|VILUPP U }AJJA TA' SO~JETA' B'KARI|MA MISSJUNARJU

1933-1940: Minn Mons. Bonni`i g]al Mons. Pantalleresco

Mal-mewt ta' Mons. De Piro, is-So`jeta' ta' San Pawl sabitha diffi`li ]afna biex tmexxi lilha nnifisha ming]ajr I-g]ajnuna tal-Fundatur. Mons. De Piro kien g]aliha b]al missier ta' familja, mo]]u dejjem f'uliedu li kienu g]adhom `kejkmn. In-niket tal-firda kien kbir g]aliex, quddiem kull iben ta' Mons. De Piro, il-[ejjieni kien in`ert. Il-vokazzjonijiet kienu g]adhom ftit, u ma tantx kien hemm possibilta' li ji\diedu malajr g]aliex kienu me]tie[a ]afna mezzi biex i\ommuhom. ld-djar ta' Malta kienu bi problemi kbar g]aIl-i\vilupp u I-g]ajxien tal-membri. Il-kari\ma missjunarju kien fl-ideal tag]hom; imma kienu m]assbin dwar fuq liema progetti konkreti intefg]u biex ikun jista' jintla]aq.[1]

Jumejn biss wara I-mewt ta' Mons. De Piro, il-Vigarju {enerali Mons. Dun Pawl Galea, fl-assenza ta' I-Ar`isqof Caruana, ]aseb biex jafda f'idejn Mons. Dun Nerik Bonni`i I-opri kollha ta' Mons. De Piro.[2] G]alhekk, Mons. Bonni`i ]a f'idejh l-opri kollha ta' benefi`enza u s-So`jeta' ta' San Pawl. Imma l-g]a\la tieg]u kienet wa]da provizorja biss.

Fi \mien il-mewt ta' De Piro, donnu kien wasal il-waqt li s-So`jeta' ta' San Pawl tag]ti xhieda akbar ta' I-identita' jew kari\ma tag]ha g]aliex tnejn mill-membri kienu se jintefg]u f']idma missjunarja fil-veru sens tal-kelma. Imma, mis-SomaIja, il-kapu``in Patri {wakkin, fid-19 ta' Ottubru, 1933, kellu ra[un ig]id lil Mons. Bonni`i li hu kien se jsib diffikultajiet biex ikompli dak li ried Mons. De Piro.[3] Fra {u\epp Caruana baqa' hemm sal-mewt; imma o]rajn ma kellhomx il-possibilta' li jaqbdu I-istess triq tieg]u.

Il-]idma ta' Mons. Bonni`i ma ]aditx fit-tuli. Hu ]ejja relazzjoni dettaijata dwar I-istat ta' I-opri kollha ta' Mons. De Piro, u ppre\entaha liIl-Ar`isqof.[4] lmbag]ad,fl-1 ta' Frar, 1934,l-Ar`isqof Caruana g]a\el Superjur ie]or fil-persuna ta' Mons. Albert Victor Pantalleresco. Hu jissejja] superjur delegat g]aIl-Istitut Missjunarju, mag]ruf b]ala s-So`jeta' ta' San Pawl. Hu kellu jibqa' jmexxi bis-setg]at me]tie[a sakemm i]allih l-Ar`isqof.[5]

Mons. Pantalleresco malajr beda j]abbat wi``u mal-problemi. Wa]da miIl-problemi I-i\jed kbar kienet in-nuqqas ta' membri. G]al din ir-ra[uni, fit-2 ta' Ottubru, 1935, hu laqqa' l-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl biex, flimkien, waslu g]ad-de`i\joni li ma kienx i\jed possibbli li huma jibqg]u j\ommu l-Orfanatrofju ta' G]awdex. Huma rrinunzjaw g]alih, u I-Ar`isqof Caruana, fit-18 ta' Ottubru, 1935, ne]]a I-affiljazzjoni li l-Orfanatrofju ta' G]awdex kellu ma' dak ta' San {u\epp ta' Malta. Minn dak i\-\mien, dak ta' G]awdex beda u baqa' jitmexxa direttament mid-djo`esi ta' G]awdex.[6]

lt-Tama fi |mien ta' Biza'

Malli g]adda x-xokk qawwi tal-mewt ta' Mons. De Piro, is-So`jeta' ta' San Pawl bdiet tirrifletti sewwa dwar il-mezzi tag]ha. Fil-fatt, `par sewdieni kien qed jaqa' fuq id-dinja kollha kemm hi. Kullimkien kien qed iberraq g]ax il-firda bejn il-[nus u I-abbu\ mis-sa]]a ta' x'u]ud kienu qed irieg]du lil kul]add. Minkejja dan, fi \mien ta' [ejjieni m`ajpar g]ad-dinja, is-So`jeta' ta' San Pawl fehmet li I-opra ta' Mons. De Piro kienet skond ir-rieda ta' Alla, u g]alhekk ma tispi``ax fix-xejn lanqas mal-mewt tal-Fundatur.

Mons. De Piro baqa' d-dawl u I-ispirazzjoni tag]hom. II-kelmiet tieg]u baqg]u jidwu f'widnejhom. L-im]abba lejn il-missjonijiet baqg]et tin]ass f'dawk i\-\menijiet ukoll. Imma xejn ma kien possibbli li jintbaghtu missjunarji [odda. Il-fjamma baqg]et tit]e[[e[ fihom. I\-\errieg]a li nxte]tet fis-sena 1910 baqg]et tag]ti I-frott tag]ha. Imma s-So`jeta' bdiet tara wkoll li ]afna mi\-\rierag] mitfug]a ma bdewx jaqbdu. Dawk ukoll li jaqbdu jie]du snin twal sakemm jinbtu, jikbru, u jag]tu I-frott. Imma I-]arsa ta' Mons. De Piro lejn ideal u d-determinazzjoni li jg]allem 'I uliedu biex qatt ma jaqtg]u qalbhom saret il-wirt tag]hom. Fl-analisi grafolo[ika ta' Mons. De Piro, inkiteb li "hu jitfa' l-ener[ija tieg]u kollha fl-ideali ta' ]ajtu".[7] Dan g]andu jkun b]al messa[[ g]al uliedu u g]al kull nisrani.

Fl-ewwel sena ta' wara I-mewt ta' Mons. De Piro, ma kienx possibbli li s-So`jeta' ta' San Pawl tilqa' o]rajn fl-Edukandat Santa Marija ta' Birkirkara. Imma l-Edukandat in\amm g]al ftit \mien ie]or. Numru ta' \g]a\ag] li juru sinjali ta' vera vokazzjoni kienu qed jit]arsu lejl u nhar, jattendu I-iskola fil-Kulle[[ San Alwi[i, tal-Patrijiet {i\witi, u mbag]ad jie]du I-libsa b]ala membri ta' So`jeta' Missjunarja, u jintbag]tu f'Sant'Agata, ir-Rabat ]alli jibdew in-novizzjat, u jibqg]u mexjin fil-vokazzjoni reli[ju\a tag]hom.[8] Imma l-Edukandat, min]abba I-problemi kbar ta\-\mien, kellu jag]laq, u dak li kien isir fih beda jsir fid-Dar ta' Sant'Agata, ir-Rabat.

Bil-mod il-mod, is-So`jeta' baqg]et tag]mel passi 'l quddiem. Il-]idma ta' \ew[ sa`erdoti [odda bdiet ftit i\jed minn sena wara l-mewt tal-Fundatur. Fit-22 ta' Settembni, 1934, [ew ordnati sa`erdoti Dun Alwi[ Gatt miIl-Birgu u Dun Anton Camilleri miIl-Isla.[9] F'dak i\-\mien inkiteb: "Malta... qieg]da tipprepara bosta minn uliedha biex ikunu veri u qalbiena missjunarji, u g]al dan il-fini [ie mwaqqaf f'Malta l-Istitut ta' San Pawl".[10] |died ukoll: "L-opra tag]na hi kollha kemm hi opra missjunarja".[11]

B'kelmiet sempli`i u ]elwin, ~.V., fil-poezija Dell u Dija, wera, fost I-o]rajn, ir-rabta li kien hemm bejn Mons. De Piro u s-So`jeta' ta' San Pawl. Nie]du silta minn din il-poezija.

"Hekk Int, Missier l-iltiema - X']in tirt miIl-wied tad-dmug]

U qsamt minn ]ajja g]al o]ra - Bi qlug] is-sew minfu]

}allejt id-dell ta' ]ajtek - Mifrux fuq il-bnedmin

Dell ta' kull ]ajr u barka - Dell ta' missier ]anin.

Ukoll mad-dell issaltan - lx-Xirka ta ' San Pawl

}allejt, biex wara mewtek - Ta' ]ajtek tag]ti d-dawl...

U ntfejt malajr b]as-s]aba - Wara x-xefaq, mitmum;

Imma qdusitek baqg]et - Tixg]el mad-dell u...ddum".[12]

1940-1948: Fit-tmexxija tal-{i\wita Patri Glavina

Is-So`jeta' ta' San Pawl ma kenitx f'qag]da li tippermettilha titfa' g]ajnejha fuq djar o]rajn f'dawk l-ewwel snin ta' wara l-mewt ta' Mons. De Piro. L-ideal missjunarju kien qisu mra\\an fil-membri g]aliex ]add minnhom ma kellu I-possibilta' li jo]ro[ minn din il-g\ira tag]na. Fra {u\epp Caruana, mis-SomaIja, baqa' jikteb ittra fuq o]ra, u jurihom il-b\onn kbir ta' dik I-art: li ma hix ]lief wa]da miIl-artijiet tad-dinja missjunarja. G]ajnuniet materjali baqg]u jintbag]tu. Imma dawn we]idhom qatt ma tqiesu bi\\ejjed.[13]

Imbag]ad il-fla[ell tal-gwerra ssospenda kull pro[ett g]al \mien indeterminat. G]as-So`jeta' ta' San Pawl, il-gwerra [iebet mag]ha li ntlaqat direttament I-istess Superjur Delegat. Fis-sena 1940, Mons. Pantalleresco [ie internat, g]aIl-ewwel f'Malta stess fid-dar ta' Sir Arturo Mercieca, u mbag]ad fl-Uganda flimkien ma' bosta o]rajn.[14]

G]al darb'o]ra, Mons. Nerik Bonni`i, b'digriet tal-5 ta' Ottubru, 1940, [ie mag]\ul biex imexxi provi\orjament is-So`jeta' ta' San Pawl, min]abba "impediment fi\iku" ta' Mons. Pantalleresco.[15] Imma, din id-darba wkoll, l-g]a\la ta' Mons. Bonni`i ma kenitx ]lief g]al ftit. Fl-14 ta' Novembru, 1940, l-Ar`isqof Caruana g]a\el lill-{i\wita Patri Danjel Glavina biex, b]ala Superjur Delegat, imexxi lis-So`jeta' ta' San Pawl.[16]

ld-digriet stabilixxa li Patri Glavina kellu jibqa' jmexxi sakemm jidhirlu I-Ar`isqof. Dan kien pass 'il quddiem g]aIl-a]jar, g]as-So`jeta' ta' San Pawl g]aliex, b]ala reli[ju\ [i\wita, hu sata' jifhem bil-bosta a]jar lill-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl. Tkun kemm tkun kbira r-rieda tajba ta' qassis djo`esan, dan lir-reli[ju\i bil-voti ma jistax jifhimhom tajjeb. Jidher li, bi\-\mien, I-Ar`isqof Caruana kien inteba] b'dan. Tant hu hekk li, meta Mons. Pantalleresco ra[a' lura mill-internament, hu ma tqeg]idx miIl-[did mas-So`jeta' ta' San Pawl. Patri Glavina [ie mog]ti l-istruzzjonijiet li jmexxihom, skond il-Kostituzzjonijiet tas-So`jeta' ta' San Pawl.[17] F'dak i\-\mien, hu ]arri[hom ]afna fid-dixxiplina u I-ispiritwalita' li hu nnifsu kien imtalla' fihom b]ala {i\wita. Wara kollox, fl-istruttura, hemm ]afna xebh bejn il-{i\witi u s-So`jeta' ta' San Pawl.

I\-\mien ta' Patri Glavina (1940-1948) kien wie]ed po\ittiv ]afna g]aliex is-So`jeta' ta' San Pawl issa]]et f'\ew[ elementi importanti. L-ewwelnett, il-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl bdew jimmaturaw ru]hom ]alli huma nnifishom, fi \mien qasir, ikunu jistg]u jie]du f'idejhom it-tmexxija ta' I-istess So`jeta'. lt-tieni, issoktat tikber ir-rabta ma' I-ideal missjunarju billi numru ta' membri baqg]u j]ossu l-vokazzjoni li jo]or[u minn art twelidhom, u ja]dmu fost [nus barranin.

1948-1969: Dun Mikiel Callus: Superjur minn ]dan is-So`jeta'

Fil-bidu tas-sena 1948, il-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl g]amlu supplika liIl-Ar`isqof Mikiel Gonzi biexjintg]a\el wie]ed minnhom innifishom b]ala Superjur. L-istess Patri Danjel Glavina, is-Superjur Delegat, ta r-rakkomandazzjoni tieg]u g]as-supplika tas-So`jeta'.[18]

G]alhekk, I-Ar`isqof Gonzi, b'digriet ta' l-14 ta' April, 1948, g]a\el lil Dun Mikiel Callus b]ala l-ewwel Superjur minn ]dan is-So`jeta'. Lilu tawh is-setg]at kollha skond il-Kostituzzjonijiet, u qeg]idlu lil Dun {u\epp Spiteri u 'l Dun Wistin Grech b]ala Assistenti tieg]u.[19]

ls-So`jeta' ta' San Pawl hawn bdiet \menijiet tassew [odda. Kull membru kellu g]ax irodd ]ajr lil Mons. Pantalleresco, Mons. Nerik Bonni`i, u Patri Danjel Glavina g]aliex dawn mexxewhom fi \mien meta kien g]ad ma hemmx min kellu esperjenza bi\\ejjed biex jie]u fuq spallejh it-toqol tal-problemi. Ninnotaw li t-tliet membri tas-So`jeta' ta' San Pawl li ntg]a\lu kienu dawk stess li Mons. De Piro nnifsu kien di[a' wera fidu`ja fihom. Dun Mikiel Callus u Dun {u\epp Spiteri kienu I-Assistenti tal-Fundatur, waqt li Dun Wistin Grech kien l-ewwel Superjur tad-Dar~entrali tas-So`jeta'. Dun Mikiel tqieg]ed b]ala Superjur g]al \mien indeterminat, sakemm jidhirlu I-Ar`isqof.[20]

L-g]a\Ia ta' Dun Mikiel Callus kienet ta' fer] kbir g]as-So`jeta' ta' San Pawl. Hu dejjem ta' sodisfazzjon li dak li jmexxi jkun minn ]dan is-So`jeta' nnifisha.

L-ewwel inizjattiva ta' Dun Mikiel kienet li s-So`jeta' t]oss i\jed fil-qrib il-pre\enza ta' Mons. De Piro, il-Fundatur qaddis tag]ha. Mons. De Piro nnifsu, fit-testment tieg]u, kien ni\\el dawn il-kelmiet dwar id-difna: "Jekk is-Superjur tas-So`jeta' ta' San Pawl, bil-kunsens tal-Kunsill tieg]u, jog][bu jiddetermina mod ie]or, jiena noqg]od f'kollox g]ad-dispo\izzjonijiet tieg]u".[21] Imma nafu li Mons. De Piro [ie midfun fi`-`imiterju ta' I-Addolorata fid-19 ta' Settembru, 1933, meta t-testment sigriet tieg]u kien g]adu ma nfeta]x, u g]alhekk ma kienx mag]ruf.

Inqalg]u ]afna diffikultajiet dwar it-trasport tal-fdal ta' Mons. De Piro. Il-permessi me]tie[a waslu fl-24 ta' Mejju, 1948. Fit-8 ta' {unju, is-Superjur u membri o]rajn tas-So`jeta' ta' San Pawl marru `-`imiterju ta' I-Addolorata biex jibdew jippreparaw g]at-trasport tal-fdal tal-Fundatur.[22] Wara kwa\i erba' xhur, il-fdal tqieg]ed [o urna, u ttie]ed fil-knisja `kejkna ta' Sant'Agata, li qieg]da fid-da]la ta' I-lmdina. Dak in-nhar stess, li kien il-}amis, 16 ta' Settembru, il-fdal ta' Mons. De Piro [ie trasportat b'mod solenni lejn il-knisja ta' Sant'Agata tar-Rabat. Il-kortew tmexxa minn Mons. {u\eppi Apap Bologna, I-Ar`idjaknu tal-Kapitlu Metropolitan, u li nafu li kien ukoll im]allat ma' Mons. De Piro. Minbarra I-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl u ]afna tfal ta' l-Istituti, ]adu sehem l-Isqof Emmanuel Galea u tant qassisin u patrijiet.[23]

Fi ftit snin, saret trasformazzjoni fil-knisja ta' Sant'Agata biex inbniet b]al kripta li fiha jiddomina s-sarkofagu li g]andu fih tebut bil-fdalijiet ta' Mons. De Piro.[24] Kien mixtieq li I-membri kollha tas-So`jeta' ta' San Pawl jindifnu fil-qrib tal-Fundatur tag]hom. Il-progett, fil-fatt, beda jse]].T]affru l-oqbra mal-]ajt. Bi\-\mien, in[abru hemm Fra Glormu Gatt (li miet fis-sena 1938: ji[ifieri, qabel ma tiestiet il-kripta). Dun {u\epp Spiteri, Dun Mikiel Callus, u Dun Piju |ammit. Imma, imbag]ad, in\amm il-permess tad-dfin min-na]a tal-Gvern.[25]

Mal-g]a\la ta' Dun Mikiel Callus, bdiet fa\i verament [dida fil-]ajja tas-So`jeta' ta' San Pawl. F'dik I-istess sena tal-g]a\la tieg]u, is-So`jeta' rrealizzat ]olma bikrija ta' Mons. De Piro. Fis-sena 1948, bdiet I-opra fl-AwstraIja fost l-emigranti maltin: kif naraw 'il quddiem b'aktar dettalji. Ng]idu biss li, qabel il-mewt ta' Callus, is-So`jeta' ta' San Pawl da]let f'Melbourne (1948), Swanbourne (Perth) (1956), North Sunshine (Victoria) (1964), East Sydney (New South Wales) (1964), u Horsley Park qrib Sydney (1965). Inbdiet ukoll I-opra tas-So`jeta' fil-Kanada: Windsor (1959) u Kingsbridge (1965): li t-tnejn huma tal-provin`ja ta' Ontario.[26]

Dwar Dun Mikiel Callus, inda]]lu kumment wie]ed biss, li hu ta' valur akbar, g]ax jintrabat ma\-\mien tal-gwerra, meta d-dar ta' Sant'Agata kienet kamp ta' internament. Dak i\-\mien, Dun Mikiel ma kienx ]lief qassis sempli`i; imma dwaru Herbert Ganado kiteb hekk: "Fil-kamp ta' Sant'Agata kellna qassis qaddis. Il-kappillan tag]na kien Dun Mikiel Callus tas-So`jeta' ta' San Pawl. Mill-bidunett, intefa' b'ru]u u [ismu biex jag]mlilna l-[id li jista'. lilna, u lill-familji tag]na".[27]

Meta, imbag]ad, intg]a\el biex imexxi s-So`jeta' ta' San Pawl, Dun Mikiel, bniedem ta' fommu sieket, g]aqli, u ta' spiritwalita' kbira, lis-So`jeta' taha dak li kienet te]tie[. Hu g]araf ukoll jitfa' g]ajnejh fuq membri o]rajn ta' \mienu ]alli j]arri[hom biex, 'il quddiem, huma jie]du f'idejhom it-tmexxija tas-So`jeta'.

Fit-28 ta' Marzu, 1963, Dun Mikiel Callus, b]ala Superjur tas-So`jeta' ta' San Pawl, g]amel rikors liIl-Ar`isqof Gonzi. Hu fakkru f'wie]ed mir-regolamenti tas-So`jeta' li kien tqieg]ed fi \mien Mons. De Piro. lr-regolament hu dan: "Meta s-So`jeta' jkollha tlitt idjar u n-numru tas-sa`erdoti professi jkun wassal g]al tnax, dawn jie]du ]sieb jag]\lu s-Superjur li jmexxi s-So`jeta'; l-g]a\la tieg]u tkun g]al ]ajtu kollha".[28] G]alhekk, b'dan ir-rikors, billi s-So`jeta' kellha ]amest idjar u ]amsa g]oxrin sa`erdot profess, hu g]amel supplika biex ikun jista' jsir l-ewwel Kapitlu {enerali ]alli jintg]a\el is-Superjur. G]al din l-elezzjoni, hu talab ukoll numru ta' dispensi minn g]add ta' regolamenti. Fosthom, insibu li kien mixtieq li jivvutaw is-sa`erdoti professi kollha li jkunu pre\enti, u li min jintg]a\el idum imexxi g]at-tul ta' 14-il sena. Ir-rikors [ie milqug], u twe[iba ntbag]tet fl-20 ta' Mejju, 1963; imma I-Ar`isqof Gonzi ddispona li s-Superjur I-[did jintg]a\el g]al 7 snin, u mhux g]al 14-il sena.[29]

Kif kien mistenni, dak stess li sar mexxej tas-So`jeta' g]ax tqieg]ed miIl-Ar`isqof [ie kkonfermat mis-So`jeta' nnifisha. L-ewwel Kapitlu elettiv tas-So`jeta' sar f'Sant'Agata, ir-Rabat, fit-3 ta' Settembru, 1963. Dun Mikiel Callus [ie kkonfermat Superjur g]al seba' snin o]rajn.

Fl-a]]ar snin ta' ]ajtu, Dun Mikiel Callus xejn ma kien tajjeb f'sa]]tu. G]alhekk, wara vi\ta appostolika lis-So`jeta' li saret miIl-[i\wita Patri Giovanbattista Andretta f'Lulju 1968, l-Ar`isqof Mikiel Gonzi ]aseb biex iserra] lil Dun Mikiel Callus miIl-kariga tieg]u. Dun Mikiel miet b'fama ta' qaddis fis-6 ta' Marzu, 1972, fl-eta ta' 71 sena, u [ie midfun fil-kripta ta' Sant'Agata, qrib Mons. De Piro.[30]

1969: Ta]t il-Propaganda Fide

Mons. De Piro kellu xewqa kbira li s-So`jeta' tieg]u tkun tag]mel miIl-Kongregazzjoni tal-Propaganda Fide. Fit-18 ta' Awissu, 1920, hu kiteb hekk: "Dan jista' jg]in biex il-Maltin jin[ibdu i\jed lejn dan l-lstitut li qed jitwieled, u b'hekk ikollu sa]]a akbar biex jintafa' fuq ]idma f'pajjizi infidili: meta jkun qawwi bi\\ejjed".[31] F'dak i\-\mien, lilu weg]duh li kellha mnejn "issir e``ezzjoni g]al-li[i komuni billi ting]ata l-approvazzjoni min-na]a tas-Sagra Kongregazzjoni tal-Propaganda".[32] L-e``ezzjoni ma saritx; imma dak I-ideal ta' De Piro li s-So`jeta' tieg]u tkun b'kari\ma missjunarju ma naqas qatt. Dak li ma sarx tul ]ajtu kellu jsir fl-a]]ar snin li fihom is-So`jeta' kienet g]adha djo`esana. Dan il-pass importanti sar \mien qasir wara l-vi\ta appostolika ta' Andretta.

Fis-sena 1969, [ie propost liIl-Papa Pawlu VI li s-So`jeta' ta' San Pawl ti[i trasformata f'Kongregazzjoni Missjunarja. B'komunikat tat-18 ta' {unju, 1969, min-na]a tal-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i, il-Kardinal Antoniutti, fost I-o]rajn, kiteb hekk lill-Ar`isqof Gonzi: "Dwar is-So`jeta' ta' San Pawl, wara studju bir-reqqa tal-qag]da tag]ha, [ie propost liIl-Papa li dan l-lstitut ji[i trasformat f'Kongregazzjoni ta' karattru missjunarju, mhux biss g]al dik il-g\ira, imma g]al [nus o]rajn ukoll.

Jiena rrid naqdi d-dmir tieg]i billi nikkomunikalek li, fl-udjenza li kellima l-Papa, fit-13 ta' Mejju, 1969, il-Qdusija Tieg]u awtorizza lil din il-Kongregazzjoni biex tiktiblek ]alli s-Seminarju tal-Missjonijiet ta' San Pawl isir Istitut verament missjunarju, u jkun jag]mel miIl-Kongregazzjoni ta' l-Evan[elizzazjoni tal-{nus".[33] L-Ar`isqof Gonzi g]arraf b'dan lis-So`jeta' ta' San Pawl. Minn dak il-waqt, is-So`jeta', b]ala parti mir-riorganizzazjoni li kienet qed issir fil-Knisja, wara I-Kon`ilju Vatikan II, saret tiddependi miIl-Propaganda Fide b]ala So`jeta' Missjunarja fil-veru sens tal-kelma. Il-membri kollha tas-So`jeta' [ew informati uffi`jalment fit-3 ta' Lulju, 1969, permezz tas-Segretarju Dun Injazju Micallef.[34]

Lejn id-Decretum Laudis tas-sena 1973

lt-tieni kapitlu elettiv tas-So`jeta' ta' San Pawl sar fi tliet sessjonijiet li kienu fit-8 u l-20 ta' Mejju u fit-3 ta' {unju, 1970, ta]t it-tmexxija ta' l-Ar`isqof Gonzi. In[abru l-voti tal-membri kollha ta' Malta u ta' barra, u, fl-20 ta' Mejju, ]are[ mag]\ul Dun Stanley Tomlin, li kien I-id il-leminija ta' Dun Mikiel Callus, fit-tmexxija ta' Sant'Agata, id-Dar ~entrali tas-So`jeta'.

L-ewwel sitt snin ta' Tomlin b]ala Superjur {enerali kienu ta' importanza e``ezzjonali g]as-So`jeta' ta' San Pawl. B]alma iben ikun jixtieq li jikber u jkollu I-awtonomija tieg]u sa]ansitra minn dawk li j]obb, hekk ukoll Istitut Reli[ju\ dejjem jixxennaq g]al dik il-[urnata li fiha jakkwista dak li jissejja] id-"Decretum Laudis". Dan id-digriet jing]ata direttament mis-Sede Appostolika. B'dan id-digriet, Istitut jissejja] ta' drittijiet pontifi`ji, u jkun jag]mel immedjatament u esklussivament mis-Sede Appostolika f'dak li g]andu x'jaqsam mat-tmexxija interna tieg]u u mad-dixxiplina.[35] Istitut Reli[ju\ ma jitqiesx li jkun \viluppa u ]a r-ru] bi\\ejjed sakemm ikun g]adu jag]mel mill-lsqof Djo`esan.

Mons. De Piro bilkemm kien g]adu waqqaf is-So`jeta' tieg]u meta di[a' kien tant xewqan li jaraha tiddependi direttament mill-Papa. L-Awtoritajiet Rumani kienu rawha b]ala ]a[a azzardata li hu jixtieq So`jeta' Missjunarja ming]ajr missjunarji, u li tkun tag]mel mis-Santa Sede meta kienet g]adha qed tittama f'digriet formali min-na]a ta' l-Isqof ta' Malta.[36]

Dak li fi \mien De Piro kien jin]ass azzardat deher li, fil-bidu tat-tmexxija ta' Fr. Tomlin, kien qed joqrob \mienu. ls-So`jeta' ssoktat tikber fin-numru u fl-opri tag]ha. ld-djar ta' Malta komplew ji\viluppaw il-]idmiet tag]hom. Dik ta' Sant'Agata, ir-Rabat, minbarra li baqg]et id-Dar ~entrali u s-Sede ewlenija tal-formazzjoni ta\-\g]a\ag], mit-3 ta' Ottubru, 1964, kienet rat jinfeta] fiha l-Kulle[[ Missjunarju ta' San Pawl g]al tfal li juru sinjali bikrin ta' vokazzjoni reli[ju\a. Fis-16 ta' Di`embru, 1973, tqieg]det ukoll l-ewwel [ebla tad-De Piro Youth Centre, li malajr beda jinbena sakemm, fl-10 ta' Ottubru, 1976, beda jilqa' fih li\-\g]a\ag].

Il-]idma fl-AwstraIja ssoktat tag]ti I-frott tag]ha. ld-djar tal-bidu nbidlu minn wa]da g]aIl-o]ra, dejjem g]aIl-a]jar. Lejn il-bidunett ta' \mien Tomlin, infet]et dar tal-formazzjoni f'Wantirna South (1970).

ls-So`jeta' ta' San Pawl kienet g]amlet passi importanti o]rajn li ssoktaw ikabbru fiha I-aspirazzjoni li tkun pontifi`ja. Dan [ara meta firxet il-frieg]i tag]ha fl-art tant fqira tal-Peru' fl-Amerka t'isfel. Lejn I-a]]ar snin ta' Dun Mikiel Callus, [iet mog]tija parro``a f'Aplao (1967), u o]ra f'Arequipa kellha I-ftu] tag]ha fl-ewwel \mien ta' Tomlin (1971).

B'dawn il-]idmiet f'artijiet diversi, is-So`jeta' ta' San Pawl ma setg]etx tibqa' meqjusa g]aIl-Maltin u g]aIl-emigranti maltin biss, kif b'mod \baijat [ie li kien hawn min imma[inaha. II-pedament g]aIl-]idma missjunarja fil-veru sens tal-kelma kien qed jitqieg]ed tassew. Il-Kongregazzjoni tal-Propagazzjoni tal-Fidi setg]et tara b'g]ajnejha kemm kien ta' [id li din is-So`jeta' saret tag]mel minnha direttament. Il-kari\ma missjunarju beda jin]ass dejjem i\jed. Imma Mons. De Piro kellu wkoll xewqa o]ra. Hu xtaq li, mhux biss ikollu So`jeta' li tag]mel miIl-Propaganda Fide, imma wkoll li tkun pontifi`ja, billi tiddependi direttament mis-Sede Appostolika.[37]

Il-Kardinal Agnello Rossi, b]ala Prefett tal-Kongregazzjoni tal-Propagazzjoni tal-Fidi, ikkonsulta ru]u ma' I-Ar`isqof Edoardo Pecoraio, in-Nunzju g]al Malta, u dan wera ru]u tal-fehma li d-Decretum Laudis kellu jing]ata. G]alhekk, f'Udjenza tad-19 ta' Di`embru, 1972, il-Kardinal Rossi ressaq is-supplika quddiem il-Papa Pawlu VI, u dan laqag]ha favorevolment.[38]

Xahar e\att wara, fid-19 ta' Jannar, 1973, f'isem il-Papa, l-istess Kardinal Rossi bag]at id-Decretum Laudis. Fid-digriet, jissemma b'mod `ar li Mons. De Piro ried iwaqqaf So`jeta' li tag]mel ]idma fejjieda fl-evan[elizzazzjoni tal-[nus, f'kull na]a tad-dinja. Il-membri tas-So`jeta' huma wkoll bid-dmir li jit]ejjew ]alli jwasslu I-messa[[ ta' Kristu fejn g]adu ma wasalx. ld-digriet, mhux biss ja]tar is-So`jeta' b]ala pontifi`ja, imma wkoll jikkonferma li fl-atti kollha tag]ha g]andha tibqa' tiddependi miIl-Kongregazzjoni tal-Propagazzjoni tal-Fidi.[39] B]ala So`jeta' Missjunarja, il-membri kollha jafu li jistg]u jintbag]tu f'art ta' missjoni g]ax huma jweg]du dan fl-istess professjoni reli[ju\a tag]hom. Imma s-So`jeta' nnifisha twieg]ed ukoll, b'mod spe`jali permezz tas-Superjuri tag]ha, li tag]mel il-]ila kollha biex tinfirex f'artijiet ta' missjoni fil-veru sens tal-kelma.

Bla dubju ta' xejn, din hi wa]da miIl-[rajjiet I-i\jed importanti g]as-So`jeta' ta' San Pawl. L-g]an missjunarju u d-Decretum Laudis ifissru li, g]alkemm Malta hi mkabbra bil-fatt li din hi So`jeta' ta' twelid malti permezz ta' Mons. De Piro, I-ideal tag]ha hu li ssir dejjem i\jed internazzjonali, b'mod li ma jkunx hemm differenza jew preferenza bejn Malti u barrani. Ifisser ukoll li nfet]et triq biex il-membri jkunu minn ]afna [nus differenti, b]alma huma I-Fran[iskani, Dumnikani, {i\witi, u o]rajn. Ifisser ukoll li s-Superjur {enerali jirrappre\entaha quddiem id-dinja fil-laqg]at jew kungressi li jsiru biex fihom ti[i studjata l-ispiritwalita' tal-]ajja reli[ju\a.

B]ala So`jeta' Missjunarja, id-Decretum Laudis juri li l-]idma missjunarja trid tkun tassew fuq kull o]ra, u tin]ass esternament ukoll. Minn dak il-waqt, I-isem innifsu tas-So`jeta' beda juriha quddiem id-dinja skond I-ideal tag]ha. G]alhekk, hi bdiet tissejja] MISSIONALIS SOCIETAS SANCTI PAULI: Is-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl. Minn dak il-waqt, is-So`jeta' baqg]et miexja 'l quddiem kemm f'Malta kif ukoll barra.

Kien fl-istess sena tad-Decretum Laudis meta s-So`jeta' re[g]et tefg]et g]ajnejha fuq il-g\ira `kejkna ta' G]awdex, li Mons. De Piro di[a' kien ]abbha tul ]ajtu billi mexxa fis-snin l-i\jed diffi`li I-Orfanatrofju ta' G]ajnsielem. Dar [dida nbniet i\-|ebbu[, u l-ewwel Komunita' da]let fiha fil-25 ta' Settembru, 1973. Hi twaqqfet b]ala Dar tan-Novizzjat, u tbierket u nfet]et uffi`jalment fit-30 ta' {unju, 1974, miIl-isqof Nikol Cauchi. Fl-istess sena 1974, is-So`jeta' ]adet parro``a o]ra f'La Tomilla - Arequipa, fil-Peru'. Ftit \mien wara, fit-23 ta' April, 1975, miet fl-Abissinja, Fra {u\epp Frangisk Caruana, l-ewwel missjunarju tas-So`jeta'. Il-]idma fejjieda ta' Fra {u\epp kompliet tkabbar ix-xewqa li s-So`jeta' tidentifika tassew lilha nnifisha b']idma missjunarja, f'missjoni li tkun tassew tag]ha.[40]

Lejn ]idma li tidentifika s-So`jeta'

Kapitlu {enerali ie]or tlaqqa' f'Sant'Agata, ir-Rabat. Sar f'\ew[ sessjonijiet elettivi. Fl-ewwel wa]da: dik tat-22 ta' April, 1976, intg]a\el Fr. Stanley Tomlin, b]ala Superjur {enerali g]at-tieni sitt snin. Fis-sessjoni tas-6 ta' Meiju, gew mag]\ulin l-Assistenti tieg]u. Tul dawn is-sitt snin, (1976-1982), is-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl fet]et djar o]rajn. Hi da]let f'Dearborn (Detroit) fl-Istati Uniti ta' I-Amerka (1978) u f'Victoria Park (Perth) fl-AwstraIja (1979). Issoktat ukoil il-]idma fil-Peru' billi da]lu f'Chuquibamba (1981). Imma, fuq kollox, sar il-pass l-i\jed konkret fl-identita' tas-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl, meta, fis-sena 1982, da]let f'Chak Jhumra [o Faisalabad fil-Pakistan.

Kapitlu {enerali ie]or tlaqqa' \-|ebbu[ ta' G]awdex bejn 5 ta' Lulju u 3 ta' Awissu, 1982. Dan kien ta' importanza kbira g]as-So`jeta' g]ax [ew studjati tajjeb il-Kostituzzjonijiet u a[[ornati skond il-li[ijiet tal-Knisja ta' \mienna. Fit-28 ta' Lulju, 1982, is-So`jeta', waqt dak il-Kapitlu g]a\let it-tielet Superjur {enerali tag]ha fil-persuna ta' Fr. James Bonello. F'eta \ag]\ug]a, hu rafa' fuq spallejh il-wirt im]olli lilu minn Mons. De Piro u s-Superjuri li [ew warajh. ls-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl baqg]et tag]mel passi o]rajn 'il qliddiem. Il-]olma ta' Mons. De Piro se]]et l-ewwelnett dwar id-Dar ~entrali ta' Sant'Agata. Fit-3 ta' Ottubru, 1932, kienet tqieg]det l-ewwel [ebla ta' dan il-bini kbir. E\attament 50 sena wara, tpo[[iet I-a]]ar [ebla. Illum, f'din id-dar kbira, hemm ir-residenza tas-Superjur {enerali, Komunita' Lokali, li hi I-akbar wa]da tas-So`jeta', il-lokal tal-formazzjoni g]aIl-istudenti, il-Kulle[[ Missjunarju ta' San Pawl, f'livell ta' skola sekondarja, u residenza ta' Komunita' tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu' Nazzarenu, li tant g]andhom x'jorbothom ma' Mons. De Piro.

Tkompliet ukoll il-]idma fl-AwstraIja b'opri [odda f'Melbourne (1983). Infet]et dar [dida u novizzjat fi Buenos Ayres de Cayma fil-Peru' (1983). Intbag]tu wkoll missjunarji [odda fil-Pakistan (1984).[41]

Ma kenitx anqas miIl-o]rajn I-opra li s-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl riedet li ssir bil-kitba tal-"}ajja" tal-Fundatur tag]ha. Dak li kien mixtieq u parzjalment realizzat b]ala effett tal-]idma ta' Fr. Stanley Tomlin, b'entu\jasmu xejn anqas kbir tkompla mis-su``essur tieg]u, Fr. James Bonello. Bil-kitba ta' din il-"}ajja", is-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl tag]raf a]jar, mhux biss liIl-Fundatur tag]ha, imma wkoll lilha nnifisha.

L-Opra ta' I-A]]ar \mien: Awstralja

Ftit dettalji zg]ar dwar I-opri tas-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl ig]inuna biex nifhmu a]jar dak li sar minn \mien g]aIl-ie]or. Billi dak li sar f'Malta u G]awdex inkiteb b']afna dettalji, tag]rif `kejken se jing]ata biss dwar il-]idma fl-AwstraIja, Amerka, Peru', u Pakistan.

Dak li ]olom bih Mons. De Piro fil-bidunett tas-So`jeta' beda jse]] minnufih hekk kif is-So`jeta' ]adet ir-riedni f'idejha. II-Fundatur ried So`jeta' Missjunarja fil-veru sens tal-kelma. Imma hu ttama li I-]idma fost emigranti maltin tkun b]al tar[a biex, wara li jin]abbu fost il-Maltin, ig]addu b']effa akbar fl-artijiet ta' missjoni.[42]

Kien \mien meta ]afna Maltin kienu qed jemigraw. Fis-snin ta' wara t-tieni gwerra dinjija, il-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl ukoll kienu qed jippro[ettaw li jmorru ja]dmu fost l-emigranti. Imma t-tluq [ie kwa\i ]abta u sabta. L-Ar`isqof Gonzi wriehom ix-xewqa tieg]u u I-Ministru ta' l-Emigrazzjoni Cole pproponielhom li jsie]bu \ew[ gruppi kbar ta' Maltin. Grupp kellu jitlaq fid-9 ta' Lulju, u ie]or fil-15 ta' Lulju, 1948.[43]

Dun Wistin Grech salpa lejn l-Awstralja flimkien ma' 450 emigrant malti, fid-9 ta' Lulju, 1948, fuq il-vapur Strathnaver. Ma' dak tal-15 ta' Lulju, telaq flimkien ma' 100 emigrant, Dun Pietru Pawl Borda. Il-]sieb kien li jibqg]u ja]dmu f'dak il-kontinent. Imma, g]al kwa\i tliet snin, is-So`jeta' ma kellhiex il-permess ta' xi lsqof biex tie]u knisja f'idejha. Dun Wistin baqa' ja]dem f'din jew dik il-parro``a sas-sena 1951. F'din is-sena marru tnejn o]ra, u s-So`jeta' ta' San Pawl, fl-24 ta' Meiju, 1951, ]adet f'idejha l-ewwel dar, mag]rufa b]ala St. Mary's Mission House f'CarIton. Is-So`jeta' lil dik id-dar telqitha fis-6 ta' Novembru, 1955. Imma nbdiet ]idma f'dar o]ra I-g]ada stess, 7 ta' Novembru, f'Parkville, Victoria: fejn, bl-istess isem (St. Mary's Mission House), huma ]admu g]al i\jed minn 18-il sena: sa Jannar 1974. Il-post [did tag]hom kien wie]ed vi`in fi Brunswich -Victoria, fejn damu sal-bidu tas-sena 1984. Din id-dar g]andha tifkira ta' niket g]as-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl u g]aIl-Maltin kollha ta' l-Awstraija. Fix-xahar ta' Lulju, 1980, Dun {or[ Scerri, is-Superjur ta' l-Awstralja u Vigarju tal-Missjonijiet tag]ha, [ie attakkat minn bniedem kriminali, u miet fl-4 ta' Awissu, 1980. Fiha wkoll, fit-30 ta' April, 1982, miet is-su``essur tieg]u b]ala Vigarju tal-Missjonijiet fl-AwstraIja, Dun Onorat Galea.

Hemm imbag]ad tifkiriet o]rajn, li huma ta' ferh. Fosthom, insemmu li I-komunita' `ediet bi``a art tag]ha f'Parkville biex fuq ]a jinbena Maltese Community Centre. G]all-bini tieg]u, biex jin[abru I-finanzi me]tie[a, ]admu s-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl u I-Maltese Community Coun`il ta' Victoria. {ie mbierek fl-20 ta' Novembru, 1983, miIl-Ar`isqof ta' Melbourne Mons. F. Little, u inawgurat uffi`jalment minn John Cain, Prim Ministru ta' I-lstat. Kien hemm pre\enti s-Superjur {enerali Fr. James Bonello.

Din ta' Melbourne hi d-dar ewlenija li s-So`jeta' g]andha fl-Awstralja. Fuq I-istess post ta' Parkville, inbniet dar provin`jali [dida, u [iet inawgurata fil-bidu tas-sena 1984.

Fis-27 ta' Lulju, 1956, is-So`jeta' ]adet f'idejha I-parro``a ta' San Mel fi Swanbourne. Fit-23 ta' Awissu, 1970, wara talba tas-So`jeta', I-isem tal-parro``a nbidel biex sar dak ta' San Pawl Appostlu. Imma f'Jannar 1979, il-parro``a ntelqet g]aliex l-lsqof ta' Perth ta lis-So`jeta' I-parro``a ta' San {wakkin. Is-So`jeta' da]let fiha fil-21 ta' Jannar, 1979. Din qieg]da [o Victoria Park. Imbag]ad, fil-bidu tas-sena 1985, din il-parro``a ntelqet.

F'North Sunshine (Victoria), fil-25 ta' April, 1964, [iet mog]tija lis-So`jeta' I-parro``a ta' Santa Bernardetta.

Fi \mien qasir, infet]u \ew[t idjar o]rajn. Parro``a bi-isem ta' Our Lady of Victories (Il-Vitorja) li qieg]da f'Horsley Park (New South Wales) [iet mog]tija lis-So`jeta' miIl-Kardinal Gilroy, Ar`isqof ta' Sydney. Is-So`jeta' da]let fiha fit-18 ta' Awissu, 1965. Fl-istess \mien, fl-a]]ar xhur tas-sena 1964, is-So`jeta' inawgurat Mgr. De Piro House f'East Sydney.

Billi s-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl kienet di[a' mitfug]a fuq ]afna attivitajiet fl-AwstraIja, in]ass il-b\onn li f'dan il-kontinent tinfeta] ukoll dar tal-formazzjoni. Il-]idma biex tinfeta] dar ta' din I-g]amla kienet fis-sena 1970. Il-post hu St. Paul's Missionary College, f'Wantirna South, Victoria, lt-tberik u I-ftu] uffi`jali tad-dar saru fl-24 ta' Jannar, 1971, miIl-Kardinal James Knox, Arcisqof ta' Melbourne.[44]

Kanada u Stati Uniti ta' I-Amerka

Is-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl ma kienx ilha ]lief ftit snin fl-AwstraIja meta bdiet titfa' g]ajnejha fuq il-kontinent kbir ta' I-Amerka. L-ewwel ma da]lu kien fl-Amerka ta' Fuq. G]al \mien qasir, bejn 15 ta' Jannar 1959 u 20 ta' April 1961, Dun Wistin Grech \amm dar il-Kanada bi-isem ta' St. Paul's Mission House f'Windsor (Ontario). Din imbag]ad intelqet.

L-Isqof Carter ta' London fil-Kanada, fit-13 ta' Mejju, 1965, ta lis-So`jeta' I-parro``a ta' San {u\epp f'Kingsbridge. Imma din il-parro``a ma n\ammitx i\jed meta s-So`jeta' [iet mog]tija dar o]ra miIl-istess lsqof Carter. Din hi I-parro``a ta' St. William, li qieg]da f'Emeryville (Ontario). Is-So`jeta' da]let fiha fil-5 ta' Jannar, 1973.

E\attament fl-istess \mien, fl-1 ta' Jannar, 1973, is-So`jeta' [iet mog]tija I-kura spiritwali tal-Maltin ta' Detroit, fl-lstati Uniti ta' I-Amerka. Dan sar b'digriet tal-Kardinal John Deardon, Ar`isqof ta' Detroit. Id-digriet ]are[ fil-5 ta' Di`embru, 1972.

L-istess Kardinal Deardon, b'ittra tat-22 ta' Di`embru, 1977, ta lis-So`jeta' I-parro``a ta' Santa Bernardetta, f'Dearborn (Michigan). Dan kien b'rabta mal-]idma tas-So`jeta' fost il-Maltin. ls-So`jeta' da]let fiha fl-1 ta' Jannar, 1978.[45]

}idma fil-Peru'

L-isqof Karmelitan Mons. Redent Gauci, li kien responsabbli miIl-Prelatura ta' Chuquibamba, fil-Peru', fl-Amerka t'Isfel, stieden lis-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl biex tibda ta]dem f'din I-art li hi tant fqira u li tant g]andha b\onn ta' sa`erdoti. Fil-11 ta' Di`embru, 1967, is-So`jeta' [iet mog]tija l-parro``a ta' San Pedro Apastol f'Aplao. Fit-22 ta' Mejju, 1968, telqu l-ewwel missjunarji lejn il-Peru'. G]alkemm id-digriet ta' l-lsqof juri lil Dun Anton Camilleri b]ala l-ewwel Kappillan ta' Aplao, fil-fatt, il-pussess ]adu Dun Vi`enz Magro, g]ax Dun Anton ma kellux idum il-Peru'.

Fi \mien tliet snin, is-So`jeta' ]adet parro``a o]ra f'idejha. L-Ar`isqof L. Rodrigues Ballon, fl-1 ta' Settembru, 1971, ]are[ id-digriet tat-twaqqif tal-parro``a ta' La Santissima Cruz (ls-Salib lmqaddes) fil-belt ta' Arequipa. Il-post e\att tal-parro``a hu Acequia Alta. L-ewwel Kappillan ]a I-pussess fit-13 ta' Frar, 1972.

Fl-istess belt ta' Arequipa, wara sentejn, fit-13 ta' Mejju, 1974, saret l-erezzjoni kanonika ta' parro``a o]ra bi-istess isem La Santissima Cruz. Din qieg]da fi\-\ona La Tomilla. F'dik il-[urnata tat-13 ta' Mejju, 1974, Dun Gejt Pa`e [ie nominat b]ala l-ewwel kappillan.

F'Novembru, 1981, is-So`jeta' [iet mog]tija I-kura ta' parro``a o]ra [o Chuquibamba. Din hi I-parro``a ta' Santa Ana. Dun Frank Dalli [ie nominat b]ala l-ewwel kappillan.

Bit-t]abrik ta' Dun Manwel Adami, inbniet knisja o]ra li [iet iddedikata lil San Lawrenz. Din qieg]da fi Buenos Ayres de Cayma fi "Pueblo Joven": li hu medda ta' art f'tarf ta' belt, li tie]u sura fi \mien qasir, u mbag]ad tissokta tikber bil-mod il-mod. Din il-knisja [iet imbierka fis-7 ta' Awissu, 1983, miIl-Ar`isqof ta' Arequipa, Mons. F. Vargas Ruiz de Somocurcio. Ma' l-istess post, inbniet dar tan-novizzjat, li tbierket fil-31 ta' Awissu, 1983. Fi \mien qasir, bdew jintlaqg]u fiha \g]a\ag] miIl-Peru' b'vokazzjoni li j]addnu s-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl.[46]

Il-Pakistan: Missjoni qalb il-Musulmani

"Il-membri ta' I-lstituti ta' ]ajja kkonsagrata, g]aIl-fatt li huma qed joffru s-servizz tag]hom liIl-Knisja bil-qawwa ta' l-istess konsagrazzjoni tag]hom, huma obbligati li joffru I-]idma tag]hom b'mod spe`jali fl-opra missjunarja, skond I-istil ta' l-Istituti tag]hom".[47]

Jekk il-Knisja, fil-Li[ijiet tag]ha, tqieg]ed dan il-kanoni biex bih tqanqal liIl-lstituti Reli[ju\i kollha kemm huma, dan id-dmir jin]ass ]afna i\jed minn So`jeta' li I-Fundatur tag]ha kabbar fiha sa miIl-bidunett I-im]abba lejn il-]idma missjunarja fil-veru sens tal-kelma. Il-]idma missjunarja fis-sens s]i] tag]ha hi dik li twassal biex il-Knisja titwieled f'xi [ens li jkun g]adu ma jemminx fi Kristu.[48] Mons. De Piro tafa' \-\errieg]a, u lis-So`jeta' minnu mwaqqfa ried jag]tiha I-identita' billi j\ommha mxennqa dejjem g]al din il-]idma. Fi \mienu, sar dak li kien umanament possibbli. Fi\-\mien ta' wara, is-So`jeta' ssoktat twitti t-triq. Imbag]ad, meta hi saret pontifi`ja, bid-Decretum Laudis, fis-sena 1973, il-]arsa lejn xi art ta' missjoni ma setg]et taqta' qatt, spe`jalment wara li [iet marbuta mal-Kongregazzjoni tal-Propagazzjoni tal-Fidi, u I-kelma "Missjunarja" da]let fl-istess isem tag]ha.

Fl-a]]ar xhur tas-sena 1980, kien donnu deher li l-lndonesja fl-Asja kienet sejra tkun l-ewwel art fejn titwaqqaf dar tas-So`jeta'. Fil-15 ta' Jannar, 1981, l-ewwel membri telqu lejn il-Pakistan, bit-tama li taslilhom il-visa, u jissoktaw triqithom lejn l-lndonesja. Imma l-visa baqg]et ma [ietx mog]tija lilhom. Il-qag]da tag]hom fil-Pakistan uriet li kien hemm il-possibilta' li jibqg]u ja]dmu f'dik I-art. L-isqof Dumnikan ta' Faisalabad, Mons. Paul Andreotti ta lis-So`jeta' r-responsabbilta' tal-parro``a ta' Chak Jhumra. Fr. Joe Calleja, fit-28 ta' Marzu, 1982, [ie mog]ti l-pussess ta' dik il-parro``a.

Din ir-repubblika fqira, fil-kontinent ta l-Asja, u bi fruntiera ma' l-lndja, g]andha popolazzjoni ta' madwar 80 miljun. lr-Reli[jon tal-[ens hi I-Islam, u I-problemi tal-]idma missjunarja huma kbar. Hu \gur li I-[id li jista' jsir hu kbir g]aliex miljuni s]a] huma neqsin minn kollox.[49]

Il-{ieh tal-{ens Malti

Bniedem li g]amel tant [id, li n]ass fil-qasam so`jali wkoll, ma jistax ma jkollux g]arfien uffi`jali kemm min-na]a ta' I-Istat kif ukoll min-na]a tal-Knisja ta' Malta.

Fis-sena 1983, kien qed joqrob il-50 Anniversarju mill-mewt qaddisa ta' Mons. De Piro. Il-figura tieg]u kienet bdiet tin]ass sewwa fil-qalb tal-Maltin. ls-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl kienet saret mag]rufa sewwa. Dak li kien sar fis-sena 1977, f'eg]luq l-ewwel `entinarju mit-twelid tieg]u, la]aq I-iskop tieg]u. B'xi mod jew ie]or, il-messa[[ tieg]u twassal lil kull Malti. Fuq il-fomm ta' bosta Maltin, il-membri tas-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl jissej]u wkoll Ta' De Piro. Dan ukoll g]en biex iqajjem kur\ita' akbar biex ikun hawn min jit]ajjar ikun jaf xi]a[a i\jed dwar dan il-bniedem. L-ewwel volum ta' din il-"}ajja", ippubblikat f'nofs is-sena 1982, ta hu wkoll is-sehem tieg]u biex Malta tag]raf lil Mons. De Piro xi ftit a]jar. Barra minn hekk, neputija tieg]u, Mrs. Monica Nelson, bint ]uh: il-Baruni I[ino, sejra tag]ti kontribut kbir biex tifrex I-isem tieg]u mad-dinja. Hi da]let g]at-traduzzjoni ta' dawn i\-\ew[ volumi bi-ingli\, u [enero\ament, sejra terfa' I-pi\ finanzjarju tal-pubblikazzjoni. Madre Marie De Piro, neputija o]ra tal-Monsinjur, bint ]uh Gwido, qieg]da tg]in ukoll f'din it-traduzzjoni. Il-pubblikazzjoni sejra tkun f'volum wie]ed, imma s]i]a, u nittamaw li to]ro[ fi \mien qasir.

In\idu wkoll li I-Gvern So`jalista ta' Malta laqa' l-proposta li saritlu, u, permezz ta' bolla, fakkar lil Mons. De Piro, fl-okka\joni ta' eg]luq il-50 sena miIl-mewt tieg]u.

F'Awissu 1983,l-Amministrazzjoni Postali ta' Malta ]abbret dan fil-Bullettin uffi`jali tag]ha. Fl-istess Bullettin, insibu t-tag]rif essenzjali dwar il-]ajja u I-opri ta' Mons. De Piro. B]ala disinjatur tal-bolla, intg]a\el Esprit Barthet.[50] Fil-fatt, il-bolla ]ar[et fl-1 ta' Settembru, 1983. Hi ta' 3`; tidher fiha f'po\izzjoni `entrali I-figura ta' Mons. De Piro, bis-suttana ta' qassis, u bis-salib ta' Monsinjur. Fl-isfond, hemm dettall tal-knisja ta' Sant'Agata u d-Dar ~entrali tas-So`jeta' minnu mwaqqfa. Jinqraw ukoll il-kelmiet: "Mons. {. De Piro: 1877-1933". Timbru postali jfakkar l-ewwel jum tal-]ru[ tal-bolla. L-Uffi``ju tal-Posta ddokumenta I-okka\joni bit-tag]rif li soltu jsir f'kull emissjoni [dida. Imma, kif kien mistenni, I-okka\joni tfakkret ukoll mis-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl billi ppubblikat b]al kartolina bil-bolla u t-timbru ta' Jum il-}ru[.

ls-sena 1984 hi, imbag]ad, importanti g]aliex matulha saru l-ewwel passi lejn I-g]arfien uffi`jali tal-qdusija ta' Mons. De Piro. Mons. {u\eppi Mer`ieca, Ar`isqof ta' Malta, laqa' t-talba tas-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl g]aIl-ftu] tal-kaw\a li twassal biex tag]ti lil Mons. De Piro I-[ie] ta' I-artali, kif jist]oqqlu tassew. Fil-fatt, fit-3 ta' Di`embru, 1984, hu kiteb liIl-Kongregazzjoni tal-Kaw\i tal-Qaddisin, biex jitlob xi dawl dwar kif jippro`iedi fil-[bir tal-kitbiet ta' Mons. De Piro. II-Kongregazzjoni we[bitu fid-19 ta' Di`embru ta' I-istess sena, biex fissret li g]andhom jin[abru I-kitbiet kollha li huma `ertament tieg]u, ukoll jekk dawn ma j[ibux il-firma. Dawn il-kitbiet ji[u e\aminati dwar jekk humiex kontra I-fidi u I-moralita'.[51] Fl-1 ta' Frar, 1985, ]are[ id-digriet ta' I-Ar`isqof Mer`ieca, li bih Fr. Tony Sciberras MSSP gie ma]tur b]ala I-postulatur g]aIl-kaw\a ta' Mons. De Piro. Saru wkoll kuntatti ma' persuni o]rajn li jistg]u jg]inu. lt-triq tista' tkun twila. Imma, bla dubju ta' xejn, il-qima lejn Mons. De Piro fuq I-artali tkun ta' [ieh kbir g]aIl-Knisja ta' Malta. Il-Knisja Maltija tara fih b]al dawl jiddi g]aliex hu tassew wie]ed miIl-i\jed nobbli fost uliedha g]aIl-fatt li hu wera b'eg]milu kemm is-sa`erdot ta' Kristu hu tassew il-bniedem ta' kul]add.

Hu dmir ewlieni tas-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl li twassal id-dawl ta' Mons. De Piro. Il-]ajja qaddisa tieg]u g]andha tkun I-ispirazzjoni ta' kull wie]ed minn dawn I-ulied spiritwali tieg]u. Barra minn hekk, sa miIl-bidunett, Mons. De Piro wera li I-ulied spiritwali tieg]u ma jistg]ux ikunu marbutin ma' art twelidhom biss. Kif kiteb fl-ewwel Regoli tieg]u, hu ried So`jeta' li tinfirex fost il-[nus. Dawn huma kelmiet tieg]u: "L-g]an tas-So`jeta' hu li tg]in lil dawk il-[nus li huma nieqsa miIl-]abbara tal-Vangelu".[52] Fid-dawl ta' dawn il-kelmiet, il-Kostituzzjonijiet tas-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl (li, fi \mien il-pubblikazzjoni ta' din il-}ajja, kienu qed jistennew l-approvazzjoni definittiva tag]hom) jift]u b'dawn il-kelmiet: "Is-So`jeta' hi Istitut Reli[ju\ ta' Missjunarji... imdawlin bil-kari\ma tal-Fundatur tag]na Mons. {. De Piro".[53] Sostanzjalment, l-artiklu I-aktar importanti dwar il-]idma missjunarja fil-Kostituzzjonijiet ta' llum ma jag]milx ]a['o]ra ]lief ji``ara dak li kien tqieg]ed minn Mons. De Piro fil-bidunett tas-So`jeta': "L-g]an ta' dan l-lstitut hu l-Evan[elizzazjoni u t-twaqqif tal-Knisja fl-artijiet hekk mag]rufa b]ala tal-Missjoni 'ad gentes'. G]alhekk, kull xog]ol ie]or li s-So`jeta' jkollha f'idejha f'pajji\i mhux strettament meqjusa missjunarji, g]andu jkollu skop ta' animazzjoni missjunarja".[54]

Fl-eg]luq ta' din il-kitba, ma nistg]ux ma narawx kemm Mons. De Piro ma kienx biss id-dawl tas-So`jeta' li hu waqqaf. I\-\mien inessi I-]idmiet tal-bnedmin, imma I-miktub jibqa'. G]alhekk, l-eluf ta' kitbiet li [ew f'idejna wrewhulna kif kien, u kif dawk ta' \mienu ntlaqtu mir-ra[[i tad-dawl tieg]u. L-opri kbar li ]ar[u minn idejh da]]luh fl-istorja ta' Malta b'mod li ismu ma ntesiex. Quddiemu, b'sens ta' qima, kul]add ]ass li kellu jbaxxi rasu. Lil dawk, imbag]ad, li hu g]aqqadhom mieg]u u kien minqux fi qlubhom, hu ]abbhom b'im]abba spe`jali, u g]amel minnhom bnedmin ta' karattru, responsabbli ta' eg]milhom, u b'ideal fil-]ajja.

Mons. De Piro kellu l-qawwa li jdawwal g]aliex id-dija tar-ra[[i tieg]u kienet rifless tad-dawl innifsu. Hu mexa wara Dak li sejja] lilu nnifsu "it-Triq, il-Verita, u l-}ajja".[55] Hu ssa]]ar mill-Mulej, ]assu jitkaxkar g]al warajh, u emmen li l-qalb tieg]u ma tistax tistrie] ]lief fih. Fil-kobor ta' din I-im]abba, sa minn \g]o\itu, hu sata' joffri 'I Alla ]ajtu kollha kemm hi, u jg]idlu, kif kiteb fid-Djarju tieg]u: "Mg]allem, jiena nimxi warajk kulfejn inti tmur".[56] F'im]abbtu lejn Alla, hu ]abb bil-fatti lil kull bniedem. }ajtu turih b]ala [gant tal-karita' fis-sens teolo[iku tal-kelma. Kienet ]ajja ta' m]abba lejn Alla u lejn il-bnedmin. Sakemm kien possibbli g]alih, Mons. De Piro, ming]ajr ebda kburija u bi tqanqil ta' m]abba lejn dawk stess li kien ig]in, g]amel tieg]u b'fatti konkreti dawk il-kelmiet ta' Kristu: "Ejjew g]andi intom ilkoll li tinsabu m]abbtin u mtaqqlin, u jiena nserra]kom".[57]

Kif tirrivela I-istess kalligrafija tieg]u, Mons. De Piro kien "bniedem qawwi, attiv, ener[iku, u ta' mo]] ekwilibrat".[58] Imma hu kien ukoll il-bniedem li ta hajtu g]al ideal, u kien jaf ju\a l-mezzi kollha li jwasslu g]al dak I-ideal. Fi ftit kelmiet, Mons. De Piro ma kienx il-bniedem tat-teorija, imma tal-prattika; ma kienx dak li jg]id ]afna, imma dak li jag]mel ]afna. Lejn Mons. De Piro, ma kenux ji[ru g]ax jitqanqlu bi kliemu, imma g]aliex jitkaxkru b'eg]milu.

Lil dan is-sa`erdot qaddis, li g]andu messa[[ g]al kull \mien, nist]ajluh qieg]ed ikellimna bil-le]en tal-Mulej {esu', u jg]idilna: "Nar [ejt inqieg]ed fuq l-art, u kemm nixtieq li di[a' qabad".[59] "Jien tajtkom e\empju, biex kif g]amilt jien mag]kom, hekk tag]mlu intom ukoll... Jekk dawn il-]wejje[ tafuhom, henjin intom jekk tag]mluhom".[60]