Volum 2

DAQS FUNDATUR G}AS-SORIJIET MISSJUNARJI TA' {esu’ NAZZARENU

Rabta ma' Mons. De Piro

Rajna li Mons. De Piro u s-Sorijiet Terzjarji Fran[iskani (illum mag]rufin b]ala Fran[iskani tal-Qalb ta' {esu’ ]admu tassew id f’id f’id-Dar ta' Fra Diegu, il-}amrun. Madankollu, dawk ma kenux is-sorijiet wa]diena li [ew mog]tijin g]ajnuna kbira minn Mons. De Piro. Sejrin nid]lu hawn fi [rajjiet ta' Kongregazzjoni Reli[ju\a o]ra. Din hi I-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu. Imma hawn il-]idma ta' Mons. De Piro kienet wisq i\jed kbira u wisq i\jed diffi`li. Ma g]andniex quddiem g]ajnejna Kongregazzjoni organizzata u \viluppata b]alma kienu s-Sorijiet Terzjarji Fran[iskani. Sejrin nid]lu fi [rajjiet ta' Kongregazzjoni li, fil-fatt, kienet g]adha ma twelditx.

Mons. De Piro ried jag]ti kull g]ajnuna lill-Fundatri`i u lil dawk ix-xbejbiet li kienu qed jaqsmu mag]ha I-istess ideal tag]ha. Hu g]andu sehem kbir fit-t]ejjijiet kollha li wasslu biex il-Kongregazzjoni titwieled. Hu g]en f’opra kbira ta' karita’ mat-tfal `kejknin li grupp ta' xbejbiet kienu qed jag]tu ]ajjithom g]alihom. Narawh jie]u f'idejh id-direzzjoni ta' djar li kienu mtaqqlin bi problemi kbar. ld-dar ewlenija, li hi dik ta\-|ejtun, inbdiet minn Marija {u\eppina Curmi, il-Fundatri`i; imma, minbarra li kellha tg]addi minn post g]all-ie]or, i[[arrbet li tintilef g]al kollox li kieku Mons. De Piro ma t]abatx bil-qrati biex hi ma taqax, bl-affarijiet li kien fiha, f'idejn il-werrieta tal-Fundatri`i.

Kien ukoll Mons. De Piro li feta] triq o]ra ta' ]idma g]al dawk ix-xbejbiet meta da]]alhom ja]dmu mieg]u fil-qrib f'sezzjoni tad-dar ta' San {u\epp, f'Santa Venera b'risq it-tfal subien ta' eta `kejkna.

Hu wittielhom ukoll it-triq biex jie]du f'idejhom id-Dar ta' San Fran[isk ta' Paola, f'Birkirkara g]all-iltiema bniet.

Mons. De Piro kien g]alihom daqs Fundatur. ll-pro[etti li kien qed ifasslilhom setg]u fet]u wkoll triq ta' bosta ]idmiet o]rajn. Imma, fuq kollox, hu warrab kull ostaklu li sata' j\ommhom milli ji[u mag]rufin mill-Knisja b]ala Kongregazzjoni Reli[ju\a, u bnielhom ukoll pedament ta' ]idma g]all-futur.[1]

Bidu ta' I-Opra ta' Marija {u\eppina Curmi

ll-Fundatri`i tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu hi Marija {u\eppina Curmi. Imma hi Fundatri`i li ma kellhiex ix-xorti li tara I-istitut reli[ju\ tag]ha approvat mill-Knisja, tul il-]ajja tag]ha. Lmwielda fis-16 ta' 0ttubru, 1864, fil-belt Valletta,[2] fi `kunitha, hi marret mal-familja tag]ha \-|ejtun, fejn missierha, Pawlu Curmi, intg]a\el b]ala sindku.[3]

G]andna xi tag]rif dwar Marija {u\eppina minn dak li l-Ar`isqof Caruana ]a ]sieb li ji[bor fi\-\mien li hu kien qed jipprepara biex jitlob I-approvazzjoni tal-Kongregazzjoni ming]and I-Awtoritajiet Rumani. Imma kull materjal [ie mi[bur g]all-Ar`isqof minn Mons. De Piro, li `-`irkustanzi tal-]ajja tant kellhom iressquh lejn Marija {u\eppina Curmi u x-xbejbiet li kienu mag]ha.

Mons. De Piro, lill-Ar`isqof, kitiblu hekk: "ll-bidu ta' l-opra kienet is-Sinjorina M. {u\eppina Curmi, mara twajba, wild familja reli[ju\a ]afna. Sabiex tkun meg]juna fit-tmexxija ta' orfanatrofju g]all-bniet, mibdi minnha nnifisha, hi [abret mag]ha l-ewwel sitt xbejbiet, li t-tjubija tag]hom ma kenitx anqas minn tag]ha".[4]

ls-sitt xbejbiet tal-bidu kienu dawn: Marija Vin`enza De Gabriele, Lorenza De Gabriele, Vin`enza Carabott, Angelina Caruana, Tereza Camilleri, u Marija Casolani.[5]

ll-kelmiet ta' De Piro di[a’ ji[bru fihom storja kbira. L-opra ta' Marija {u\eppina Curmi kienet bdiet fis-skiet i\-|ejtun, fi Triq San Piju X, fis-sena 1913, meta nkriet l-ewwel dar `kejkna. Tlitt itfal abbandunati u mi[burin mit-triq kienu l-ewwel li ntlaqg]u f’dik id-dar.[6]

Mons. De Piro kiteb li l-ewwel fost is-sitt xbejbiet kienet Vin`enza De Gabriele. Dwar il-Fundatri`i u De Gabriele, De Piro kellu jikteb hekk: "Kelli l-possibilta’ nkun naf mix-xhieda ta' De Gabriele kif kienet l-ewwel laqg]a providenzjali tag]ha ma' Madre Curmi. Dawn it-tnejn, tant ]assew ru]hom mag]qudin flimkien, b'mod li hu diffi`li, jekk mhux impossibbli, li tg]id x'sar minn wa]da u l-o]ra, qabel jew wara li ltaqg]u. Issa din hi [rajja ta' 20 sena ilu (ji[ifieri, tas-sena 1913). Billi, illum (fis-sena 1933), De Gabriele ma g]andhiex ]lief 38 sena, naslu biex ng]idu li hi, sa mill-ewwel snin tag]ha, [iet destinata mill-providenza g]al din l-opra li kienet qed titwieled”.[7]

Mons. De Piro, sa minn qabel ma nkriet l-ewwel dar, u g]alhekk sa minn qabel ma n[abru l-ewwel iltiema, kien di[a’ mda]]al f’dik I-opra ming]ajr ma kien jidher.

Sa minn qabel ma tat bidu g]all-opra qaddisa tag]ha, Marija {u\eppina Curmi di[a’ kienet qed tfittex 'il Mons. De Piro. Hu kien id-Direttur Spiritwali tag]ha qabel is-sena 1913. Hu baqa' jmexxiha sa xi snin o]rajn wara li nfet]et l-ewwel dar ta\-|ejtun. Imma, kif stqarr hu nnifsu, De Piro ma kienx imur i\-|ejtun. Marija {u\eppina nnifisha kienet tmur g]andu u titolbu l-pariri tieg]u.[8] De Piro nnifsu kiteb li, g]alkemm Marija {u\eppina Curmi ma kenitx soru, hi kienet mag]rufa b]ala Madre Curmi.[9]

Tul dawk l-ewwel snin, id-direzzjoni ta' Mons. De Piro ma kenitx g]all-lstitut, imma tal-Fundatri`i personalment. Hu baqa' d-direttur spiritwali tag]ha sakemm minn Triq San Piju X hi g]addiet, flimkien max-xbejbiet ut-tfal g]al Pjazza Brittanja. Din it-tieni dar ta\-|ejtun, xorta wa]da, kienet fqira ]afna, u fiha Madre Curmi, ix-xbejbiet, u t-tfal kienu jorqdu lkoll f’kamra wa]da.[10] Kien pass 'il quddiem g]all-lstitut meta, bir-rakkomandazzjoni tal-Marki\a, il-Marki\ Testaferrata-Bonni`i tahom il-Palazz tal-Bon Kunsill. Imma jidher li kien ukoll f’dak i\-\mien meta Mons. De Piro ma kienx g]adu i\jed id-Direttur Spiritwali tal-Fundatri`i.[11]

1922: Direttur ta' I-lstitut ta' {esu’ Nazzarenu

De Piro nnifsu kiteb li Madre Curmi, fis-sena 1922, fittxitu mill-[did, u xtaqet ming]andu t-tmexxija ta' I-lstitut li, kien fejn kien, hi dejjem sej]itlu ta' {esu’ Nazzarenu. Kien g]adu kif miet Dun Pawl |ammit, qassis mill-Gudja u l-ewwel Direttur ta' l-Istitut. Dwar dan, f’ittra lill-Ar`isqof Caruana, De Piro kiteb: "Dik id-darba, jiena ma a``ettajtx ]lief wara li [ejt mitlub mill-E``ellenza Tieg]ek “.[12]

Minn dak i\-\mien, Madre Curmi bdiet tmur ta' sikwit tkellem lil Mons. De Piro f’id-dar ta' San {u\epp, f'Santa Venera. Billi, b]ala Direttur, ried jara I-affarijiet b'g]ajnejh ukoll, kull tant \mien, De Piro beda jmur i\ur il-Palazz tal-Bon Kunsill ta\-|ejtun. F'dak i\-\mien, hu osserva kemm Madre Curmi u Vin`enza De Gabriele kienu qed ja]dmu id f’id. Meta kienet mixtieqa xi]a[a g]all-lstitut, Curmi u De Gabriele kienu jmorru jkellmuh dejjem flimkien.[13]

Dak kien \mien meta Mons. De Piro beda j]oss li `-`irkustanzi kienu qed iressquh dejjem i\jed lejn is-''Sorijiet" ta' {esu’ Nazzarenu. Hawn, nosservaw li, g]alkemm dawk ix-xbejbiet ma kenux sorijiet, u g]alhekk il-kelma "Soru" ma kenitx toqg]odilhom skond il-veru sens tag]ha, in-nies dejjem bdew jarawhom u jsejhulhom "Sorijiet". Kienu jissej]u "Sorijiet" minn Mons. De Piro wkoll.

Nisimg]u kumment dwarhom minn Mons. De Piro: "L-idea ta' Kongregazzjoni g]an-nisa, Alla \erag]ha fil-qalb tas-Sinjorina Curmi. Skond ix-xewqa qawwija ta' l-istess Curmi, jiena interessajt ru]I f’din l-opra sa mill-bidunett. Imma jibqa' l-fatt li l-opra [iet f'idejja skond ix-xewqa ta' Curmi u r-rieda ta' l-Ar`isqof”.[14]

Madankollu, id-diffikultajiet g]al Marija {u\eppina Curmi kienu kbar. Wara li Mons. De Piro ntg]a\el b]ala Direttur, l-Ar`isqof Caruana nnifsu qallu xi kelmiet li kienu ta' skora[[iment kbir, b'mod spe`jali g]al Marija {u\eppina. Din ix-xbejba qaddisa ma kenitx t]obb tikteb ittri. Barra minn hekk, hi ntelqet g]al kollox f'idejn Mons. De Piro, li mexxieha b'g]aqal kbir, mhux biss b]ala Direttur Spiritwali, imma wkoll f’kulma nqala' fil-problemi kollha ta' I-lstitut "{esu’ Nazzarenu". Imma [iet f'idejna ittra wa]da tag]ha li, fit-28 ta' Di`embru, 1924, hi kitbitha lill-Ar`isqof. L-Ar`isqof kien qal lil Mons. De Piro li dawk ix-xbejbiet ma kenux sejrin ji[u approvati b]ala Kongregazzjoni Reli[ju\a. G]alhekk, Marija {u\eppina Curmi kitiblu hekk: "ll-kelmiet li inti bg]att tg]id lili permezz ta' Mons. De Piro ]awdu kemm lili kif ukoll lill-istess Monsinjur. Dan, b'rispett lejn il-kelma tieg]ek, waqaf minn dik il-]e[[a li biha kien qed ig]inna fll-fondazzjoni [dida tag]na. Din hi prova li ried jippermettiha l-Mulej. G]alhekk, jiena nirrikorri g]andek biex nitolbok li tippermetti lil Mons. De Piro ]alli jkompli fl-opra li beda mag]na. Fi \mien din is-Solennita’ nistenna ming]and il-Mulej kelma ta' fara[ li tasalli, permezz tar-rappre\entant tieg]u".[15]

BI-approvazzjoni tal-]idma ta' dawk ix-xbejbiet fost it-tfal `kejknin, I-Ar`isqof farra[ lil dik il-mara twajba. Imma hi kellha ddum sa \mien I-a]]ar ta' ]ajjitha biex tisma' minn fomm l-Ar`isqof kelma ta' tama dwar l-approvazzjoni tag]hom b]ala Kongregazzjoni. Madankollu, lil Mons. De Piro, dawk ix-xbejbiet ma tilfuhx. Lilu huma sabuh dejjem sa tmiem ]ajtu kull meta fittxewh.

ll-Fundatri`i, sa mill-bidunett, rabtet I-isem ta' {esu’ Nazzarenu ma' I-lstitut mibdi minnha. G]alhekk, skond ix-xewqa tag]ha, I-isem "Istituto Gesu’ Nazzareno” jissemma kontinwament. Dan kien I-isem uffi`jali tieg]u. Minkejja dan, I-lstitut kien mag]ruf ukoll bl-isem tal-Fundatri`i. G]alhekk, issejja] ta' sikwit L-lstitut tas-Sinjorina Curmi, jew, sempli`ement, "Istitut Curmi".[16]

1925: Dar g]as-Subien `kejknin f'Santa Venera

ls-sena 1922 kienet wa]da ta' ]idmiet [odda g]al Mons. De Piro. ld-direzzjoni ta' I-lstitut {esu’ Nazzarenu ta\-|ejtun ]abtet fl-istess sena meta, ]abta u sabta, miet Dun Gorg Bugeja, id-Direttur tad-Dar ta' San {u\epp f'Santa Venera. Dak in-nhar stess tal-mewt ta' Bugeja, fit-23 ta' Novembru, 1922, Mons. De Piro r`ieva n-nomina provi\orja ta' Direttur.[17] Imma, imbag]ad, hu kellu jibqa' sa I-a]]ar ta' ]ajtu.

Hekk kif ]a f'idejh dik id-dar, De Piro beda jippro[etta dar g]at-tfal subien `kejknin: minn tliet snin 'il fuq, fit-Triq ta' Santa Venera. Imma ma kienx ikun possibbli g]alih li jifta] dik id-dar, li kieku ma sabx lix-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu lesti biex ig]inuh. Huma tg]abbew bir-responsabbilta’ ta' dik il-]idma.[18]

Kollox juri li, f'dak i\-\mien, Mons. De Piro ried ifisser kemm kienet kbira l-g]aqda li kien hemm bejn tlitt idjar li hu kellu jag]mlu minnu. Dawn kienu d-Dar ta' San {u\epp f'Santa Venera, I-o]ra ta' G]ajnsielem f'G]awdex li kienet affiljata mag]ha, u din pro[ettata g]at-tfal `kejknin li ma kenitx ]lief bi``a minnha. G]alhekk, Mons. De Piro, ftit wara dan i\-\mien, biex iqajjem fost il-Maltin id-devozzjoni lejn San {u\epp, ippubblika ktieb ta' devozzjonijiet g]ax-xahar ta' Marzu. Dan hu ktieb li ]are[ g]all-ewwel darba fis-sena 1890. F'da]la `kejkna, hu qieg]ed dawn il-kelmiet: "Lil dawk li huma devoti ta’ San {u\epp u g]alhekk i]obbu wkoll il-proxxmu tag]hom, infakkruhom illi l-}amrun jinsab Istitut imwaqqaf mill-Kanonku Bonni`i ta]t l-isem ta' Dar ta' San {u\epp, u g]andu b]ala fini minn tieg]u illi ji[bor tfal iltiema u foqra g]albiex irabbihom fil-biza' t'Alla u jg]allimhom xi seng]a g]albiex ikunu jistg]u 'I quddiem jaqilg]u ]ob\hom. F'dan l-lstitut, barra mill-bi``a ta' G]awdex fejn hemm 23 tifel, u barra mill-bi``a ta\-\g]ar, fejn hemm 25 tifel ie]or ta]t is-seba' snin, qieg]ed irabbi u jg]allem 134 tifel. G]aldaqshekk, in]allukorn ta]sbu intom kemm u kemm g]andu b\onn l-g]ajnuna ta’ min jista’”.[19]

Din id-dar g]as-subien `kejknin kellha rabta tassew kbira mad-Dar ta' San {u\epp g]aliex dawk it-tfal, meta jikbru kienu jg]addu minn wa]da g]all-o]ra. lx-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu, bis-sa]]a ta' din id-dar, fet]u t-tieni post tag]hom. G]alkemm kienu g]adhom ma [ewx mag]rufin b]ala Kongregazzjoni, Madre Curmi kienet tissejja]h “Is-Superjura".

Id-dar infet]et fis-sena 1925: meta s-So`jeta’ ta' San Pawl kienet di[a’da]let fis-sezzjoni l-o]ra minflok il-Freres De LaSalle. Fit-30 ta' Lulju, 1925, {u\eppina Curmi [iet mitluba biex tiffirma dikjarazzjoni li ta``etta li tie]u ]sieb dik id-dar bil-]idma tax-xbejbiet li kienu jag]mlu minnha.[20] Mal-ftu] tad-dar, Vin`enza De Gabriele (jew ~ensina, kif kienet mag]rufa) [iet mag]\ula mill-Fundatri`i biex tmexxi ‘l dik id-dar. Dwar dan, Mons. De Piro kiteb: "Vin`enza De Gabriele kienet is-superjura tas-sezzjoni tag]na g]at-tfal `kejknin hawn f'San {u\epp, minn \mien il-ftu] tad-dar sa kwa\i sitt snin wara" [21]

Dwar i\-\ew[ sezzjonijiet tad-Dar ta' San {u\epp, De Piro kiteb: "l\-\ew[t idjar huma separati g]al kollox minn xulxin. Hemm direzzjoni u amministrazzjoni wa]da. Imma kollox ji[I miftihem mas-superjura biss. ls-sorijiet kollha jag]mlu minnha f'kull ]a[a, u hi, min-na]a tag]ha, tag]mel mis-Superjura Ma[[uri ta\-|ejtun”.[22]

Mons. De Piro wasslilna wkoll xi dettaiji dwar il-]idma li dawk ix-xbejbiet kienu jag]mlu ma`-`kejknin. "Dwar il-]sieb tat-tfal `kejknin, subien u bniet, hawn nista' nfisser kif inhi l-qag]da b]alissa. Fis-sezzjoni ta`-`kejknin tad-Dar ta' San {u\epp, hemm milqug]in is-subien biss; dawn jin\ammu hemm sa meta jkollhom seba’ snin. F'xi e``ezzjoni biss, huma jin\ammu g]al \mien ie]or. Dan ji[ri fil-ka\ijiet meta huma jkunu xi ftit tardivi fl-i\vilupp tag]hom; imma qatt ma jit]allew jaqb\u l-eta’ ta’ g]axar snin. F’id-Dar ta\-|ejtun, jin\ammu l-bniet biss. Madankollu, kif jiena di[a’ kont fissirt ma’ l-E``ellenza Tieg]ek xi \mien ilu, jidher li jaqbel li, g]alli [ej, meta l-lokal ikun jippermetti s-separazzjonijiet me]tie[a, it-trabi tat-twelid subien u bniet, jin\ammu \-|ejtun sakemm ikollhom tliet snin. Imbag]ad, f'din l-eta’, is-subien ig]addu g]as-sezzjoni ta\-\g]ar tad-Dar ta' San {u\epp, il-}amrun".[23] Ner[g]u nfakkru hawn li, billi Santa Venera kienet bi``a mill-}amrun, id-Dar ta' San {u\epp titqies li qieg]da l-}amrun. Fl-a]]ar tal-]ajja ta' Mons, De Piro, f'dik id-dar g]a`-`kejknin kien hemm 23 tifel li kellhom bejn tliet xhur u seba' snin.[24]

F'dik il-[urnata tat-30 ta' Lulju, 1925, meta {u\eppina Curmi ffirmat id-dikjarazzjoni li biha a``ettat li tafda dik id-dar f'idejn ix-xbejbiet tag]ha, intbag]tet supplika lill-Ar`isqof li write li n]olqot ukoll l-ewwel rabta spiritwali mas-So`jeta’ ta' San Pawl, li dawk ix-xbejbiet bdew jag]arfuha a]jar minn mindu da]lu f’dak il-post ta' Santa Venera. G]alhekk, dawk is-sitt xbejbiet tal-bidu, fit-30 ta' Lulju, 1925, urew x’kien il-]sieb tag]hom: "Billi g]ad ma g]andniex statut tag]na, sakemm l-istatut ikun tfassal, b]ala mudell g]all-]ajja tag]na, a]na nag]\lu li nimxu fuq ir-regoli tas-So`jeta’ ta' San Pawl, daqskemm hu possibbli li dawn ir-regoli ji[u adattati g]alina".[25] Din is-supplika hi ffirmata mis-sitt xbejbiet tal-bidu.

Pro[ett Missjunarju jifta] it-triq g]all-Approvazzjoni

Meta, fis-sena 1934, kellha ti[i I-approvazzjoni djo`esana, fid-digriet tas-6 ta' April, b]ala parti mill-kari\ma tas-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu, insibu l-"}idma g]all-fqar f'artijiet ta' missjoni". Din il-]idma, mhux biss titqies b]ala parti mill-kari\ma, imma wkoll b]ala I-prin`ipali. Tant hu hekk li huma g]andhom jintefg]u g]aliha "Fuq kollox": jew b'mod prin`ipali.[26]

Dawn il-kelmiet tad-digriet huma frott ta' storja s]i]a. II-kelmiet huma I-istess ra[uni ta' l-e\istenza tag]hom. Imma forsi qatt ma kien mag]ruf bi\\ejjed x’kien li wassal lil Mons De Piro biex jipproponi dik il-]idma g]as-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu.

Lil Mons. De Piro, l-ewwel proposta ]alli jag]ti skop missjunarju lil dawn ix-xbejbiet kienet [ietu direttament mis-Somalja, fejn di[a’ kien hemm Fra {u\epp Caruana, membru tas-So`jeta’ tieg]u. Il-Kapu``in Patri An[ Mizzi kiteb lil Mons. Alfons }ili, Ar`ipriet tal-Katidral ta' G]awdex, u qallu hekk: "Mons. De Piro b]alissa qieg]ed imexxi fi\-|ejtun l-opra tal-wisq ]abrieka Sinjorina Curmi. Hemm in[abar numru mhux ]a\in ta’ katekisti, li jkunu kuntenti ]afna li jilbsu l-libsa Reli[ju\a... Dawn l-ewwel katekisti tas-Sinjorina Curmi, mag]qudin ma’ dawk li int tixtieq tibg]at, ikunu jistg]u jiffurmaw l-ewwel grupp ta' Kongregazzjoni Missjunarja. Din il-Kongregazzjoni, billi g]andha l-istess tmexxija u direzzjoni b]alma g]andha s-So`jeta’ ta' San Pawl, tista' tkun b]ala ferg]a feminili ta' l-istess So`jeta’". F'din I-ittra tal-14 ta' Jannar, 1928, Patri An[ issokta jfisser kemm jaqbel li dawk ix-xbejbiet ta\-|ejtun ma jing]alqux fil-g\ira `kejkna ta' Malta.[27]

Mons. }ili, fis-7 ta' Frar, 1928, g]adda I-ittra lil Mons. De Piro, u qallu biex jikkomunika mieg]u jekk jasal g]al xi soluzzjoni. Mons. De Piro g]adda \-\ew[ ittri lis-Sinjorina Curmi.[28] Imma, g]alkemm f'dik is-sena ma sar xejn konkret, il-pro[ett missjunarju beda die]el bil-mod il-mod fil-mo]] u l-qalb ta' dawk ix-xbejbiet.

Qabel ma sarilhom dak il-pro[ett missjunarju, ix-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu kienu g]amlu pass 'il quddiem. Imma Marija {u\eppina donnha ma sabitx 'il min jift]ilha g]ajnejha. lt-tjubija tag]ha u r-rabta li wriet lejn I-Awtorita’ tal-Knisja ma setg]etx ma to]loqx diffikultajiet gravi g]al dawk li, fi\-\mien [ejjieni, kienu sejrin ikunu s-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu. Fis-sena 1924, Marija {u\eppina xtrat bi``a art fil-qasam imsejja] Il-Bur tas-Salib, fl-in]awi ta' San Girgor il-Qadim, i\-|ejtun. Hi [iet mitluba s-somma ta' £628: somma li ssellfitha ming]and il-Kavalier Cassar Torre[[iani. Hi obbligat ru]ha li t]allasha fi \mien erba' snin, bl-img]ax ta' 3%; dan I-img]ax kellu jit]allas b’lura kull sena.

G]alhekk, fis-17 ta' Settembru, 1924, Marija {u\eppina g]amlet rikors lill-Ar`isqof Caruana biex tkun tista' tibni fuq dik I-art Istitut li jissejja] "{esu’ Nazzarenu", li jkun jesa' 150 tifla; it-tfal bniet ikunu fost dawk li jkunu ltiema u bla dar. lr-rikors lill-Kurja ta' I-Ar`isqof sar minn Alfons Marija Galea, imma f’isem Marija {u\eppina Curmi. Madankollu, sa minn dik il-[urnata tar-rikors, din il-mara qaddisa weg]det li, minnufih malli tkun ]allset l-ispejje\ kollha ta' I-art, tg]addi dik I-art b’kulma jkun inbena fuqha biex issir proprjeta’ ta' l-isqof ta' Malta, ming]ajr ma tkun trid ebda ]las. ln\ommu hawn quddiem g]ajnejna li, meta nkiteb dan ir-rikors, hi, la kellha flus biex t]allas I-art u wisq anqas biex tibni fuqha.

Ir-rikors [ie ppre\entat fil-Kurja ta' I-Ar`isqof fit-22 ta' Settembru, 1924. L-Ar`isqof Caruana g]adda r-rikors f'idejn Dr. G. Caruana Mamo ]alli dan je\aminah. Caruana Mamo, fl-10 ta' Ottubru, 1924, wie[eb li dak ir-rikors, spe`jalment bil-kondizzjonijiet li tqieg]du, kien wie]ed ta' min jirrakkomandah. Imma hu \ied josserva li I-prudenza tissu[[erixxi li I-lstitut mixtieq ikollu I-mezzi me]tie[a biex i\omm fuq riglejh. L-Ar`isqof g]adda r-rikors f'idejn l-lsqof An[lu Portelli wkoll. Fis-7 ta' Jannar, 1925, dan wie[eb li kien tal-fehma li r-rikors ji[i milqug] g]ax "I-idea tas-Sinjorina Curmi hi sublimi u hi ``a]]det ukoll minn kollox biex tag]mel opra ta' karita’".

Fid-9 ta' Frar, 1925, I-Ar`isqof Mawru Caruana bierek I-opra b'dawn il-kelmiet: "A]na nbierku l-opra minn qalbna, u nag]tu l-permessi me]tie[a. Lilha nitolbuha biss biex tippre\entalna kull sitt xhur l-attiv u l-passiv kollu".

Il-Kavalier Antonio Cassar Torre[[iani ]afrilhom is-somma li kellhom jag]tuh g]all-art. lx-xbejbiet ma [ewx marbuta ]lief li jag]tu maktur fis-sena lill-Kavalier imsemmi. Wara mewtu, il-maktur kellu jing]ata lill-werrieta tieg]u u dawk ix-xbejbiet kellhom jibdew jie]du ]sieb li ssir quddiesa wa]da fis-sena b]ala suffra[ju g]al ru]u u g]al ru] martu. L-ewwel [ebla ta' I-lstitut {esu’ Nazzarenu tqieg]det fis-sena 1925.[29]

Malli tqieg]det l-ewwel [ebla, Mons. De Piro tg]abba b’]afna xog]ol materjali g]al dawk ix-xbejbiet. F'isimhom, hu da]al responsabbli g]ax-xog]ol tal-bini. G]alhekk, lilu narawh jittratta mad-Dipartimenti tal-Gvern, ma' g]add ta' benefatturi, u ma' diversi agenti biex jakkwista jew jixtri kulma kien me]tie[. Ta' bniedem e\att li kien, Mons. De Piro g]adda kull ittra lil dawk ix-xbejbiet. Xi ftit o]rajn bdew jiktbu wkoll lil Marija {u\eppina Curmi, u jag]tuha xi g]ajnuniet.[30] Imma, min]abba I-faqar li kienu jinsabu fih, ix-xog]ol tal-bini ma kellux idum ma jieqaf. lt-twajjeb Alfons Marija Galea ried ig]inhom bil-mezzi kollha tieg]u. G]alhekk, f'wie]ed mill-kotba li hu ppubblika fis-sena 1925, hu fakkar I-opra ta' dawk ix-xbejbiet. Imma hu qal ukoll li x-xog]ol kien waqaf. G]alhekk, is-Sur Fons seffaq wi``u biex jitlob g]ajnuna. ll-kelmiet tieg]u huma dawn:

ISTITUT TA' {ESU’ NAZZARENU, I|-|EJTUN

Dan l-lstitut qieg]ed jinbena \-|ejtun, qrib il-Knisja ta' San Girgor il-Qadim, biex il-mitt tifla li g]andha mi[burin mag]ha s-Sinjorina {u\eppina Curmi jistg]u fih jin[abru u jitrabbew u jitg]allmu x-xog]lijiet g]all-[id tag]hom u ta 'l-o]rajn.

Nitolbukorn tg]inu milli tistg]u biex il-bini jissokta jitla' ... g]aliex ]tie[lu jieqaf.

Min jag]ti l-EWWEL ELFEJN LIRA nag]mlulu skrizzjoni fuq ir]ama b'tifkira tieg]u. U fuq ir]ama o]ra n[ibu l-ismijiet ta' dawk li jag]tu talanqas ]amsin lira, u jkunu jriduna nag]mlu hekk. Dawn i\-\ew[ ir]amiet jitqieg]du fil-[enb il-wie]ed u l-ie]or kif tid]ol fl-lstitut.

Dawn il-flus g]all-bini jistg]u jing]ataw lis-Sinjorina Curmi jew lil

ALF. M. GALEA.

l\-|ejtun, 4 ta' Ottubru, 1925.[31]

Ma waslet l-ebda g]ajnuna ta' £2000, u ma kienx hemm benefatturi li lil dawk ix-xbejbiet obbligawhom biex i]allulhom isimhom minqux fuq ir]ama. G]alhekk, dawk i\-\ew[ skrizzjonijiet li jsemmi s-Sur Fons ma sarux. G]ajnuniet bdew jaslu. Imma s-somma me]tie[a ma n[abritx ]lief b’]afna tbatija. Fis-sena 1930, tlesta dak li kien essenzjali. L-Ar`isqof Caruana mar ibierek il-post, u qaddes fih l-ewwel quddiesa. Mons De Piro kellu I-fara[ tieg]u. Hu kien di[a’ t]abat ]afna g]al dawk ix-xbejbiet, imma kellu jibqa' jit]abat sa I-a]]ar ta' ]ajtu.[32]

Mons. De Piro, b]ala Direttur ta' I-lstitut {esu’ Nazzarenu, dak in-nhar ta' I-inawgurazzjoni tieg]u, fis-16 ta' Lulju, 1930, g]amel diskors `kejken ta' I-okkazjoni biex ifisser lill-Ar`isqof Caruana kemm di[a’ kienu saru sagrifi``ji kbar minn dawk ix-xbejbiet. Sejrin inda]]lu hawn xi ftit mill-kelmiet ta' De Piro g]aliex g]andhom importanza storika g]as-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu.

De Piro fisser il-]idma, is-sagrifi``ju, u I-fara[ b'dawn il-kelmiet: "Aktar ma x-xog]ol ikun iebes biex jintla]aq l-iskop, akbar ikun is-sodisfazzjon meta wie]ed jarah mitmum. G]alhekk, illum, is-sodisfazzjon kbir hu ]a[a mill-i\jed naturali. Hu sodisfazzjon li n]ossu jiena nnifsi: i]ossuh is-Sinjorina {u\eppina Curmi u x-xbejbiet li qed ig]inuha. I]ossuh ukoll dawn it-tfal bniet twajbin, li huma hawn mi[burin u m]arsin minn Sidna {esu’ Nazzarenu".[33]

Imbag]ad, De Piro fisser xi tbatijiet swew dawk il-]ames snin: bein 1925 u 1930: "Minn dik il-[urnata li l-barka tas-sema ni\let, bil-ministeru ta' l-E``ellenza Tieg]ek, fuq l-ewwel [ebla, g]addew fuq ]ames snin. Kienu ]ames snin mi\g]uda bi qtig] il-qalb u b'fara[... lnbeda x-xog]ol ta' dan il-bini kbir, li g]adu ma ntemmx g]al kollox. Dak i\-\mien li bdejna, ir-re[istri kienu juru li ma kellna xejn f'idejna. Minkejja dan, konna bdejna b'rieda qawwija. G]alkemm kien mistenni li x-xog]ol jieqaf, kien b'ghafsa kbira ta' qalb g]alina meta kellna nwaqqfu g]al xi \mien dak li konna bdejnieh b'rieda tant tajba. Madankollu, konna `erti li s-sagrifi``ju tag]na ma satax ma j]allix il-frott tieg]u. ll-kaxxa vojta li kellna [eg]litna nerfg]u ]arsitna 'il fuq. lt-talba tag]na nstemg]et. Wara dak il-waqfien mix-xog]ol li, g]alkemm qasir, a]na rajnieh twil, l-g]odod tax-xog]ol bdew jinstemg]u bil-]sejjes tag]hom, u f'widnejna, kienu qishom b]al daqq ]elu tal-qniepen. Kienu tqieg]du l-pedamenti, u fuqhom bdew telg]in l-ewwel filati. Dik id-darba, ]sibna li kellna i\jed fuqiex inserr]u rasna g]aliex fl-ewwel folja tar-re[istru tag]na kien hemm miktub li kienu da]lu £70. Imma ma domniex ma ntba]na li ma konniex g]orrief i\jed minn qabel. ll-Mulej kellu jurina li l-ispi\a kellha taqbe\ l-£4000. Issa, li l-img]oddi g]adda, u rba]na l-problemi tieg]u, a]na n]ossuna ]ienja. Ma fadlilniex ]lief li nfa]]ru 'l-Mulej li kien qed ja]dem mag]na; kien jaf x'se jkollna b\onn, u waqaf dejjem mag]na biex imexxi 'I quddiem l-opra `kejkna tag]na, li \gur li we]idna ma kienet tasal g]al xejn".[34]

Wara li radd ]ajr lill-benefatturi, Mons. De Piro tkellem dwar l-opra mibdija minn Marija {u\eppina Curmi: "Hi opra li kul]add dejjem ra u fehem kemm hi tassew so`jali u nisranija. Tant sibna mezzi ta' g]ajnuna b'mod li rajna kemm tassew huma ]afna t-toroq tal-Providenza. Imma kien hemm ukoll xi]a[a li kienet ta' glorja wisq i\jed kbira g]al Alla... Kien il-mod tant evan[eliku li bih resqu lejna dawn il-benefatturi. Ma naqsu qatt dawk il-ka\ijiet li fihom bilkemm se]]ilna nkunu nafu ta' min kienet dik l-id ]anina li wasslitilna l-g]ajnuna".[35]

Mons. De Piro kien jaf ukoll li, g]al dawk ix-xbejbiet, dak ma kienx ]lief l-ewwel pass fi triq li kienet sejra tibqa' tin]ass iebsa u diffi`li. Dawn huma xi kelmiet tieg]u: "Din i`-`erimonja qaddisa u g]a\i\a ta' llum hi g]alina b]al l-ewwel pass fi triq twila li g]ad irridu nimxuha. Din id-dar hi b]al g]amara ]elwa u kennija. Lilna, din l-opra mibdija tag]mlilna l-qalb biex nissoktaw fil-mixi tal-vja[[ tag]na. Din hi l-ewwel tar[a lejn ideal li g]adu fil-bog]od. Imma l-qalb dejjem i\jed kbira tal-benefatturi tag]na... tag]tina `-`ertezza li g]ad naslu fi tmiem il-vja[[ tag]na, u nil]qu l-qu``ata ta' dik l-g]olja li Alla jridna nitilg]uha".[36]

Minn dik il-[umata 'il quddiem, Mons. De Piro baqa' ja]dem dejjem i\jed g]al dawk ix-xbejbiet biex il-Knisja tag]rafhom uffi`jalment b]ala Kongregazzjoni Reli[ju\a. L-ittra li, fis-sena 1924, il-Fundatri`i kitbet lill-Ar`isqof turi n-niket tag]ha g]all-fatt li I-Ar`isqof Caruana kien sejjer isibha bi tqila biex japprovahom. Imma I-pro[etti [odda li tqeg]dulhom quddiemhom mis-sena 1928 'il quddiem, flimkien ma' l-inawgurazzjoni tad-Dar ta\-|ejtun, (li kienet u baqg]et I-i\jed wa]da importanti) [iebu mag]hom li I-Ar`isqof Caruana ttama li s-Santa Sede kellha mnejn ma ssibx diffikulta’ fl-approvazzjoni tag]hom. Nafu li I-Ar`isqof kien qieg]ed isib diffikultajiet min-na]a ta' I-Awtoritajiet Rumani. Mons. De Piro kien qed jag]mel minn kollox biex iwitti t-triq g]all-approvazzjoni. Sadanittant, kienet waslet is-sena 1931.[37]

lx-xewqa tal-Fundatri`i kienet li huma jissej]u Sorijiet Nazzareni. Imma De Piro ppropona li I-isem idoqq a]jar jekk jissej]u Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu.[38]

Kien hemm b\onn ukoll li ji``ara tajjeb I-iskop partikulari tag]hom. L-Awtoritajiet ta' Ruma ma qablux mat-twaqqif ta' Kongregazzjoni [dida ta' sorijiet b’]ajja attiva li tkun tixba] mill-qrib lil dik ta' sorijiet o]rajn. Mons. De Piro, dwar dan u biex ig]inhom i\jed, kiteb hekk: "Wara li g]addejt ]ajti f'kollaborazzjoni ma' dawn ix-xbejbiet, bdejt nifhem ukoll kemm hi indispensabbli l-opra tas-soru fil-qasam missjunarju. ls-sorijiet huma ta' valur kbir biex il-missjunarji g]ixu bid-dekor u d-dinjita’ li jist]oqqulhom. Dawn ir-riflessjonijiet lili qanqluni biex inbiddel l-ideat tieg]i".[39]

Ispirat mill-ittra ta' Patri An[ Mizzi, li kienet inkitbet g]aliex dak il-missjunarju kapu``in kien im]ajjar minn Fra {u\epp Caruana,[40] u, fl-istess ]in, xewqan li jne]]ilhom I-ostakli li kienu g]adhom qed jin]olqu, Mons. De Piro tqanqal biex jippre\entahom quddiem il-Knisja b'kari\ma spe`jali: il-kari\ma missjunarju. L-ideal missjunarju lilu kien dawwallu ]ajtu kollha. ll-kuntatti kontinwi ma’ I-Afrika bdew jispirawh biex jara fix-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu persuni adatti biex ig]inu lis-So`jeta’ ta' San Pawl ]alli din til]aq a]jar il-kari\ma partikulari tag]ha. G]alhekk, il-]sieb ta' De Piro hu xi ftit differenti minn dak li ]ajru g]alih Patri An[ Mizzi. Naturalment, De Piro ma fassalx dan il-pro[ett qabel ma feta] qalbu mal-Fundatri`i nnifisha, ma' Vin`enza De Gabriele, u max-xbejbiet I-o]rajn.

ll-pro[ett li fasslilhom kien li huma jsiru b'ideal missjunarju, xejn anqas mis-So`jeta’ ta' San Pawl. Barra minn hekk, huma setg]u jkunu kollaboraturi ta' siwi kbir g]al dik is-So`jeta’. Mons. De Piro baqa' jressaq dawk I-ideat b'mod dejjem i\jed `ar sakemm dan il-kari\ma deher b]ala r-ra[uni ewlenija li min]abba fiha l-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i ma opponietx i\jed g]all-approvazzjoni tag]hom. Mons. De Piro kellu jit]abat b'mod spe`jali meta x-xbejbiet ma kellhomx mag]hom i\jed lill-Fundatri`i. Imma, nafu li, fi \mien meta I-Fundatri`i kienet g]adha ]ajja, hu di[a’ kien adatta g]ax-xbejbiet I-istess statuti li kienu [ew approvati g]as-So`jeta’ ta' San Pawl.[41]

G]al din ir-ra[uni, Mons. De Piro, lejn I-a]]ar xhur ta' ]ajtu, wassal lill-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i kopja tar-Regolamenti tas-So`jeta’ ta' San Pawl.[42] Wara li dawk ix-xbejbiet kienu ilhom ig]ixu fuq dawk ir-regolamenti g]at-tul ta' tmien snin, De Piro ppropona lill-Kongregazzjoni li dawn ix-xbejbiet ji[u approvati bl-isem ta' Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu.[43] Dak li di[a’ kien qed isir, ji[ifieri: I-osservanza tar-regolamenti tas-So`jeta’ ta' San Pawl, kien jaqbel li ji[i approvat b'mod uffi`jali mill-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i. Din kienet il-proposta ta' De piro.[44]

ll-Libsa ta' {esu’ Nazzarenu

Rajna li I-Fundatri`i Marija {u\eppina Curmi riedet li huma jissej]u Nazzareni, imma hi xtaqet ukoll li I-isem tag]hom jidher fl-istess libsa li j[ibu fuqhom. G]alhekk, Mons. De Piro qag]ad g]ax-xewqa tag]hom, u, fis-sena 1932, hu ppropona din il-libsa lill-Ar`isqof ta' Malta: "Huma jilbsu libsa ta' drapp a]mar skur, u j[ibu ma' qaddhom faxxa ta' l-istess drapp u kulur. Mal-faxxa, tiddendel kuruna tar-ru\arju tal-Madonna. Jilbsu wkoll skapular u velu ta' lewn abjad g]al meta jkunu [ewwa d-dar. I[ibu velu u kappa ta' lewn ik]al g]al meta jo]or[u barra. Jilbsu wkoll midalja tal-fidda, imdendla minn g]onqhom; din, fuq na]a, ikollha x-xbiha ta' {esu’ Nazzarenu, u fuq in-na]a l-o]ra I-Ver[ni Marija Assunta. I\-\igarella tal-midalja tkun ta' lewn il-libsa g]all-koristi, u ta' lewn il-velu g]all-konversi".[45]

Fil-fatt, il-Kongregazzjoni ma kellhiex idda]]al \ew[ kwalitajiet ta' sorijiet. ll-konversi ma e\istewx. Imma ma kellhiex tid]ol lanqas dik il-libsa Reli[ju\a. Dawk I-ilwien ig]ajtu ma g]o[bux lill-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i. lt-trattattivi kienu dejjem bejn I-Ar`isqof Caruana u l-Kongregazzjoni. Imma l-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i kienet taf li Mons. De Piro kien qed jidher dejjem hu g]al dawk ix-xbejbiet. Billi l-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i riedet tistudja wkoll il-possibilta’ ta' I-adattament tar-regolamenti tas-So`jeta’ ta' San Pawl, De Piro [ie mitlub biex jibg]at skema [enerali tar-regolamenti, li kellu f'mo]]u jadatta g]al dawk ix-xbejbiet.

Ftit i\jed minn [img]atejn qabel il-mewt ta' De Piro, l-Ar`isqof Caruana, fit-30 ta' Awissu, 1933, kiteb hekk lill-Prefett tal-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i: "Wara li nfurmajt lil Mons. De Piro, hu ppre\entali l-iskema li hawn jien qed nibg]at. F'dan l-iskema, hemm il-bdil fil-libsa u d-diversi punti tar-Regola, bl-i\viluppi l-aktar importanti tag]hom.[46]

Dwar il-libsa, I-Ar`isqof kiteb hekk: "lt-tifsila tal-libsa baqg]et kif kienet. G]alhekk, rajt li ma kienx hemm g]alfejn nibg]at ritratt tag]ha. Imma twarrbu l-]afna kuluri. ll-libsa saret kollha sewda. Ma fadalx ]lief faxxa ]amra li, fil-fatt, lili ma tog][obnix".[47] Imma I-faxxa ]amra wkoll spi``at, u I-libsa saret kollha sewda.[48]

Kien hemm xi ftit ta' bi\a' u g]alhekk ta' tnikkir dwar l-g]ajnuna li Mons. De Piro kien qed jixtieq ming]and is-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu. Imma s-sens ta' bi\a' ntreba], g]aliex hu tkellem b’konvinzjoni mas-Superjuri tieg]u f’Malta u f’Ruma biex fissrilhom kemm kienet sejra tkun kbira s-separazzjoni bejn is-So`jeta’ ta' San Pawl u l-Kongregazzjoni ta' {esu’ Nazzarenu. Hu fisser ukoll li s-sorijiet kienu se jkollhom I-indipendenza s]i]a tag]hom.[49]

L-lstitut San Fran[isk ta' Paola f’Birkirkara

Ming]ajr ebda sens ta' fta]ir, Mons. De Piro kien qed i]oss li I-hekk imsej]in Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu kellhom rabtiet kbar mieg]u. ll-f’idu`ja s]i]a li I-Fundatri`i kienet qieg]det fih kienet il-kaw\a li hu kellu sehem f’kull \vilupp ta' dik il-Kongregazzjoni.

Ma kienx bi\\ejjed li Mons. De Piro di[a’ kellu erba' Istituti ta' Itiema jag]mlu minnu. Kien fadal li f'idejh jing]atalu Istitut ie]or. L-a]]ar Istitut li [ie mog]ti f'idejn Mons. De Piro kien wie]ed f'Birkirkara. Kien Istitut li ]oloq rabtiet o]rajn mas-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu.

ls-Sinjorina {u\eppa Psaila ]adet ]sieb tifta] dar `kejkna f'Birkirkara g]all-iltiema bniet. Hi qieg]det dik id-dar ta]t il-]arsien ta' San Fran[isk ta' Paola. Billi I-Knisja ta' Malta ]adet f'idejha I-]arsien ta' dak l-lstitut ukoll, Mons. De Piro [ie mag]\ul b]ala Direttur Djo`esan. Dan [ara fis-sena 1927. L-ewwel ]idma ta' Mons. De Piro kienet dik li ra kif g]amel biex inkritilhom dar xi ftit a]jar. F'dik id-dar in[abru madwar 20 tifla.[50]

Dokumenti dwar din I-opra ta' karita’ f'Birkirkara huma neqsin ]afna. Imma, e\attament f'dak i\-\mien meta De Piro kien qed jit]abat g]all-approvazzjoni tax-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu, hu kien qed jag]mel ukoll ]iltu biex jag]tihom f'idejhom dik id-dar ta' Birkirkara.

Marija {u\eppina Curmi kienet di[a’ mietet. G]alhekk, flimkien ma' Mons. De Piro, kienu qed ja]dmu Vin`enza De Gabriele u Angelina Caruana. L-Avukat Lwi[i Galea, iben il-mag]ruf Alfons Marija Galea, kien qed jag]ti I-g]ajnuna legali tieg]u. Lil dawn ix-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu, l-Avukat Galea wkoll sej]ilhom sorijiet, g]aliex hekk kienu mag]rufin mill-poplu.

Fil-fatt, jidher li {u\eppa Psaila u {or[a Brincat (mara mi\\ew[a li kienet qed tg]inha) kienu qed isibuha diffi`li biex imexxu ‘I dik id-dar. Jidher li I-post fejn kienu qed jin\ammu t-tfal kien tar-ra[el ta' dik {or[a Brincat. L-Avukat Galea, f’ittra tat-28 ta' Settembru, 1932, kiteb lil Mons. De Piro biex g]arrfu li \ew[ {or[a Brincat, fis-27 ta' Settembru, kellu jitla' l-qorti ]alli jsir id-digriet me]tie[ dwar dik id-dar ta' I-iltiema, wara li I-istess {u\eppa Psaila kienet tat il-kunsens tag]ha. Imma hu ma deherx. Kien mixtieq li Brincat ja]tar xi prokuratur li jidher f’ismu ]alli ma jkunx hemm dewmien.[51]

L-Avukat Galea, f’ittra o]ra lil De Piro, miktuba fit-3 ta' Ottubru, 1932, wera li hu kien qed jistenna I-awtorizzazjoni tas-Sagra Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i qabel ma jie]u xi de`i\joni dwar dak I-lstitut ta' San Fran[isk ta' Paola.

lt-trattattivi baqg]u sejrin; imma kellhom jie]du t-tul. L-Avukat Galea ffissa laqg]a g]at-13 ta' Ottubru, 1932, li fiha kellhom ikunu pre\enti flimkien ma' l-Avukat, Mons. De Piro u l-hekk imsej]in sorijiet Vin`enza De Gabriele u An[olina Caruana.[52]

Passi o]rajn 'il quddiem ma jidhrux li saru malajr. Id-dar ma [ietx f’idejn is-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu fi \mien il-]ajja ta' Mons. De Piro. Fid-difi\a twila li Mons. De Piro g]amel g]al dawn is-sorijiet, fil-31 ta' Mejju, 1933, id-dar ta' Birkirkara ma tissemma xejn.[53]

Barra minn dan, I-Ar`isqof Caruana, waqt li kien qed jit]abat g]all-approvazzjoni tag]hom billi a``etta kulma kien fissirlu Mons. De Piro, kiteb hekk lil Mons. La Puma, is-Segretarju tal-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i: "Hemm \ew[t idjar li huma fil-]sieb ta' dawn ix-xbejbiet twajbin: wa]da hi \-|ejtun u l-o]ra l-}amrun: mag]quda mad-Dar ta' San {u\epp. Dawn it-tnejn huma mmexxijin minn Mons. De Piro. G]alissa, id-dar ta\-|ejtun hi m]ollija g]all-bniet, waqt li f'dik tal-}amrun jin\ammu s-subien sa seba’ snin, jew e``ezzjonalment sa g]axar snin. Imma l-idea ta ' Mons. De Piro hi li, meta l-lokal ikun jippermetti s-separazzjonijiet me]tie[a, f'dik ta\-|ejtun jibdew jin\ammu s-subien ukoll sa tliet snin. Imbag]ad, is-subien ta' tliet snin ig]addu g]all-}amrun fis-sezzjoni infantili f'idejn l-istess Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu".[54]

L-lstitut ta' San Fran[isk ta' Paola ta' Birkirkara kellu ji[i f'idejn is-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu flit snin wara I-mewt ta' Mons. De Piro. Fis-17 ta' Di`embru, 1938, l-ewwel Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu da]lu f'dik id-dar ta' Birkirkara.[55] Fl-istess \mien, is-sorijiet kellhom jitilqu s-sezzjoni infantili marbuta mad-Dar ta' San {u\epp, u lis-subien `kejknin i\ommuhom i\-|ejtun.

Pro[etti g]as-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu

Mons. De Piro kellu pro[etti kbar g]as-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu. Fl-ewwel Kostituzzjonijiet tal-Kongregazzjoni hemm artiklu li dawn is-Sorijiet g]andhom jag]tuh importanza kbira g]aliex hu I-kari\ma partikulari tag]hom: li lilhom jag]rafhom mill-lstituti Reli[ju\i I-o]rajn. L-artiklu hu dan: "L-G]an spe`jali tal-Kongregazzjoni hu li tie]u ]sieb f’Malta u f'postijiet o]rajn, spe`jalment f'art ta' missjoni, ta' tfal abbandunati, subien u bniet, imma mhux ta' trabi tat-twelid. Imbag]ad, sekondarjament u b'rabta mal-g]an prin`ipali, huma jag]mlu tajjeb li jkabbru l-]idma tag]hom billi jkunu ta' [id g]ax-xbejbiet li jkunu g]adhom kif ]ar[u minn xi Istitut, u billi ja]sbu g]ar-romol nisa u g]ax-xju]".[56]

Dan il-kari\ma ewlieni u I-opri kollha li kienu marbutin mieg]u kienu e\attament il-pro[etti li Mons. De Piro kellu g]al dawn is-sorijiet. F'ittra lill-Ar`isqof Caruana fl-a]]ar \mien ta' ]ajtu, De Piro fisser liema kienu I-]idmiet tieg]u li di[a’ kienu qed jorbtuh mas-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu, u wera wkoll xi pro[etti kellu g]alihom g]al \menijiet futuri. B'rabta ma' dan, De Piro qal li hu kien id-Direttur ta' I-lstitut ta' {esu’ Nazzarenu, i\-|ejtun, u ta' dak ta' San Fran[isk ta' Paola f'Birkirkara. Hu kien ukoll Direttur tal-Laboratorju tal-Qalb ta' {esu’ fil-belt Valletta g]ax-xbejbiet, u tas-sezzjoni infantili tad-Dar ta' San {u\epp, f'Santa Venera. Hu kiteb hekk dwar dawn: "Dawn id-djar huma kollha indipendenti minn xulxin. Imma kollha kemm huma g]andhom il-g]an li jnewlu id ta' missier li`-`kejknin, subien u bniet, jew lil tfajliet, fqar u ltiema, jew lil xbejbiet bla xog]ol. Hemm ukoll il-]sieb li, g]alli [ej, l-opra tista' ti\viluppa biex tag]mel ukoll il-[id ma' romol nisa foqra jew ma' xju] li jkunu fqar. Imma possibilment dawn l-i\viluppi jkunu marbutin ma' l-opra prin`ipali fuq imsemmija".[57] L-opri prin`ipali kienu dawk li di[a’ kienu je\istu fi \mienu g]at-tfal u g]ax-xbejbiet, u li di[a’ kienu marbutin mas-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu jew li xtaq jag]tihomlhom f'idejhom.

Billi f'g]ajnejn il-Knisja dawn ma kenux sorijiet, De Piro ssokta jikteb: "Fl-imsemmija dar ta' benefi`enza, b]ala Direttur, jiena ninsab meg]jun minn nisa mi\\ew[in u xbejbiet li qed jintefg]u biex jag]mlu l-[id b'dawn l-opri b'[enero\ita’ u `a]da kbira".[58] Hawn hu evidenti li, fil-kelmiet tieg]u, De Piro ma firidx minn xulxin ix-xbejbiet li xtaqu jsiru sorijiet minn dawk li ma kellhom il-]sieb li jbiddlu I-istat tag]hom.

Madankollu, Mons. De Piro kien qed jarafil-bog]od. Jekk l-opri jikbru, I-organizzazzjoni riedet tkun a]jar. U din ]add ma jista' ji\guraha ]lief Istitut Reli[ju\ approvat mill-Knisja: "Meta dawn l-opri ji\viluppaw u jkun hemm b\onn li ti[i pprovduta l-istabbilita’ tag]hom, ikun ukoll assolutament me]tie[ li huma jkunu mog]tijin f'idejn grupp ta’ persuni organizzati. Fl-Istitut ta' {esu’ Nazzarenu ta\-|ejtun, li nfeta] bil-[enero\ita’ tas-Sinjorina Curmi, jiena, sa minn \mien, ili li osservajt f'dawk ix-xbejbiet, immexxijin minn Curmi, il-grupp iddestinat mill-Providenza Divina biex jag]ti bidu g]all-istituzzjoni msemmija".[59]

Aktar tard, imbag]ad, fit-testment sigriet tas-sena 1932, Mons. De Piro ried jag]mel twissija li, b'mod spe`jali, tkun tiswa g]al dawk kollha li kellhom ikunu Diretturi ta' I-lstitut {esu’ Nazzarenu: "Jiena n]e[[e[ 'is-su``essuri tieg]i ]alli jag]mlu ]ilithom biex ig]o\\u l-missjoni so`jali ta' dawn l-opri tajbin. Huma ma g]andhomx ibeg]duhom mill-iskop ori[inali tag]hom. G]alhekk., lilhom g]andhom i\ommuhom fil-]idma g]all-b\onnijiet tat-tfajliet foqra, iltiema, u li jkunu f'xi periklu".[60] De Piro ried li dawn il-kelmiet ig]oddu wkoll g]al dawk li jmexxu l-Istitut San Fran[isk ta' Paola ta' Birkirkara, u dak ta' Fra Diegu, il-}amrun.

Jistg]u jilbsu ta' Sorijiet?

ls-sena 1932, meta x-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu sabu ru]hom ming]ajr il-Fundatri`i tag]hom, bdiet b'inkwiet kbir.

Fuq il-kelma ta' Mons. De Piro li kkonvin`ietu, I-Ar`isqof Caruana beda jag]mel ]iltu biex dawk ix-xbejbiet ji[u mag]qudin flimkien f'Kongregazzjoni. G]alkemm sa \mien il-mewt ta' Mons. De Piro huma ma kenux ]lief 10, I-approvazzjoni tal-Knisja \gur li kienet sejra tag]mel il-qalb lil xbejbiet o]rajn. Barra minn hekk, Vin`enza De Gabriele kienet adattata biex tie]u f'idejha t-tmexxija ta' Kongregazzjoni.[61]

G]alkemm, sa \mien il-mewt tal-Fundatri`i, dawk ix-xbejbiet ma kenux ]lief laj`i, xi pass 'il quddiem kien sar fil-bixra esterna wkoll.

Fis-sena 1930, [ie Malta I-Ar`isqof Pascal Robinson, b]ala Nunzju Appostoliku. l`-`irkustanzi koroh ta\-\mien laqqg]uh diversi drabi ma' Mons. De Piro, u g]adhom ukoll je\istu ritratti tat-tnejn flimkien. De Piro ma tkellimx ma' Robinson dwar il-ka\ ta' Strickland biss. Hu nqeda bl-okka\joni biex in-Nunzju jg]addi xi kelma lill-Ar`isqof Caruana ]alli lil dawk ix-xbejbiet jippermettilhom jibdew jilbsu I-libsa reli[ju\a.

L-Ar`isqof Caruana qag]ad g]all-kelma ta’ Robinson. Imma d-de`i\joni finali ma tte]ditx ]lief wara t-tluq tan-Nunzju minn Malta. Fit-30 ta’ Ottubru, 1931, l-Ar`isqof Mawru Caruana ppermetta lis-seba’ xbejbiet li jxiddu fuqhom il-libsa ta’ sorijiet. Imma nafu li l-libsa reli[ju\a ma ntlibsitx. Minbarra li x-xbejbiet b’]erqa kienu qed jistennew l-approvazzjoni tag]hom b]ala Kongregazzjoni, kien g]ad hemm xi problemi dwar l-ilwien tag]ha. Ma ntu\at qatt dik ta’ ]afna kuluri, li, bit-tifsila tag]ha, kienet tlibbset pupa li g]adha te\isti. Imma ma ntu\atx lanqas il-libsa bil-faxxa ]amra. Din l-inde`i\joni dwar l-ilwien [abet mag]ha l-permess li ta l-Ar`isqof Caruana baqa’ fuq il-karta biss.[62]

Mons. De Piro kien g]adu qed jit]abat biex huma jissej]u “Missjunarji ta’ {esu’ Nazzarenu” ]alli jonqsu d-diffikultajiet ta’ l-approvazzjoni. Madankollu dik l-ittra ta’ l-Ar`isqof Caruana li ppermittitilhom jilbsu ta’ sorijiet kien pass `kejken ‘il quddiem. Billi l-Ar`isqof Robinson kellu s-sehem tieg]u, De Piro ried ig]arrfu bid-de`i\joni ta’ l-Ar`isqof Caruana. G]alhekk, fit-3 ta’ Novembru, 1931, hu kitiblu u rringrazzjah ta’ kull g]ajnuna li dawk is-“Sorijiet” kienu sabu fih.[63]

Il-mewt ta’ Marija {u\eppina Curmi [rat meta ma kenitx mistennija. Fis-26 ta’ Di`embru, 1931, hi ]assitha g]ajjiena ]afna, b’mod li l-g]ada, il-}add, 27 ta’ Di`embru, lilha ma ]allewhiex to]ro[ g]all-quddiesa. Fi ftit sig]at, l-u[ig] tag]ha wassalha g]all-mewt. Hi kienet 67 sena, xahrejn, u ]dax-il [urnata. Sakemm mietet, il-Fundatri`i, mhux biss ma ratx l-approvazzjoni tal-Kongregazzjoni, imma lanqas ma kellha x-xorti li tilbes il-libsa reli[ju\a li, provi\orjament, kienet [iet approvata mill-Ar`isqof Caruana.[64]

Minnufih wara l-mewt tal-Fundatri`I, Mons. De Piro, bi ftehim max-xbejbiet Vin`enza De Gabriele u An[olina Caruana, qabbad lill-fotografu {u\eppi Cassar mill-}amrun biex jistampa xi santi ta’ {u\eppina Curmi bil-libsa ta’ soru li kienet [iet approvat, imma kienet g]adha ma ntlibset qatt. Il-qraba tal-Fundatri`I g]amlu protest fil-qorti dwar dan g]aliex lilhom dehrilhom li, la qatt ma kienet libset ta' soru, dawk is-santi kienu sejrin iwaqqg]uha g]a`-`ajt. ll-protesta [[ib id-data tas-17 ta' Frar, 1932.[65] G]alhekk, dawk is-santi ma sarux.

Dan il-kuntrast ta' niket ittaffa b'ittra tas-27 ta' April, 1932, minn Mons. Emmanuel Galea, li, aktar tard, kellu jkun id-direttur su``essur ta' De Piro[66] u mbag]ad lsqof, li jg]ix ma' dawn is-Sorijiet fi\-|ejtun, u jkun benefattur kbir tag]hom. Hu g]arraf li t-talba ta' Mons. De Piro g]all-erezzjoni kanonika ta' dawn is-sorijiet [iet milqug]a mill-Ar`isqof Caruana. Hu qallu wkoll li kienu qed isiru t-trattattivi me]tie[a ma' l-Awtoritajiet Rumani.[67]

ll-Problema tal-Lokal ta\-|ejtun

Billi, meta mietet, {u\eppina Curmi ma kenitx soru, inqalg]et problema gravi dwar il-lokal u I-o[[etti kollha li kienu tag]ha. {ara li l-qraba qiesu lilhom infushom b]ala I-werrieta. Mons. De Piro deher dejjem hu f'isem ix-xbejbiet ta' l-lstitut {esu’ Nazzarenu, ]alli dawn ma ji``a]]dux minn dak li, fil-fehma tag]hom, kellu jkun tal-Kongregazzjoni li kienet qed titwaqqaf.

Mons. De Piro qabbad lill-Avukat Lwigi Galea, iben is-Sur Fons, biex jiddefendi I-kaw\a ta' l-lstitut. L-Avukat kien jibg]at lil De Piro xi kopji ta' I-ittri mibg]uta lill-qraba ta' {u\eppina Curmi. L-ewwel ittra li nkitbet lil Dun Nazzaren Curmi, ]u I-Fundatri`i, mill-Avukat Galea hi ta' l-1 ta' Jannar, 1932: ]amest ijiem biss wara I-mewt ta' Marija {u\eppina. Fiha tni\\el dwar il-po\izzjoni diffi`li li fiha tqieg]ed Mons. De Piro. L-Avukat, flimkien ma' Mons. De Piro, ]a d-de`i\joni li ma jintmiss xejn milli kien hemm fl-lstitut {esu’ Nazzarenu sakemm il-Qorti ma jkollhiex tidde`iedi mod ie]or.[68] Ma ntawlux dwar dan l-argument. Imma I-kaw\a kellha tiehu ]afna \mien. Ng]idu biss li, fost I-o]rajn, Mons. De Piro kiteb hekk: “l-werrieta Curmi ma g]andhom l-ebda jedd la g]all-lstitut u lanqas g]al dak li fih”.[69]

Mons. De Piro ma kellux ig]ix sakemm inqatg]et kif kien jixtieqha hu. Imma hu, sa mill-ewwel jiem, kien qed jara dewmien u tul bla b\onn.[70]

Mons. De Piro, sabiex jiddefendi I-kaw\a ta' l-lstitut, \amm il-kitbiet kollha mi[burin flimkien, u kiteb fuq il-qoxra ta' barra: "Causa Eredi Curmi". Fuq I-istess qoxra, hu kiteb xi noti dwar l-ewwel \viluppi tal-kaw\a. Bir-reqqa kollha, hu \amm I-ittri kollha li r`ieva ming]and I-Avukat Galea u I-kopja ta' xi digriet li ntbag]atlu mill-Qorti. Dawn id-dokumenti g]adhom je\istu sa llum.[71] L-a]]ar kitba li r`ieva Mons. De Piro ming]and `ertu De {ior[io mir-Rabat, dwar fejn kellhom jin\ammu I-flus ta' l-lstitut {esu’ Nazzarenu, hi tat-23 ta' Lulju, 1933.[72] Kien \mien meta, f'dak I-lstitut ta\-|ejtun, kien hemm mi[burin madwar 100 tifla.[73] Naturalment, fl-istess Istitut {esu’ Nazzarenu, insibu d-dokumenti essenzjali dwar din il-kaw\a. Fost I-o]rajn, dokument importanti hu I-kopja awtentika tas-sentenza tal-14 ta' Jannar, 1935, konfermata wara li kien sar I-appell. Fis-sentenza ta' l-appell, bid-data tat-12 ta' Frar, 1936, insibu dik id-dikjarazzjoni essenzjali: "Kulma kien jinstab fl-lstitut {esu’ Nazzarenu, dak in-nhar tal-mewt ta' {u\eppina Curmi, kien x'kien u kien fejn kien, hu proprjeta’ ta' l-lstitut stess, b]ala korp morali, li g]andu personalita’ guridika tieg]u, u g]alih innifsu”.[74]

lt-Twelid ta' Kongregazzjoni b'Kari\ma Missjunarju

Mons. De Piro kien konvint li Alla nqeda bih biex is-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu jaslu g]all-approvazzjoni tag]hom. Fit-testment tieg]u, li sar fit-8 ta' Frar, 1932, hu kiteb hekk: “Fil-formazzjoni u fl-istituzzjoni kanonika tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu, il-Mulej g]o[bu jinqeda bil-]idmiet umli tieg]I” Hu, imbag]ad, \ied: "ll-]idma g]all-istituzzjoni kanonika g]adha sejra".[75]

Sat-30 ta' Awissu, 1933, I-Ar`isqof Caruana kien g]adu qed jit]abat g]all-approvazzjoni tas-Sorijiet ta' {esu’ Nazzarenu. Billi sa ftit ta\-\mien qabel, kien g]adu ma [iex ippre\entat kari\ma li jiddistingwihom bi\\ejjed, I-Ar`isqof Caruana kien ippropona li huma ji[u mag]rufin mill-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i b]ala Istitut ming]ajr voti pubbli`i. Imma I-ftit tag]rif li tajna wera li De Piro ]adem kemm sata' biex huma jkunu Kongregazzjoni Reli[ju\a tassew, u g]alhekk bil-voti tas-safa, faqar, u ubbidjenza.

F'dawk I-a]]ar [ranet tal-]ajja ta' Mons. De Piro, I-Ar`isqof Caruana fisser lill-Kongregazzjoni li hu qag]ad g]ax-xewqa ta' De Piro, u g]alhekk biddel il-]sieb dwar il-mod kif kien xtaq lil dawk ix-xbejbiet. B'mod differenti minn dak li kien ippropona qabel, I-Ar`isqof talab lill-Kardinal Prefett tal-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i biex ix-xbejbiet ta' {esu’ Nazzarenu jsiru Kongregazzjoni bil-voti.[76]

ll-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i ma qalg]etx diffikultajiet o]rajn. L-approvazzjoni g]at-twaqqif tal-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu [iet mog]tija waqt il-laqg]a tal-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i, li kienet fit-28 ta' Ottubru, 1933.

Din I-a]bar tajba u I-fakolta’ lill-Ar`isqof Caruana biex hu jkun jista' jo]ro[ id-digriet ta' l-erezzjoni kanonika [ew komunikati b'ittra ta’ Mons. Vin`enzo La Puma, Segretarju tal-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i.[77]

Mons. De Piro kien `ert li l-approvazzjoni tal-Kongregazzjoni kienet sejra tasal. Fit-testment li di[a’ fakkarna, hu ]aseb ukoll biex jag]ti kontribut `kejken, imma perpetwu, g]all-vokazzjonijiet fi ]dan dik il-Kongregazzjoni. ld-dispo\izzjoni tieg]u kienet din: "Jiena n]alli lill-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu li, fil-bidu, in[abru madwar is-Sinjorina {u\eppina Curmi,... is-somma ta' £100 (mitt lira sterlina)... sabiex l-interessi tag]ha jin[abru kull sena, u jing]ataw f'idejn il-Madre Superjura {enerali ta' dawk is-Sorijiet... ]alli jg]inu biex ti\died id-dota ta' xbejba fqira li tkun qed tixtieq li t]addan dik il-Kongregazzjoni''.[78]

F'dak i\-\mien li d-digriet ta' I-Ar`isqof sata' jo]ro[, Mons. De Piro kien ilu qrib xahar u nofs li miet. Imma dak li sar minnu ma satax jintesa lanqas wara I-mewt tieg]u. Id-digriet importanti ta' l-erezzjoni tal-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu ]are[ minn idejn I-Ar`isqof Mawru Caruana fis-6 ta' April, 1934. Fih, hemm mi[burin fil-qasir il-pro[etti kollha ta' Marija {u\eppina Curmi u ta' Mons. De Piro g]al dawk is-Sorijiet. Minn dak in-nhar, bid-dritt kollu, huma setg]u jissej]u "Sorijiet".

Hu `ar ]afna li I-]ajja missjunarja hi parti mill-kari\ma ta' dawn is-sorijiet. Imma d-digriet jikkonferma wkoll dak li kien t]abat g]alih Mons. De Piro b'kollaborazzjoni mal-Fundatri`i. Li kieku ma tqig]edx I-iskop missjunarju fil-veru sens tal-kelma, il-Kongregazzjoni tar-Reli[ju\i ma kenitx tag]ti I-approvazzjoni tag]ha g]ax ma n]assx li kien hemm b\onn li tinbeda Kongregazzjoni Reli[ju\a [dida.

L-idea missjunarja fet]et it-triq biex I-Ar`isqof Caruana pproponiehom b]ala Kongregazzjoni bil-voti. Imma I-Ar`isqof ni\\el ukoll li, qabel kollox, il-]idma missjunarja tag]hom tkun b]ala kollaborazzjoni g]all-opra missjunarja tas-So`jeta’ ta' San Pawl, imwaqqfa minn Mons. De Piro.

Skond dak li kienu t]abtu g]alih De Piro u Curmi, I-Ar`isqof Caruana ni\\el fl-istess digriet ta' l-erezzjoni li "huma jg]inu l-opra tal-missjunarji u b'mod spe`jali tas-So`jeta’ ta’ San Pawl".[79]

F'dak i\-\mien, dan ma satax jitqieg]ed fil-prattika g]aliex la s-So`jeta’ ta' San Pawl u lanqas il-Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu ma kellhom opri missjunarji f'idejhom.

Illum, il-qag]da bdiet titbiddel. Mons. De Piro, bir-ra[un, kellu jitkellem dwar il-futur. Imma, bil-g]ajnuna ta' Alla, il-futur sar pre\ent. Is-So`jeta’ ta' San Pawl g]andha I-opri missjunarji tag]ha. Min-na]a I-o]ra, il-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu g]adha bil-kari\ma missjunarju tag]ha. G]alhekk, hu dmir li I-opra missjunarja fil-veru sens tal-kelma titfittex minn dawn is-Sorijiet u ting]ata kull g]ajnuna min-na]a tal-{erarkija tal-Knisja ta' Malta. Sakemm Kongregazzjoni tkun g]adha djo`esana, il-kari\ma jitfittex u jinstab daqs kemm tkun kbira I-g]ajnuna li ting]ata mill-Isqof li minnu I-Kongregazzjoni tkun tiddependi. Tkun di[a’ g]ajnuna kbira meta lil dawn is-Sorijiet jifhmuhom, u jag]arfu a]jar l-g]an ta' ]ajjithom. F'dan il-ka\ partikulari, hu dmir li I-opra missjunarja titfittex l-ewwelnett min-na]a tas-Sorijiet Missjunarji ta' {esu’ Nazzarenu biex il-Kongregazzjoni tg]ix il-kari\ma tag]ha b'mod i\jed s]i]. Madankollu, huma jistg]u jaqdu dan id-dmir jekk I-opra missjunarja ti[i permessa minn dawk li huma fuqhom fil-[erarkija tal-Knisja. Huma, imbag]ad, jistg]u jsibu g]ajnuna fil-kari\ma missjunarju tagtihom jekk ifittxu li jg]ixuh billi jintefg]u g]all-appostolat f'dawk il-missjonijiet li huma fdati f'idejn is-So`jeta’ Missjunarja ta' San Pawl, skond kif inhu mixtieq fl-istess digriet ta' I-approvazzjoni tag]hom.