a\iltux jien aktar qatt ma ]olom bir-rabtiet futuri tieg]i mieg]u. Imma, illum, jiena n]ossni hieni li post it-twelid tieghi tbierek sentejn u erba' xhur qabel, bil-pre\enza qaddisa ta ' Mons. De Piro, u minnu hu tar lejn is-sema biex jie]u l-premju li tant kien jist]oqqlu.

Ming]ajr majist]oqqli, jiena nqis 'il Mons. De Piro fost l-ulied tieg]i, u lejh in[bidt b 'im]abba spe`jali. Kif omm t]obb b'[ibda spe`jali 'I dak binha li ]ajtu taraha a]jar minn ta ' o]rajn fost uliedha, hekk jiena n]ossni mkabbar li tajl twelid [did 'il Mons. De Piro. ‘Il kull ktieb, Awtur jarah bhal ibnu, u jiddefendih b'dik l-istess ener[ija li biha omm taqbe\ g]al uliedha. Bi ktieb ta' storja, Awtur jag]ti ]ajja [dida ‘I min, wara mewtu, forsi ma jkunx fadallu ]lief tnemnim ta' dawl. Mons. De Piro kien g]adu jin]ass ]aj f’uliedu. Imma wliedu nnifishom ma kenux jafu bi\\ejjed x'missier g]andhom. G]alhekk, jiena n]oss li g]andi nifrah li lilhom urejthom min hu missierhom, u huma lkoll ]admu mieg]i biex lilu nag]tuh dik il-bixra li tassew tist]oqqlu.

ll-fatt li l-Gvern ta' Malta,f'Settembru 1983, fakkar permezz ta' bolla eg]luq il-50 sena minn mewtu, wera li l-figura tieg]u saret wa]da nazzjonali. ll-]sieb li jinbeda l-pro`ess ekkle\jastiku biex xidarba narawh mg]olli g]all-[ieh ta ' l-artali hu xhieda li dan il-bniedem ]aqqu li ji[i gglorifikat mill- Knisja Universali, sabiex id-dawl ta' ]ajtu jdawwal o]rajn ukoll. L-ewwel ma ddawwalt kont jiena nnifsi; il-[ibda lejh nessietni kull eg]ja, u qatt ma rriflettejt bi\\ejjed li [isern dg]ajjefu mo]] g]ajjien g]andhom b\onn tal-mistrie]. Madankollu, hu fatt mag]ruf li l-im]abba ttaffi l-eg]ja. Lm]abbti lejn Mons. De Piro ssoktat dejjem tikber. Filwaqt li ma kellux is-sa]]a u r-re\istenza fi\ika li l-Mulej lili g]o[bu jag]nini biha, Mons. De Piro, i\jed minni, kien qawwi fir-rieda tieg]u, determinat, qatt ma jaf jistrie], u mitfug] dejjem fuq opri li minnhom ma ]ari[x ]lief [id.

Nittama li l-e\empju tieg]u jkun ta'sa]]a g]alija wkoll biex it-triq li nfittex tkun dik tal-verita fl-im]abba. Nittama li l-istorja ssa]]arni kulfejn naraha l-g]alliema tal-]ajja, u mhux fix-xandir ta' [rajjiet sensazzjonali. Hawn ta 'min josserva li Mons. De Piro, sa]ansitra fl-atti uffi`jali tas-So`jeta’ ta ' San Pawl, meta kien jemmen li xi fatti ma kellhomx g]alfejn isiru mag]rufa, kien ordna li jinkitbu fuq karti separati biex ikunu jistg]u jitwarrbu, u ma jintwerew 'il ]add.

 

Ilma]tu, Smajtu, Fhimtu, u Wassaltu

Jalla I-Mulej jag]tina qalb sensibbli g]al dak li ji[ri madwarna b]alma kellu Mons. De Piro. Imma, minnu nitg]allmu n]addmu wkoll mo]]na u mhux qalbna hiss, biex b]alu, nirriflettu qabel ma nie]du xi de`i\joni. G]alkemm sensibbli ]afna, hu kien jidde`iedi dejjem b mo]] ekwilibrat.

Jalla l-kalma tag]na tkun b]al dik ta' Mons. De Piro. ld-demm kien ibaqbaq [ewwa fih. Imma d-dinjita’ tieg]u u l-kontroll fuqu nnifsu kienu jift]ulu g]ajnejh biex i\omm ru]u kalm. Hu kien i]oss g]al kul]add u jag]ti qalbu lil kull bniedem, imma ma riedx li jitkaxkar mill-emozzjoni tal-mument. L-im]abba lejn Alla, il-fidu`ja fih innifsu u fl-o]rajn, u l-fatt li ma kienx jibza' lanqas li jfalli g]amlu minnu bniedem li jaf x'irid, u jaf jid]ol ukoll g]al xi riskju, bla ma qatt jitfa’ l-]tija fuq ta' madwaru jekk ji[ri li xidarba ma jirnexxix.

Kull kapitlu ta' dan il-volum juri f'Mons. De Piro ]afna mill-kwalitajiet tieg]u. Imma l-aspetti partikulari ji``araw mi`-`irkustanzi li f’kull ka\ huma differenti minn ta' ie]or. Fil-kitba ta' din il-}ajja, jiena qatt ma stajt nimma[ina t-tqassim tal-kapitli. Qatt ma mxejt fuq xi skema determinata minn qabel. lt-tqassim sar dejjem wara li rajt x’materjal kelli f'idejja dwar kull argument.

Jiena g]amilt ]ilti kollha biex il-messa[[ li nwassal ikun dak ta' Mons. De Piro nnifsu. B]al {wanni l-G]ammiedi, jiena ma inhix il-kelma, imma l-le]en li qieg]ed iwassalha. Kif {wanni b'le]nu wassal il-kelma li tag]ti l-]ajja, hekk ukoll jiena nittama li nwassal il-kelma ta' Mons. De Piro kif ]ar[et minn fommu, kif dehret konkretizzata f'eg]milu, u skond kif xehdu g]aliha dawk li g]arfuh, u g]alhekk ]abbewh.

P. Alexander Bonni`i

Fran[iskan Konventwal

7/4/1985

Jum I-G]id il-Kbir