Volum 1

Kapitlu 6

L-APPROVAZJONI DJO~ESANA TAS-SO~JETA' TA' S. PAWL

 

Faqar, In[ustizzji, u Emigrazjoni

L-ewwel xhur tas-sena 1919 [iebu mag]hom nota ta' fer] g]at-twajjeb Mons. De Piro. |ag]\ug] li kien g]a\el li jservi 'l Alla fis-So`jeta' ta' San Pawl, fis-skiet tal-kappella tad-Dar ~kejkna ta' Triq San Rokku, fl-lmdina, fit-23 ta' Marzu, 1919, wieg]ed li jg]ix fl-ubbidjenza, safa, u faqar. Dan kien Manwel Spiteri li, mill-Fundatur ing]ata I-isem ta' Pietru, u aktar tard kellu jibdlu ma' dak ta' {u\eppi.[1] Kien pass ie]or 'il quddiem biex il-membri tas-So`jeta' jibdew jifhmu fuq liema pedamenti spiritwali  kellhom  jiffurmaw  ru]hom.  Imma,  f'dak  I-istess \mien, meta I-Fundalur b']erqa kien qed jistenna I-approvazjoni tal-Knisja bit-tama li dawk il-voti jer[g]u ji[[eddu quddiem I-Awtoritajiet Ekkie\jasti`i, il-g\ira ta' Malta kienet g]addejja minn problemi kbar. Ta' malti li kien, il-Fundatur intlaqat minn dawk il-problemi. Diwi tag]hom jidher ta' sikwit anki fl-ewwel regolamenti tieg]u.

Sa minn \mien, bosta maltin ]assew ru]hom imtaqqlin mill-]akma kolonjali ta' l-lngilterra. Malta kienet qed tg]um fil-faqar. Tallaba kienu jidhru ma' kullimkien itawlu jdejhom lejn kull min jg]addi bit-tama li jlaqqtu xi]a[a ]alli jitrejqu.  lx-xog]ol kien im]allas bis-soldi. Tant familji kienu wkoll imtaqqlin bil-g]ajxien u kura li riedu jipprovdu anki g]al nieshom morda u xju]. Barra minn hekk, il-poplu malti, f'artu nnifisha, ]assu stmat ag]ar mill-barrani. Ingli\i mog]nijin bl-istess ]ila tal-maltin kienu m]allsin bil-bosta a]jar minnhom.  ll-maltin, li ma kellhom xejn kontra I-Ingli\i u li tant ]admu mag]hom id fid, bdew i]ossu g]atx kbir ta' [ustizzja. Missirijietna, mhux biss xtaqu li I-gvern kolonjali jkun aktar [ust mag]hom, imma \erg]u [ewwa qalbhom it-tama li g]ad jasal xidarba \-\mien li huma jkollhom il-jedd li jmexxu lilhom infushom.

ll-problema n]asset i\jed fi tmiem l-ewwel gwerra dinjija g]aliex, fi \mien meta l-Ewropa bdiet tag]mel passi ta' [gant 'il quddiem,  missirijietna xorta  wa]da  ma ntrefg]ux  mill-faqar tag]hom. Kien \mien ta' emigrazjonijiet li dejjem [iebu I-firda, imma mhux dejjem swew ta' [id g]all-familji batuti tag]na.  Minn fost dawk li telqulha lejn artijiet b]al Korfu, Tripli, Tunes, u Kajr, ftit kien hemm li stag]new kif aktarx li kienu ]allmuhom; o]rajn minn dawn lanqas biss ma ntrefg]u minn ]ajja ta' faqar. lx-xorti tbissmet xi ftit i\jed lil dawk li reb]u I-[ibdiet tag]hom, u g]amlu pass iebes i\jed billi tbieg]du minn g\iritna u telqulha lejn I-Amerka, Kanada, u Awstralja, u tant minnhom qatt i\jed ma re[g]u rifsu art g\iritna fejn ]allew lil nieshom u ]biebhom.

 

Appostolat fost l-Emigranti

Kien f'dawk i\-\menijiet ibsin meta Mons. {u\eppi De Piro ssokta jit]abat g]all-approvazjoni tas-So`jeta' tieg]u. II-Fundatur kien qed jisma' b'tant maltin li, mhux biss telqu 'l art twelidhom, imma sa]ansitra tilfu twemminhom g]al kollox.  Fi \mien l-ewwel snin tas-sa`erdozju tieg]u u b'mod partikulari meta kien is-Segretarju {enerali tad-djo`esi ta' Malta, bejn 1915-18, Mons. De Piro baqa' dejjem jisma' I-ilmenti ta' sa`erdoti maltin li, huma wkoll, kienu telqu arthom biex jemigraw.  Kienu sa`erdoti li, xi drabi, fer]u g]aliex ]assew kemm il-maltin kienu jixtequhom u kemm kellhom b\onnhom, u fl-istess ]in tnikktu g]aliex tant u tant maltin o]rajn baqg]u ming]ajr il-fara[ ta' sa`erdot li jifhimhom, u jag]tihom dak l-g]ajxien tar-ru] li tant kellhom b\onnu.[2] Imma ma' Mons. De Piro, sa`erdoti o]rajn [ie li lmentaw li I-Maltin kienu saru ag]ar minn kul]add. Kien b'g]afsa ta' qalb meta waslu sa]ansitra rapporti li wrew li Maltin emigranti raw kif ikkalunjaw is-sa`erdoti ta' arthom biex [eg]luhom i]ossu li huma ma reduhomx qrib tag]hom.[3]

L-ewwel abbozz `kejken tar-regoli wera li x-xewqa ta' Mons. De Piro kienet li s-So`jeta' tieg]u tintafa' b'mod partikulari biex ta]dem qalb dawn il-maltin imbieg]da minn art twelidhom.[4]

La Fontaine kien tah il-parir li jisma' I-fehmiet ta' xi sa`erdoti li kienu ]admu fost l-emigranti.[5] Imma dak il-parir kien pjuttost marbut ma' I-istruttura li hu kellu jag]ti lis-So`jeta' tieg]u. ll-kuntatt ta' De Piro beda billi fittex sa`erdoti li setg]u ja]dmu qalb l-emigranti. Qabel ma De Piro kellu sa`erdot wie]ed biss fis-So`jeta' tieg]u, bosta maltin li kienu qed ja]dmu fl-lstati Mag]qudin ta' I-Amerka u fl-AwstraIja kienu di[a' qeg]din jarawh b]ala benefattur tag]hom. F'ittra ta' malti li  ffirma  ru]u  G.  Fenech  minn  San  Francisco  fl-istat  amerikan ta' Kalifornja, Mons. De Piro, fid-9 ta' Settembru, 1914, jissejja]:  "Benefattur,  mhux  tal-Maltin ta' Malta  biss, imma tal-Maltin ukoll kollha li hawn imxerrdin mad-dinja''.[6]

F'dlk is-sena 1914, meta l-ewwel student tieg]u, kienu g]adu sejjer jibda I-filosofija, Mons. De Piro ma satax iwieg]ed li  jibg]at xi  membru tas-So`jeta'  tieg]u.  Imma,  fil-]e[[a  missjunarja li biha kien imkebbes, hu wieg]ed li kien sejjer jag]mel ]iltu biex isib xi sa`erdot biex ja]dem fost dawk il-maltin.  L-imsemmi G. Fenech kellu tama kbira f'De Piro. ll-fidu`ja li  kellu  fih  [eg]litu  jiktiblu  dawn  il-kelmiet:  "La  nd]alt  int, il-bi``a tas-sa`erdot g]all-maltin ta' Kalifornja g]andha sse]] \gur".[7] Milli jidher, is-sa`erdoti maltin qatt ma kienu jersqu lejn Kalifornja; imma nissopponu li I-kelmiet ta' dak G. Fenech huma, esa[erati meta hu kiteb hekk: "Kemm ilha ma]luqa Kalifornja, kemm-il Malti miet hawn, ]add minnhom fil-pont tal-mewt ma miet assistit kif kien imissu b]ala nisrani; imma issa nispera f'Alla li nkunu b]al pajjiina Malta" [8]

Dik id-darba, Mons. De Piro kien ]abrek kemm fela] flimkien ma' qassis malti ie]or li kien jismu Dun Gejt biex jintbag]at patri fran[iskan. ld-deskrizzjoni ]ajja ta' G. Fenech tfisser  il-fer]  tal-Maltin:  "ll-Patri  Indrin  Azzopardi  wasal hawn qawwi u s]i]. U, malli l-maltin semg]u li qieg]ed il-kunvent, l-g]ada fil-g]axija morna daqs minn 90 sa 100 ru] nag]tuh il-Buon Venut. U ]a pja`ir wisq hu, is-superjur tieg]u, u l-patrijiet s]abu li ma ng]idlekx g]ax raw verament li konna qeg]din nistennewh. Morna nag]tuh il-Buon Venut fit-8 ta'  Settembru,  nhar  il-Vitorja,  madwar  it-8.30  ta'  filg]axija.  Meta `empilna l-qanpiena, u [ie l-gwardjan, u ra dawk in-nies kollha, qalilna: 'Stennew daqsxejn wa]da g]ax hawn ma jesag]komx', u trid tara l-Patri {alandrin kemm fera]. U fra]na ]afna a]na wkoll".[9]

ls-sehem ta' De Piro f'din I-opra missjunarja lejn il-maltin u I-apprezzament lejh jidher tajjeb fil-kitba ta' din I-ittra. G]alhekk, l-emigrant malti Fenech farra[ lil Mons. De Piro billi \ied jg]idlu hekk:  "G]andi ng]idlek ukoll li ismek issemma ]afna, u ta' Dun Gejt ukoll: g]ax intom flimkien ta]tu li din il-bi``a se]]et...... Nirringrazzjak bil-qalb kollha g]an-nom tal-maltin ta' Kalifornja, u I-figura tieg]ek g]ad trid tidher g]all-eternita fil-knisja li sejrin nag]mlu [o San Francisco".[10]

 

G]ad jibg]at missjunarji fl-AwstraIja

Mons. De Piro bl-ebda mod ma ]aseb g]all-Maltin biss. Anki qabel ma kellu s-sa`erdoti tieg]u, lilu fittxewh minn artijiet imbieg]da biex jag]ti I-g]ajnuna li sata'. Fr. William Bonett, sa`erdot malti, li fis-sena 1916 kien qed ja]dem f'Sydney fl-AwstraIja, kiteb lil Mons. De Piro biex jara jekk kienx hemm xi]add mis-sa`erdoti maltin li kien im]ajjar imur ja]dem l-Awstralja. Fr. Bonett tkellem `ar ma' De Piro: is-Sa`erdoti riedu jkunu jafu bi-ingli\ g]aliex dawk li kienu me]tie[a kellhom ja]dmu qalb I-Ingli\i wkoll. Hu kellmu fuq il-]idma li I-fran[iskani minuri u I-kappu``ini kienu qed jag]mlu fl-AwstraIja, u qallu wkoll li fran[iskani o]rajn kienu g]adhom mixtieqa. Issemma I-kappu``in Patri {akbu Cassar li kien ilu ja]dem fl-AwstraIja mal-erbg]in sena. Fr. Bonett xtaq li Mons. De Piro j]e[[e[ is-sa`erdoti \g]a\ag] biex dawn jitilg]u I-Awstralja fejn tant kien hemm b\onnhom.[11]

De Piro wie[eb lil Fr. Bonett, fis-17 ta' Novembru, 1916.  ld-dispja`ir tieg]u kien li hu ma satax jaqdih f']a[a tant qaddisa u li tant kienet mixtieqa minnu. B'g]afsa ta' qalb, De Piro qallu dawn il-kelmiet: "Int, li 'I Malta tafha daqsna, taf tajjeb li  l-ispirtu missjunarju  hu limitat wisq  fostna".[12]

Imma I-kelmiet l-o]rajn, li bihom Mons. De Piro kompla din I-ittra tieg]u, ]ar[u tassew minn qalbu, u juru kemm kien jixtieq li s-So`jeta' ~kejkna tieg]u tg]ix tassew il-]ajja missjunarja. Dan kien il-pro[ett ewlieni g]all-futur tas-So`jeta' tieg]u. Kien pro[ett li hu telqu f'idejn Alla. ll-Fundatur zerg]u, imma I-frott ma bediex jidher ]lief wara I-mewt tieg]u. G]alhekk, il-kelmiet tas-sena 1916 li I-Fundatur kiteb lil Fr. Bonett g]andhom jitqiesu importanti g]aliex juru x'ried mis-So`jeta' tieg]u:

"Fil-Quddiesa tieg]ek, tinsiex tiftakar ftit f'dan l-lstitut tag]na li qieg]ed jitwieled: l-lstitut li twaqqaf g]all-Missjonijiet Barranin. G]ad jasal i\-\mien li l-Mulej idewwaqna ftit frott li jkun l-effett ta'  tant ]idma u sagrifi``ji li qeg]din nag]mlu. Wie]ed mill-istudenti beda t-teolo[ija; lil ie]or ma ndumx ma nibdielu l-filosofija. Hemm ukoll mhux ]a\in li qed jag]mlu l-iskola sekondarja. G]ad jasal i\-\mien li mmiddu ri[lejna anki fl-Awstralja. Imma emminni wkoll li, b]alissa, g]alkemm l-opra hi `kejkna, ix-xog]ol hu iebes, u je]tie[ li nit]arre[ ]afna fil-pa`enzja. G]alhekk, g]inna bit-talb tieg]ek, u, forsi, g]ad [urnata tara jissie]eb mieg]ek xi missjunarju `kejken mis-So`jeta' ~kejkna ta' San Pawl".[13]

Dak Fr. Bonett, wara xi xhur: f'{unju 1917, kiteb lil Mons. De Piro. Hu deher jittama ]afna li I-Maltin jitqanqlu ]alli jo]or[u minn pajji\hom. L-ittra hi wa]da iebsa ]afna. Xi espressjonijiet minnha huma bi\\ejjed biex juru kemm dak is-sa`erdot kien qieg]ed jakku\a bi-a]rax 'il-kleru malti u g]awdxi.  "Xi wie]ed ma hux kapa`i jitlaq g]aliex ma g]andux il-kura[[ jag]ti dispja`ir lil ommu. Hi ]a[a bla sens, jew a]jar: imisshom jist]u jg]idu ]a[a b]al din!"[14] "Skond kif na]sibha jien, jidher li jaqbel li ji[i nominat xi sa`erdot f'Malta biex dawk is-sa`erdoti li jkunu jixtiequ ji[u l-Awstralja jkunu jistg]u jikkomunikaw mieg]u''.[15] "ll-Maltin ma jridux jafu bi dmirijiet reli[ju\i...... ll-ka\ hu wie]ed iddisprat. Jalla ji[ri li l-maltin kollha jitilqu mill-Awstralja kemm jista' jkun malajr...... Jekk l-G]awdxin li [ew l-Awstralja huma tant lura fl-eduka\zjoni, il-maltin huma ag]ar minnhom g]all-im[iba ta' ]ajjithom li tant hi ta' min jikkundannaha".[16] Kienet din ir-ra[uni li g]aliha Fr. Bonett stieden lil De Piro biex dan ifisser tajjeb lis-sa`erdoti maltin li huma ma kellhomx jintefg]u biex ja]dmu fost il-maltin. ll-ka\ tal-maltin ta' Sydney deher wie]ed iddisprat.  G]alhekk, is-sa`erdoti kellhom ja]dmu f'parro``a ta' I-Ingli\i, imma, ming]ajr ma jeskludu li jag]mlu xi ftit tal-[id g]al huthom il-maltin li setg]u jkunu fil-qrib.[17]

Dawn kienu ftit mit-tamiet li s-sa`erdoti maltin li kienu fost l-emigranti nisslu f'Mons. De Piro. B']arstu mitfug]a lejn il-futur u bit-tama li I-Knisja tapprova I-ideal missjunarju tieg]u, Mons. De Piro beda j]oss il-b\onn li jsiru passi o]rajn. G]al `erta regolarita', ma kienx possibbli li hu ma jfittixx approvazjoni g]as-So`jeta' tieg]u. Kien hemm b\onn li hu jistudja sewwa flimkien ma' dawk li setg]u jg]inuh kif kellu j[ib ru]u biex il-ka\ tas-So`jeta' Missjunarja tieg]u jitressaq quddiem is-Santa Sede u, b'mod partikulari, quddiem il-Kongregazjoni tal-Propagazjoni tal-Fidi.

Kien hawn li Mons. De Piro wera I-kobor ta' m]abbtu lejn art twelidu bis-So`jeta' li hu waqqaf. ll-kelmiet e\atti ta' l-ewwel abbozz tar-Regolamenti kienu dawn: "L-g]an tas-So`jeta' ~kejkna jkun li tag]ti g]ajnuna...... b'mod partikulari u qabel kul]add lill-maltin imbieg]da minn art twelidhom".[18]  L-esperjenza wrietu kemm inqalg]ulu problemi min]abba dawk il-kelmiet. L-approvazjoni ta' So`jeta' Missjunarja kienet tkun wisq i\jed fa`li ming]ajr dik id-dikjarazjoni. Imma I-]idma fost il-maltin kienet t]ejji g]al wa]da missjunarja. ll-konvinzjoni f'dan baqg]et tikber aktar ma baqa' jisma' fuq il-]ajja ta' dawk li  jitbieg]du minn  arthom.

Dawk stess li riedu jg]inuh qalulu kemm-il darba biex ma jsemmix il-]idma fost il-maltin fost l-g]anijiet prin`ipali tas-So`jeta'.  Lill-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide, il-Fundatur baqa' jag]mel ]iltu biex ifehemha li hu qatt ma kellu f'mo]]u li jing]alaq  g]all-maltin  biss;  imma,  fl-istess  ]in,  hu  qatt ma ried jaqtag]hom barra g]al kollox. Ini\\lu hawn bi``a minn intervista li kien saret lil Dun {wann Vella, li kien f'po\izjoni li  jaf  tant  tajjeb  fuq  l-ewwel  snin  tas-So`jeta'  ta'  San  Pawl:  "F'Malta, kien hawn esodu ta' ]afna sejrin barra jfittxu g]ajxien de`enti. Ma satax jonqos li I-Fundatur ma j]ossx g]alihom ukoll.  Kien preokkupat  li dawn kienu  sejrin f'artijiet fejn twemminhom la kien rispettat u anqas garantit. Kien jg]id: 'Hemm b\onn li a]na naraw x'nag]mlu'. B]ala missjoni kien isemmihielna. A]na konna So`jeta' Missjunarja. I\da, meta ra dawk l-eluf ta' emigranti maltin sejrin, tant ]ass g]alihom g]all-fatt li fa`ilment kienu sejrin jitilfu I-Fidi, b'mod li dde`ieda li jag]ti preferenza lilhom fil-bidu tal-]idma tas-So`jeta'".[19]

 

20 ta' Settembru, 1919: L-Ewwel Sa`erdot

So`jeta' klerikali tkun dejjem ]erqana li s-sa`erdoti ma jonqsuha qatt. Imma, sas-sena 1919, fl-istituzjoni ta' Mons. De Piro, dawn mhux biss kienu neqsin, imma lanqas biss ma kienu g]adhom bdew. ll-kitbiet ta' De Piro, matul dawk l-ewwel snin, juru sewwa kemm hu kien mixtieq minn sa`erdot li jkun tassew tieg]u. Hu kellu b\onn ta' xi sa`erdot minn tieg]u anki g]all-istess formazjoni ta\-\g]a\ag] innifishom. Mons. De Piro ddedika g]al dawk i\-\g]a\ag] i\-\mien kollu li kien possibbli g]alih; imma dak i\-\mien ma kienx wisq, u lanqas ma kien bi\\ejjed.  G]alhekk, b'kelmiet li ]ar[u tassew minn qalbu, Mons. De Piro, fl-10 ta' Marzu, 1919, qal hekk lill-isqof Dumnikan An[lu Portelli: "Wara g]axar snin ta' ]ajja...... is-So`jeta' sejra tifra] bl-Ordinazjoni ta' l-ewwel Sa`erdot".[20]

Fl-20 ta' Settembru, 1919, id-djaknu Dun {wann Vella tala' l-a]]ar tar[a lejn I-artal meta, b'fer] kbir tieg]u nnifsu u tal-Fundatur tas-So`jeta', [ie ordnat sa`erdot.[21] Mons. De Piro stieden lill-]bieb tas-So`jeta' ~kejkna biex dawn jie]du sehem mas-sa`erdot novell f'quddiesa ta' radd il-]ajr, li kienet sejra ssir fil-knisja ta'  Sant Agata,  ir-Rabat, fit-22 ta'  Settembru, 1919, fit-tmienja u nofs ta' filg]odu. ll-Fundatur sejja] lilu nnifsu "Rettur ta' l-lstitut Malti g]all-Missjonijiet Barranin".[22]

Billi s-So`jeta' kienet g]adha ming]ajr I-approvazjoni tal-Knisja, it-testimonjali ta' l-Ordinazjoni tad-Djakonat ma jag]mlu l-ebda  differenza  bejn  Dun   {wann  Vella  u  l-qassisin  l-o]rajn tad-djo`esi ta' Malta. Ma hemm l-ebda indika\joni li hu membru ta' So`jeta' Reli[ju\a. Jing]ad li hu minn Bormla: daqs li kieku kien qassis djo`esan u b'rabta ma' parro``a tad-djo`esi.[23] Imma t-testimonjali I-o]rajn isej]u 'l Vella b]ala membru tas-So`jeta' ~kejkna ta' San Pawl Appostlu.[24] Meta De Piro nnifsu kien is-segretarju tad-djo`esi, hu kien jiffirma dawk it-testimonjali flimkien ma' I-Ar`isqof; naturalment, hu ma naqasx li jispe`ifika tajjeb li I-kjerku kien membru tas-So`jeta' tieg]u.[25] Fl-invit li I-Fundatur bag]at g]all-ewwel Quddiesa, lis-sa`erdot novell pog[ielu wkoll wara ismu s-sigla tas-So`jeta', li kienet "S.S.P.": Societas Sancti Pauli.[26]

ls-santi li tqassmu b'tifkira ta' dik l-ewwel quddiesa, mhux biss juru g]al darb'o]ra I-ittri "S.S.P.", imma jesprimu wkoll xewqa ta' ]ajja fid-dawl ta' Kristu u ta]t il-]arsien ta' San Pawl.[27] Imma ma hawnx warda ming]ajr xewk. ls-So`jeta' kellha ti\viluppa tassew; imma I-Fundatur kellu jg]addi minn ]afna niket anki min]abba dik l-ewwel vokazjoni tieg]u.

 

1920: Ma jittamawhx f'approvazjoni pontifi`ja

Skond kif kienet ix-xewqa tal-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide, fis-sena 1919 it-tag]rif ta' De Piro fuq is-So`jeta' ntbag]at Ruma. ll-medjatur baqa' l-lsqof An[lu Portelli, li deher dispost li jag]ti kull g]ajnuna lil Mons. De Piro. Wara li I-Kardinal Van Rossum, Prefett tal-Kongregazjoni, kien talab dak it-tag]rif permezz ta' I-ittra tat-23 ta' April, 1919,[28] u, wara li Mons. De Piro bi-ittra tat-30 ta' April, 1919, fisser x'ried e\attament mill-membri tas-So`jeta' tieg]u,[29] l-lsqof Portelli ]alla ftit xhur jg]addu biex jag]ti `-`ans li dawk I-ideat ji[u studjati tajjeb. ll-Vigarju {enerali ta' Malta ma kitibx lill-Kardinal Van Rossum qabel il-31 ta' Ottubru, 1919. A]na ma g]andniex f'idejna I-ittra ta' l-lsqof; imma nafu bit-twe[iba ta'  Van  Rossum.  ll-kontenut  essenzjali  tag]ha  nafuh  minn fomm il-Kardinal innifsu, li kiteb dawn il-kelmiet: "Int g]arraftni kif jiena tlabtek li dak il-Monsinjur, li tant hu ta' min ifa]]ru, g]andu l-fehma li jorbot il-membri ta' l-lstitut tieg]u bit-tliet voti reli[ju\i. Hu jixtieq ukoll li jing]atalu d-Decretum Laudis sabiex il-Kongregazjoni Reli[ju\a tieg]u tkun pontifi`ja".[30]

Wara li l-lsqof Portelli kiteb Ruma, g]addew ftit i\jed minn xahrejn u bdiet is-sena 1920. Fis-7 ta' Jannar, il-Kardinal kiteb lill-isqof Portelli b'mod uffi`jali: ji[ifieri b]ala Prefett tal-Kongregazjoni. Tant hu hekk li I-ittra tieg]u hi ffirmata wkoll minn C. Laurenti, b]ala segretarju.[31]

ll-]sieb ta' De Piro li mma[ina li hu sata' jqis li ng]ata I-approvazjoni pontifi`ja g]aliex kellu dik ta' Vi\itatur Appostoliku u barka ta' Papa kien xi ftit azzardat. G]alhekk, il-Prefett tal-Kongregazjoni, fl-imsemmija ittra tas-7 ta' Jannar, 1920, bag]at ig]idlu hekk: "Jiena ng]arraf lis-Sinjurija Tieghek li la x-xewqa tal-Kardinal La Fontaine, li f'dak i\-\mien kien Vi\itatur Appostoliku ta' dik id-djo`esi, u lanqas il-barka li nqalg]et ming]and il-Papa Piju X, li hu ta' tifkira tant qaddisa, ma jistg]u jkollhom il-valur ta' approvazjoni pontifi`ja" .[32]

Barra minn hekk, il-Kardinal tkellem `ar fuq il-ka\. Kien g]adu kmieni wisq biex jing]ata dak id-dokument mixtieq. Kien hemm b\onn li Mons. De Piro jitla' tar[a wara l-o]ra. G]alhekk, Van Rossum issokta jikteb hekk: "Att pontifi`ju b]al dan, jekk jing]ata issa, ikun ing]ata qabel i\-\mien. Qabel ma jing]ata d-Decretum Laudis, l-lstitut g]andu b\onn ikun imwaqqaf kanonikament; g]andu b\onn jikber b]ala Istitut Djo`esan. G]alhekk, Mons. De Piro, li tant hu ta' min ifa]]ru, g]alissa ma g]andux g]alfejn joqg]od jinkwieta fuq din il-]a[a".[33]

 

L-G]an ewlieni g]adu mhux `ar

ll-Kodi`i tal-Ligijiet tal-Knisja, li kien g]adu kif [ie approvat mill-Papa ta' dak i\-\mien li kien Benedittu XV, fih dan il-Kanoni: "L-isqfijiet, imma mhux il-Vigarju Kapitulari  u lanqas il-Vigarju {enerali, jistg]u jwaqqfu Kongregazjonijiet Reli[ju\i. Imma huma ma g]andhomx iwaqqfuhom u lanqas ma g]andhom i]allu 'I min iwaqqafhom ming]ajr ma jikkonsultaw is-Santa Sede".[34]

ll-Kardinal Van Rossum kien lest li jag]ti kull g]ajnuna lil  Mons.  De  Piro  biex  jasal  g]al  dan  it-twaqqif.  Hu  fissirlu li approvazjoni b]al  dik hi differenti g]al kollox mid-''Decretum Laudis".[35] Imma qabel ma jibda jg]in b'mod prattiku, il-Kardinal, g]al darb'o]ra, b]alma kienu g]amlu o]rajn fis-snin ta' qabel, ried li I-g]an tas-So`jeta' ta'  San Pawl ji[i ``arat tajjeb. Van Rossum wera kull dispo\izzjoni li ja``etta li s-So`jeta' tkun ta]t il-Propaganda Fide; imma hu ried li De Piro ji``ara tajjeb I-iskop tag]ha. Fi kliem ie]or, il-Prefett tal-Kongregazjoni ma xtaqx li, fit-talba ta' I-approvazjoni, jitqieg]du xi kelmiet li jistg]u jiftiehmu ]a\in. ll-Kardinal kiteb hekk lill-isqof Portelli fl-ittra tas-7 ta' Jannar, 1920: "Fir-relazjoni li ntbag]tet mis-Sinjurija Tieg]ek jing]ad li l-lstitut 'jie]u ]sieb li jg]in lil dawk il-[nus li huma neqsin minn ]addiema li jwasslu l-Van[elu BILLI JIBDA mill-maltin imbieg]da minn art twelidhom'. Issa, jekk l-g]ajnuna tal-maltin imbieg]da minn arthom titqieg]ed b]ala skop prin`ipali, jista' jin]oloq ostaklu g]all-i\vilupp ta' l-opra. L-lstituti Missjunarji b]ala g]an ewlieni  ikollhom  li  ji\irg]u l-Fidi fost  l-infidili:  jew  tad-dinja kollha jew ta' xi na]a partikulari. G]alhekk, hawn l-lstituti Missjunarji g]as-suwed, g]a`-`inizi, e``. G]al din ir-ra[uni, is-Sinjurija tieg]ek g]andha tiehu ]sieb li Mons. De Piro jid]ol fil-limiti ta  dawn l-ideat. Jekk, kif na]seb, hu joqg]od g]al din il-modifika\joni, jiena nibag]tlu l-istatuti tal-Kongregazjonijiet Missjunarji biex fuqhom jimmodella r-regoli tieg]u. Wara li jsir dan, is-Sinjurija Tieg]ek tkun tista' tir`ievi mis-Santa Sede l-fakolta biex l-lstitut jitwaqqaf kanonikament".[36]

Malli dan il-komunikat wasal f'idejn l-lsqof Portelli, il-Vigarju {enerali, fit-13 ta' Jannar, 1920, ]a ]sieb g]addieh lil Mons. De Piro biex dan ikun jista' jirregola ru]u skond dawn l-istruzjonijiet.[37]

 

G]and La Fontaine b'tama ta' rakkomandazjoni

ll-[rajjiet ta' l-ewwel snin di[a' wrew bi\\ejjed kemm De Piro ma kienx bniedem li ji[[arraf malajr quddiem id-diffikulta'.  Wara  li  l-lsqof Portelli  wassallu  I-ittra  tal-Kardinal  Van Rossum li wieg]du li jg]inu waqt li qatag]lu jiesu mid-Decretum Laudis, De Piro fittex triq o]ra. L-ewwelnett, hu ]aseb li jkun a]jar jekk jitkellem direltament mal-Prefett tal-Kongregazjoni. Ma nafux li De Piro wie[eb bil-miktub g]all-ittra tas-7 ta' Jannar, 1920; imma nafu li hu, bil-bidu ta' April, 1920, mar personalment Ruma biex jiltaqa' ma' dak il-Kardinal.[38]

Anki jekk ma qabilx f'kollox mal-Fundatur, il-Kardinal Van Rossum ]alla impressjoni tajba ]afna fuq De Piro. L-impressjonijiet ta'  din il-laqg]a, aktar tard, kellhom jit]allew stampati malli waslet I-a]bar tal-mewt tal-Kardinal. Dwaru Mons. De Piro kellu jikteb hekk: "Kull min i\omm quddiem g]ajnejh in-natura missjunarja ta' l-lstitut tag]na, jifhem malajr illi  l-mewt  tal-Kard.  Van Rossum  in]asset  b'mod  partikulari fil-fili \g]ar minn tag]na. Huwa kien il-Kap tal-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide, u g]alhekk kien qieg]ed fir-ras tad-dinja kollha missjunarja. U g]aliex sa mill-bidu Alla riedu missjunarju l-lstitut, meta konna g]adna fl-ewwel \mien tat-fundazjoni, sibna wkoll ru]na,  [urnata wa]da,  quddiem il-persuna venerabbli tal-Kardinal, u bqajna u g]adna niftakru dejjem il-laqg]a li g]amlilna bid-dmug] f'g]ajnejh g]ax tant g]o[bu l-]sieb ta  dana l-lstitut; u bqajna u g]adna niftakru l-pariri tajba illi tana biex l-lstitut ikun opra verament tajba, qawwija, u ta' [id lill-Knisja ta  {esu' Kristu".[39]

Minkejja dan, f'dik il-laqg]a tieg]u mal-Kardinal Van Rossum, Mons. De Piro baqa' ma pperswadihx biex lis-So`jeta' ~kejkna tieg]u jag]tiha d-Decretum Laudis mill-ewwel. II-Fundatur fehem tajjeb ir-ra[unijiet tal-Prefett tal-Kongregazjoni. Imma hu baqa' jittama li d-Decretum Laudis u r-rabta diretta mas-Santa Sede setg]u jing]ataw, mhux g]al dak li s-So`jeta' kienet, imma g]al dak li kien I-ideal tag]ha.[40]

Lil De Piro [ieh xaqq ta' dawl u ta' tama meta, waqt i\-\jara tieg]u f'Ruma, il-providenza riedet li hu Itaqa' ma' Mons. Costantini, is-Segretarju tal-Kardinal La Fontaine. Dik il-laqg]a malajr [ibitlu I-idea biex jikkomunika g]al darb'o]ra mal-Protettur qawwi tieg]u, u jara jirnexxilux jing]ata daqqa ta' id anki f'din ix-xewqa tad-Decretum Laudis. G]alhekk, fid-9 ta' April, 1920, De Piro kiteb ittra minn n. 55 Via del Mascherone, u taha f'idejn dak is-Segretarju biex iwassalhielu g]and il-patrijarka ta' Venezja.[41]

Lil La Fontaine, De Piro ma ]bielu xejn, u wera wkoll mieg]u li hu nnifsu kien jaf sewwa li kien diffi`li ]afna biex is-So`jeta' tieg]u titqieg]ed minnufih ta]t is-Santa Sede. Imma, imbag]ad, hu \ied jg]idlu hekk: "Min-na]a l-o]ra, skond kif naraha jien, id-Decretum Laudis lil dan l-lstitut tieg]i li g]adu qed jitwieled jag]mlu aktar stabbli. Din l-istabbilita' tnissel kura[[ fil-membri \g]a\ag]. B'dan il-mod, huma jkunu jistg]u jikkumbattu a]jar u jo]or[u rebbe]in fit-taqbid li naturalment ikollhom  jintefg]u  g]alih f'[ejjieni  li forsi  ma hux  fil-bog]od".[42]

De Piro ttama li rakkomandazjoni ta' La Fontaine setg]et tag]tih daqqa ta' id: "Kelmtejn qosra tieg]ek lill-Kardmal Van Rossum lanqas biss ma j]alluli dubju li, f'mument b]al dan, ma humiex sejrin ikunu ta' [id kbir g]all-lstitut: li kien minn dejjem im]ares minnek, sa mill-istess tnissil tieg]u".[43] B]alma, imbag]ad, wie]ed tal-familja jifra] bir-ritratti ta' dawk ta' [ewwa, Mons. De Piro bag]at ritratt tal-membri tas-So`jeta', u dwanu kiteb dawn il-kelmiet: "G]as-sodisfazjon tieghek, jiena qed nibg]atlek ritratt ta' grupp tas-So`jeta' ~kejkna ta' San Pawl. Dan hu tal-20 ta' Marzu li g]adda: hu ji[bor fih l-interni, li  huma  tnax,  u  x'u]ud  mill-esterni li,  bil-g]ajnuna  ta'  Alla, qed ji\diedu dejjem".[44] lr-ritratt kien me]ud f'[urnata g]a\i\a g]all-qalb ta' De Piro; kien nhar l-ewwel anniversarju minn mindu s-So`jeta' kellha Sa`erdot tag]ha.

Mons. Costantini, is-Segretarju tal-Kardinal, wara ]amest ijiem, fit-13 ta' April, 1920, wassal il-kitba ta' De Piro f'idejn il-Kardinal-Patrijarka ta' Venezja.[45] La Fontaine bag]at minnufih biljett lil De Piro biex jurih li hu kien lest li jibqa' jg]inu.  B]ala bniedem espert fil-pro`eduri tal-Kongregazjonijiet Rumani, il-Kardinal La Fontaine kien jaf tajjeb kemm kien diffi`li dak li De Piro kien qed jitlob. Imma kull korrispondenza tal-Kardinal ma' De Piro hi dejjem xhieda li La Fontaine qatt ma ried jaqta' qalb il-Fundatur. La Fontaine ried jag]mel minn kollox g]al De Piro u ried jittanta anki I-impossibbli biex jaqtag]lu xewqtu g]aliex hu kien konvint mill-ideal qaddis tieg]u. Qabel ma kiteb lill-Kardinal Van Rossum biex jag]mel dak li De Piro xtaq ming]andu. La Fontaine, fl-14 ta' April, 1920, fost l-o]rajn kiteb dawn il-kelmiet ta' inkora[[iment lil De Piro: "Jiena nittama li Alla jbierek din l-opra sabi]a li hi mitfug]a kollha kemm hi g]all-glorja tieg]u u g]all-[id ta' l-erwie]. Meta int ter[a' lura lejn Malta, g]id lil dawk l-ulied g]e\ie\, li tag]hom int bg]attli ritratt, sabiex jitolbu g]alija, u jiena nberikhom b'qalbi kollha. G]idilhom ma jaqtg]ux qalbhom quddiem id-diffikultajiet. G]idilhom jitg]allmu jag]arfu 'I Kristu, u lilu jag]arfuh u jippridkawh imsallab".[46]

Il-Kardinal g]al darb'o]ra tennielu: "Jekk nista' nkun ta' siwi g]alik, jiena qieg]ed hawn".[47] Meta r`ieva I-ittra, De Piro kien g]adu Ruma.

 

ls-So`jeta' f'nofs is-sena 1920

G]alkemm De Piro rrikorra g]and La Fontaine biex jg]inu ]alli jing]atalu d-Decretum Laudis, id-diffikulta xorta wa]da baqg]et  tin]ass  min-na]a  tal-Kongregazjoni  tal-Propaganda Fide. G]alhekk, De Piro rrassenja ru]u u ammetta li \-zmenijiet ma kenux maturi. Meta ra[a' lura Malta, il-Fundatur beda jfassal is-supplika formali biex ting]atalu I-approvazjoni tal-Knisja. Kull wa]da minn dawn il-kitbiet turina I-i\vilupp li kien qieg]ed isir fis-So`jeta'. Il-Fundatur beda joqg]od attent ukoll biex jesponi r-regolamenti tieg]u b'kelmiet `ari dejjem aktar ]alli ma jin]olqux komplikazjonijiet [odda.

Kienet g]addiet sena o]ra minn mindu De Piro wassal permezz ta' l-lsqof Portelli relazjoni dwar il-qag]da numerika tas-So`jeta' tieg]u.[48] Fis-supplika tat-18 ta' Mejju, 1920, De Piro kiteb hekk lill-Kardinal Van Rossum dwar dan is-su[[ett: "Is-So`jeta' illum g]andha disa' studenti u tliet katekisti: ilkoll interni. Ma' dawn jistg]u ji\diedu \g]a\ag\ o]rajn li huma aspiranti  esterni;  dawn  ta'  l-a]]ar  jiffrekwentaw  perjodikament l-istitut biex ikollhom il-possibilta' li jifhmu l-ispirtu tieg]u  qabel ma  jid]lu  b]ala  interni.  Tlieta  mi\-\g]a\ag] interni, f'g]amla privata, g]amlu l-voti tal-faqar, ubbidjenza, safa, u missjoni; huma wkoll lesti li jag]mlu l-professjoni malli jiena nitlobhom dan''.[49]

l\-\g]a\ag] li kienu g]amlu I-Professjoni kienu {iovanni Vella, li kien di[a' ordna sa`erdot,[50] Fra {u\epp Caruana,[51] u I-istudent {u\eppi Spiteri.[52] F'dawk l-ewwel snin, Mons. De Piro kien a``etta b]ala fratell anki 'l `ertu Manwel Falzon: tifel iltim minn missieru u ommu; lilu da]]lu fis-So`jeta' tieg]u, u wasal ukoll biex ipprofessa; imma dan fis-sena 1920 ma kienx g]adu i\jed fis-So`jeta'.[53] O]rajn kienu telqu qabel il-professjoni privata li De Piro kien qieg]ed jitlob ming]and il-membri tas-So`jeta'.

Dwar id-disa' studenti li kellu fis-sena 1920, De Piro fis-supplika lill-Kardinal Van Rossum ni\\el e\attament fejn kienu waslu: "Wie]ed mill-istudenti: l-ewwel wie]ed li [ie a``ettat, [ie ordnat sa`erdot f'Settemhru 1919. F'Ottubru 1920, tnejn sejrin jag]tu bidu g]all-kors tat-teolo[ija, waqt li erbg]a jinsabu fil-kors tal-filosofija, u l-o]rajn g]adhom fil-korsijiet [innasjali".[54] L-aktar li kienu 'l quddiem fl-istudji f'dik is-sena kienu {u\eppi Spiteri u Mikiel Callus (li, fit-18 ta' Lulju 1920, kien g]amel l-ewwel professjoni tieg]u).[55]

Kif \mien qabel kien fisser Don Arcangelo Bruni f'korrispondenza konfidenzjali ma' Dun Manwel Vassallo, kien me]tie[ li l-qag]da finanzjarja tas-So`jeta' ta' De Piro ma tkunx ]a\ina biex is-Santa Sede tag]ti I-approvazjoni tag]ha.[56] G]alhekk, is-supplika tat-18 ta' Mejju 1920 i``arat ukoll dan il-punt. De Piro kiteb hekk: "ls-So`jeta' ma g]andhiex djun; mhux biss: hi g]andha wkoll somma `kejkna fil-kaxxa. U, fil-mewt ta' l-Oratur ta' din is-supplika jew, jekk Alla jrid, anki qabel, g]ad ikollha l-kapital tag]a li, g]alissa, minnu baqa' jintefaq biex is-So`jeta' tla]]aq ma' l-ispejje\ li jinqalg]u".[57]

De Piro ssokta juri wkoll li, min-na]a tieg]u, hu kien di[a' ]aseb g]all-futur: "L-Oratur di[a' g]amel it-testment tieg]u favur din is-So`jeta'. Qeg]din isiru wkoll it-trattattivi biex tinxtara l-art me]tie[a biex tinbena residenza adattata g]al dan l-iskop;  din tkun fil-qrib tal-knisja `kejkna ta'  Sant Agata, ir-Rabat. Monsinjur Ar`isqof-isqof g]andu l-intenzjoni li jirregala din il-Knisja lill-Istitut".[58]

 

Supplika formali u Rakkomandazjoni ta' l-Ar`isqof

ll-qag]da tas-So`jeta' f'dak i\-\mien [iet ippre\entata minn De Piro quddiem il-Kardinal Van Rossum b]ala ra[uni valida g]all-approvazjoni [uridika. La x-xewqa tieg]u dwar id-Decretum Laudis ma [ietx milqug]a, il-Fundatur ma semmihiex f'din is-supplika tat-18 ta' Mejju, 1920. L-essenzjali kien li ting]ata approva\joni min-na]a tal-Knisja. Kien importanti li s-So`jeta' jkollha l-erezzjoni kanonika. G]alhekk, De Piro fisser ru]u b'dawn il-kelmiet: "L-i\vilupp tas-So`jeta', kif jirri\ulta minn dak li nkiteb, wasal fi stat li din titlob li jkollha e\istenza [uridika. G]alhekk, l-Oratur, imqanqal ukoll minn xewqa ]ajja tal-membri kollha tas-So`jeta', jag]mel kura[[ lilu nnifsu u jwassal is-supplika tieg]u lilek, Eminenza Reverendissma. Hu jafda fit-tjubija tieghek u fid-dispo\izjoni favorevoli li di[a' wrejt lejn is-So`jeta' fi twelidha. G]alhekk, hu jitolbok tindenja ru]ek li taqla' ming]and is-Santa Sede l-erezzjoni kanonika tas-So`jeta' biex din issir Kongregazjoni Reli[ju\a u [[ib l-isem ta' 'SO~JETA' TA' SAN PAWL' ".[59]

Mons. Dom Mawru Caruana, Ar`isqof-isqof ta' Malta, g]aqqad ir-rakkomandazjoni tieg]u mas-supplika ta' De Piro billi kiteb dawn il-kelmiet: "A]na n]ossu ru]na perswa\i mill-]tie[a ta' l-opra li twaqqfet mill-illustrissmu u Reverendissmu Monsinjur Dun {u\epp De Piro, Kanoniku Dekan-Koadjutur tal-Katidral tag]na. Sa mill-ewwel [urnata minn meta bdejna mmexxu din id-djo`esi, A]na beriknieha u g]amilna ]ilitna biex ninkora[[uha. Issa, b'qalbna kollha, A]na nirrkmandawha lill-Eminenza Reverendissma Tieghek. Lit-talba ta' l-Oratur, A]na nag]mluha tag]na. lt-tag]rif li wassal hu skond il-verita'."[60]

Is-supplika ta' De Piro u r-rakkomandazjoni ta' l-Ar`isqof intbag]tu Ruma fid-19 ta' Mejju, 1920 f'ittra li, biex tasal \gur, [iet ukoll re[istrata.[61]

ls-supplika ta' De Piro nkitbet skond kif kien miftihem ma' I-istess Kardinal fil-mawra tal-Fundatur f'Ruma. De Piro kien fuq ix-xwiek biex tasallu twe[iba. Imma g]addew kwa\i xahrejn, u I-Awtoritajiet ta' Ruma baqg]u j\ommu skiet perfett. De Piro lanqas biss ma kien jaf jekk is-supplika tieg]u kenitx waslet. G]alhekk, fil-11 ta' Lulju, 1920, De Piro dde`ieda li jikteb  lil  Mons.  Kamillu Laurenti,  Segretarju  tal-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide biex jara x'[ara mill-ittra tieg]u.[62]

 

Mill-[did, il-problema tal-g]an missjunarju

Aktar ma kienet t]e[[e[ fil-qalb ta' De Piro x-xewqa ta' So`jeta' Missjunarja aktar baqa' jiltaqa' ma' dawk li ma setg]ux jifhmuh. Wara li ming]alih kien ippjana kollox fil-mawra tieg]u f'Ruma, De Piro, fis-26 ta' Lulju, 1920, ir`ieva twe[iba ming]and Mons. Kamillu Laurenti, is-Segretarju tal-Propaganda li, g]al darb'o]ra, kellha titfg]u fi stat ta' qtig] il-qalb.

Is-Segretarju kitiblu hekk:

"Reverendissmu Sinjur,

Monsinjur Ar`isqof ta' dik id-djo`esi kellimni kemm bil-fomm kif ukoll bil-kitba fuq l-opra bit-titlu 'So`jeta' ta' San Pawl' mibdija mis-Sinjurija tieg]ek, u wera ru]u favorevoli ]afna. lnti wkoll esponejt bil-kelma hawn Ruma l-intenzjonijiet tieg]ek dwarha. Jiena kont inkun hieni ]afna li ninteressa ru]i fiha li kieku l-opra kellha tkun destinata g]all-evan[elizzazjoni fost l-infidili. Imma qieg]ed nara li inti, bl-istitut tieg]ek, g]andek f'mo]]ok li tipprovdi l-assistenza reli[ju\a g]all-maltin imbieg]da minn arthom. Din ukoll hi opra utli, u nitlob lill-Mulej biex iberikha; imma t-twaqqif tag]ha ma hux fil-kompetenza ta din is-Sagra Kongregazjoni. Din tokkupa ru]ha mill-opri li jitwaqqfu biex iwasslu l-Fidi fost l-infidili. G]all-istituzjoni tieg]ek, int g]andek tirrikorri g]and is-Sagra Kongregazjoni tar-Reli[ju\i. Madankollu, jekk inti tixtiequ, jiena ma nsibx diffikulta' biex lill-imsemmija Kongregazjoni nwasslilha kelma ta' rakkomandazjoni g]all-lstitut tieghek li qed jitwieled. Jiena nittama fil-Mulej li f'Malta jqumu istituzjonijiet o]rajn li jkunu direttament iddedikati biex ikabbru s-saltna t'Alla fost il-pagani".[63]

 

Jaqta' jiesu mill-Propaganda Fide?

Mons. De Piro wie[eb lis-Segretarju tal-Propaganda Fide b'qalbu mfawra bin-niket. L-ittra tieg]u tat-18 ta' Awissu, 1920, turi kemm kien kbir id-dispja`ir tieg]u talli kellu jaqta' r-relazjonijiet tieg]u minn ma' dik il-Kongregazjoni proprju malli kienu g]adhom kif qabdu. "Dawn ir-relazjonijiet", jikkummenta De Piro, "setg]u jg]inu ]afna biex inisslu fija u fi\-\g]a\ag] ta' l-istitut spirtu tassew missjunarju".[64]

ll-Fundatur ikkummenta, imbag]ad, fuq dak li kien intqal fil-mawra tieg]u f'Ruma fix-xahar ta' April: "Forsi, meta kont Ruma, jiena ma fissirtx ru]i tajjeb, jew forsi ma fhimfx tajjeb il-]sieb ta' dik is-Sagra Kongregazjoni. Tant hu hekk li jiena er[ajt lura Malta bl-impressjoni li l-ispjegazjonijiet tieghi kienu [ew a``ettati. Jiena kont fissirt li, billi jibdew mill-g]ajnuna spiritwali tal-Maltin barra minn arthom, ma kenux sejrin jeskludu l-konversjonijiet ta' l-infidili. Bidu b]al dan jista' jg]in biex il-maltin jin[ibdu i\jed lejn dan l-istitut li qed jitwieled, u b'hekk ikollu sa]]a akbar biex jintafa' fuq ]idma f'pajji\i infidili: meta jkun qawwi bi\\ejjed".[65]

De Piro a``etta li jie]u dak li jista' mill-Kongregazjoni; g]alhekk, hu laqa' I-offerta tar-rakkmandazjoni mal-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i: "Jekk inhu assolutament me]tie[ li jiena nirrikorri g]and il-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i, jiena nirringrazzja  immensament  lill-Kongregazjoni  tal-Propaganda  g]all-offerta li g]amlitli biex twassalli rakkmandazjoni. Jiena na``etta li  ssirli  din  ir-rakkmandazjoni,  u  minnha  nittama li  jkolli  l-approvazjoni [uridika li tant g]andi b\onnha".[66]

Imma De Piro, qabel ma ta ru]u b'mirbuh, ried jittanta g]al darb'o]ra biex jasal g]all-iskop tieg]u bil-medjazjoni ta' wie]ed li kien wieg]ed li jibqa' jg]inu. Dan kien Don Arcangelo Bruni li, sa tliet snin qabel, kien fisser lil De Piro l-problemi li setg]u jinqalg]u u kif sata' jirba]hom. Fl-istess [urnata, fit-18 ta' Awissu, 1920, hu kitiblu biex bag]atlu l-ittra tal-Propaganda ]alli titwassal permezz tieg]u. Lilu bag]atlu wkoll it-twe[iba ta' Mons. Laurenti biex Bruni jkuli jaf bis-sitwazjoni kollha. De Piro qallu li hu kien qed jinqeda bih g]al darb'o]ra billi kien hu nnifsu li wieg]du g]ajnuna kull meta sata' jkollu b\onnha. Dan kien waqt kru`jali li matulu I-Fundatur tant ]ass b\onn ta' g]ajnuna.[67]

 

Jittamawh f'dispensa mil-Li[i Komuni

Ta' veru ]abib, Don Arcangelo Bruni g]amel ]iltu biex jiddefendi I-kaw\a ta' De Piro quddiem is-Segretarju tal-Propaganda Fide. Wara kwa\i xahar mill-ittra ta' De Piro, fis-16 ta' Settembru, 1920, Bruni wie[bu biex jg]idlu x'g]amel ]alli jg]inu. Bruni wassal I-ittra ta' De Piro lil Mons. Laurenti, u mieg]u wkoll tkellem fuq il-ka\. Kontra qalbu, Bruni ssokta jg]idlu hekk: "ld-diffikulta biex l-istitut ji[i approvat min-na]a tal-Propaganda g]adha hemm. lr-ra[uni hi g]aliex dan l-istitut ma hux direttament g]all-konver\joni ta' l-infidili, imma g]all-maltin ta' barra minn arthom. G]alhekk, skond il-kodi`i l-[did, l-approvazjoni taqa' f'idejn is-Sagra Kongregazjoni tar-Reli[ju\i".[68]

Kemm Bruni kif ukoll Laurenti fiehmu I-ka\ ta' De Piro, u apprezzaw I-ideal missjunarju tieg]u. G]alhekk, lilu ttamawh f'dispensa mil-li[i komuni: "Monsinjur Segretarju qalli li jrid jitkellem mal-Kardinal Prefett tal-Propaganda (li kien nieqes minn Ruma) malli jer[a' lura biex jara jekk dan ikellimx lill-Papa, u ssir e``ezzjoni g]al-li[i komuni billi ting]ata l-approvazjoni min-na]a tas-Sagra Kongregazjoni tal-Propaganda".[69]  Din I-ittra nkitbet minn Vallecorsa: post `kejken fil-provin`ja ta' Ruma, fejn dak Bruni kien qed jg]addi ftit \mien ta' mistrie].

ld-de`i\jonijiet min-na]a tal-Kongregazjonijiet ma jitte]dux malajr. Kull min jitlob xi]a[a jkun fuq ix-xwiek jistenna twe[iba. Imma min ikollu talbiet mid-dinja kollha ma jistax iwie[eb malajr g]al kull talba li ssir. Hekk kien il-ka\ ta' Mons. De Piro. ls-sena 1920 spi``at, u kien g]adu ma sar l-ebda pass ie]or 'il quddiem minn mindu Bruni kien kitiblu fis-16 ta' Settembru, 1920.

Mo]] Mons. De Piro kien g]adu qed ihewden fuq I-ideal missjunarju li xtaq ji\ra' fi\-\g]a\ag] tieg]u. Imma mill-Propaganda Fide, hu baqa' ma r`ieva l-ebda xaqq ta' dawl dwar jekk I-g]aqda ta' I-lstitut tieg]u kenitx sejra tkun ma' dik il-Kongregazjoni. G]alhekk, I-ispirtu missjunarju fi\-\g]a\ag] tieg]u sata' jin\amm billi, I-istess b]alma sar fil-ka\ ta' Dun {wann Vella, huma jitilg]u t-tara[ ta' I-artal u ji[u ordnati bit-titlu tal-missjoni. Kienu g]addew fuq erba' snin minn mindu dak it-titlu  [ie  permess g]all-ewwel  darba  lill-ewwel  student  tas- So`jeta'.[70]

Fl-14 ta' Frar, 1921, Mons. De Piro, b'kelmiet ta' qima kbira, imma wkoll b'nota ta' niket, kiteb hekk lill-Papa Benedittu XV: "ls-So`jeta' g]adha ma tistax tifra] bil-[id li ji[iha mill-erezjoni kanonika''.[71] F'dik is-supplika lill-Papa, De Piro fisser ix-xewqa tieg]u li \-\ew[ \g]a\ag] li bdew it-teolo[ija u kienu mxennqa g]all-Ordinazjonijiet ji[u ordnati bit-titlu tal-missjoni. Dawk kienu {u\eppi Spiteri (li kien g]adu bi-isem ta' Pietru) u Mikiel Callus.[72] L-Ar`isqof Caruana \ied kelmtejn ta' rakkomandazjoni billi fuq  I-istess supplika kiteb: "Bil-fer] nirrikmanda minn qalbi din is-supplika g]aliex l-imsemmija Kongregazjoni hi ta' min jittama ]afna fiha".[73]

Din is-supplika wkoll twasslet lil Don Arcangelo Bruni.  BI-istess data tal-14 ta' Frar, 1921, De Piro fissirlu kif fis-sena 1916 kien [ie mog]ti kull g]ajnuna mill-mejjet Kardinal Giustini  biex  jing]atalu dak  il-privile[[  ta'  I-Ordinazjoni  bit-titlu tal-missjoni g]all-kjerku Vella. G]alhekk, hu ttama li ma jin]olqux problemi [odda.[74]

 

Il-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i tifta] it-triq

Fl-isiess ittra ta' l-14 ta' Frar, 1921, Mons. De Piro staqsa lil Don Arcangelo Bruni x'passi kellu jie]u biex  I-approvazjoni tas-So`jeta' sse]]. l\-\mien donnu kien g]adu ma wasalx biex il-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide tie]u ]sieb it-twaqqif ta' din is-So`jeta' ta' San Pawl. G]alhekk, De Piro kiteb dawn il-kelmiet lil Bruni: "Dwar l-erezjoni kanonika, nixtieq li Inti tag]tini l-parir tieg]ek. G]idli jekk g]andix nissikka lill-Kongregazjom tal-Propaganda jew jekk ikunx a]jar li nressaq id-domanda lill-isqof Djo`esan biex ikun jista' jg]in ]alli a]na jkollna l-awtorizazzjoni tas-Santa Sede".[75]

Madwar xahar wara, Don Arcangelo Bruni wie[eb lil De Piro u wrieh kemm t]abatlu biex akkwistalu \-\ewg degrieti minnu mixtieqa. Hu qallu li d-degrieti ng]ataw, imma mhux ming]ajr diffikulta.[76] Madankollu, hu evidenti li d-diffikulta' kienet dwar it-talba  ta'  I-Ordinazjoni bit-titlu  tal-missjoni. ld-degriet dwar il-pro`edura me]tie[a g]all-approvazjoni kien di[a' ]are[ qabel ma nkitbet I-ittra ta' Bruni. Imma d-degriet ma kienx ]are[ mill-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide kif kien xtaqu De Piro; kienet il-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i li ]ar[itu bid-data tal-4 ta' Frar, 1921.[77]

Il-Kongregazjoni  tar-Reli[u\i  tat  il-permess  lill-isqof Djo`esan biex dan ikun jista' jippro`iedi bi-approvazjoni skond il-li[ijiet  tal-Knisja.  Ma  kienx  jonqos  ]lief  xi  formalitajiet. G]alhekk, qabel ma I-approvazjoni [iet mog]tija b'mod dokumentat, Don Bruni, fil-11 ta' Marzu, 1921, tkellem fuq approvazjoni li se]]et. Hu kitiblu hekk lil De Piro: "L-approvazjoni ta' l-lstitut g]amlitni kuntent ]afna. Dan hu l-ewwel pass. Nittamaw f'Alla li, bil-g]ajnuna tieg]u, l-lstitut jimxi dejjem 'il quddiem".[78]

Lil De Piro, Bruni qallu wkoll li, 'il quddiem, g]al talbiet b]al dawk, kellu jirrikorri g]and il-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i.[79]

 

Regolamenti mressqa quddiem I-Ar`isqof

Kif kien qallu sa minn snin qabel il-Kardinal Van Rossum,[80] l-ewwel pass hu I-approvazjoni djo`esana. G]alhekk, malli I-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i tat il-kunsens tag]ha g]all-approvazjoni, Mons. De Piro beda I-formalitajiet me]tie[a ma' l-lsqof Djo`esan. Fost I-o]rajn, fis-supplika tal-10 t'April, 1921, De Piro lill-Ar`isqof Mawru Caruana kitiblu hekk: "ld-Dekan {u\eppi De Piro jitlob umilment lill-E``ellenza Tieg]ek biex jog][bok twaqqaf f'Kongregazjoni Reli[ju\a l-lstitut imsemmi''.[81]

ll-Fundatur tkellem diversi drabi o]rajn fuq ir-regolamenti fundamentali tas-So`jeta' tieg]u. Imma dawn kienu g]adhom ming]ajr ebda approvazjoni min-na]a ta' l-Awtoritajiet tal-Knisja. Malli I-Kongregazjoni tar-Reli[ju\i tat is-setg]a lill-lsqof ta' Malta, kien me]tie[ li De Piro jressaq ir-Regoli li ried li  jkunu  osservati  fis-So`jeta'  tieg]u.  Dan  g]amlu  f'supplika lill-Ar`isqof Caruana, li ntbaghtet fl-10 ta' April, 1921. Dawn ir-regoli huma I-i\vilupp ta' dawk li kienu tressqu seba' snin qabel, u e\attament fit-30 ta' {unju, 1914, quddiem l-lsqof An[lu Portelli, Amministratur Appostoliku ta' Malta.[82] Billi dawn ir-regoli huma ta' importanza g]all-istorja tas-So`jeta' ta' San Pawl, a]na sejrin in[ibuhom kelma b'kelma:

{ABRA TAR-REGOLI TAS-SO~JETA' TA' SAN PAWL

·        ls-So`jeta' ta' San Pawl Appostlu hi g]aqda ta' missjunarji, sa`erdoti u katekisti laj`i, mag]qudin flimkien f']ajja komunitarja f'kollox.

·        ls-So`jeta' tintrabat li t]e[[e[ il-membri tag]ha biex jipperfezzjonaw ru]hom fl-im]abba ta' Alla u tal-proxxmu billi josservaw il-virtujiet insara, u b'mod partikulari jg]ixu f'ubbidjenza, safa, u faqar perfetti.

·        Hi, imbag]ad, tie]u ]sieb li tg]in lil dawk il-[nus li huma neqsin mill-]addiema evan[eli`i, billi tibda mill-maltin li huma mbieg]da minn arthom; tie]u wkoll f'idejha l-]sieb ta' djar ta' benefi`enza.

·        ll-membri kollha, wara l-prova me]tie[a, jag]mlu l-voti ta' ubbidjenza, missjoni, faqar, u safa.

·        L-ilbies tag]hom ikun suttana sewda b'faxxa li tkun sewda wkoll. Fl-ewwel professjoni, il-katekisti jir`ievu l-kuruna tar-ru\arju tal-Ver[ni Mbierka, li j\ommuha mdendla mal-faxxa; l-istudenti, jir`ievu salib ta' l-injam li jiddendel minn g]onqhom b'qafla rqiqa u jin\amm issikkat ma' sidirhom permezz tal-faxxa; is-salib tas-sa`erdoti jkun bil-Kur`ifiss fuqu.

·        Dawk li ji[u a``ettati g]andhom ikunu adatti biex jing]ataw formazjoni li tkun skond l-iskop tas-So`jeta'.

·        ll-membri jispi``aw minn mas-So`jeta' jew g]ax jitilqu jew g]ax jintbaghtu.

·        ls-Superjur {enerali jintag]\el g]al ]ajtu kollha, u jkun assistit minn erba'  kunsillieri.  Skond  kemm  jippermettulu  r-regoli, hu jkollu s-setg]a u l-obbligu li jordna dak kollu li jg]in lis-So`jeta' biex din til]aq l-g]an tag]ha.[83]

Ma' din is-supplika ta' Mons. De Piro, jidher g]all-ewwel darba s-si[ill tas-So`jeta'. Dan is-si[ill i[ib fin-nofs salib bir-ra[[i ]er[in minnu. Mad-dawra tieg]u, hemm il-kelmiet: "Societas Sancti Pauli", u, ta]t is-salib, hemm f'daqs `kejken dak is-salib li jissejjah ta' San {wann.[84]


ld-disinn tas-si[ill kien dan:

Din il-[abra ta' regolamenti turi li, g]all-bidu, Mons. De Piro ma riedx jitlaq dik I-idea li s-So`jeta' tieg]u kellha tibda bil-]idma fost il-maltin li jkunu emigraw minn arthom. Fil-fatt, grajjiet is-So`jeta' kellhom juru li dak kellu jkun l-ewwel \vilupp tas-So`jeta' lil hinn mit-truf ta`-`kejkna g\ira tag]na. Wara li bdiet ti\viluppa ]idma fi djar ta' benefi`enza (kif kien mixtieq mill-istess Fundatur), il-membri bdew jinfirxu fost l-emigranti, sakemm, ]afna i\jed tard, wasal i\-\mien tal-missjonijiet veri, skond kif tifhimhom il-Knisja. Imma I-im]abba tal-Fundatur g]all-missjoni kellha I-frott tag]ha sa minn \mienu stess, meta Fra {u\epp Caruana (l-ewwel vokazjoni tas-So`jeta') intbag]at, u baqa' g]al ]ajtu kollha fl-Abissinja. Imma x-xewqa ta' De Piro kienet li jmorru anki xi o]rajn. Sa]ansitra meta kienm g]adu b'numru `kejken ]afna ta' sa`erdoti, il-Fundatur kien qieg]ed jippjana kif jibg]at lil x'u]ud minnhom il-missjoni. Hu nnifsu kien di[a' lesta kollox biex imur fuq il-post ]alli jara b'g]ajnejh id-diffikultajiet ta' dik I-art ta' I-Abissinja. Imma I-bniedem jipproponi, u Alla jiddisponi![85]

F'dik is-sena 1921, l-esperjenza kienet qed tg]allem lil De Piro biex jitra\\an xi ftit anki fl-entu\jasmu tieg]u, u jimxi bil-mod b'pass wara I-ie]or. Fil-11 ta' Marzu, 1921, Don Arcangelo Bruni kiteb lil De Piro biex bag]atlu d-degrieti mixtieqa.  De Piro ntafa' mill-ewwel biex iqeg]edhom fil-prattika. Imma t-ta]bit li kien qieg]ed i]allih bla nifs u n-niket li [iebet mag]]a I-marda gravi ta' wie]ed minn ]utu kienu I-kaw\a li lill-Fundatur ]ari[lu minn rasu li kellu jwie[eb lil Bruni ]alli jroddlu ]ajr talli kien bag]atlu dawk id-dokumenti. Billi dawk kienu dokumenti ta' importanza kbira, Bruni baqa' jit]asseb dwar jekk De Piro kienx ir`evihom. Imma, fil-fatt. Dun Santin, hu I-Fundatur, kellu I-okka\joni jiltaqa' ma' Bruni, u serra]lu rasu billi \gurah li d-dokumenti kienu waslu. F'din I-ittra tat-12 ta' {unju, 1921, Bruni lil De Piro kien ta] I-awgurju tieg]u biex is-So`jeta' til]aq l-ewwel skop tag]ha; imma ma semmielu xejn dwar I-g]anijiet I-o]rajn li kienu qed jimlew mo]] il-Fundatur.  Fost l-o]rajn, Bruni qallu hekk: "Jiena fra]t meta sirt naf li \-\ew[ studenti \g]a\ag], li ktibtli fuqhom, bdew jordnaw.  Nittama li ma jdumux ma jaslu biex jaqtg]u xewqithom. Nittama wholl li, warajhom, jasal numru ie]or ta' ]addiema li jag]tu ru]hom g]all-maltin imbieg]da minn arthom u g]all-[id ta' l-erwieh".[86]

Madankollu, meta r`ieva dik it-twegiba, Mons. De Piro kien, g]al darb'o]ra, imnikket ]afna g]al salib ie]or li kien bag]atlu I-Mulej. }u], it-tabib Gwido, meta kien g]adu fl-eta `kejkna ta' 42 sena marad sewwa. G]alhekk, biex jie]u ftit mistrie], fil-bidu ta' dik is-sena 1921, hu mar joqg]od fid-dar tal-familja li kienet il-Qrendi. Imma sa]]tu baqg]et sejra g]all-ag]ar. ll-kappillan tal-Qrendi, Dun Alfons Tabone, amministralu l-a]]ar sagramenti, u hu miet fl-24 ta' Marzu, 1921. It-tabib Gwido De Piro ma [iex midfun fil-qabar li I-familja kellha fil-knisja parrokkjali tal-Qrendi. L-g]ada tal-mewt tieg]u, hu ndifen fi`-`imiterju tal-parro``a, mag]ruf bi-isern Ta' }almanin.[87]

 

1921: ld-Degriet "Auctoritate Nostra Ordinaria"

G]addew ftit xhur o]rajn, u, wara seba' xhur, I-Ar`isqof Mawru Caruana ]are[ id-degriet ta' l-erezjoni kanonika tas-So`jeta' ta' San Pawl. G]alhekk, id-data 14 ta' Novembru, 1921 hi wa]da storika g]al din is-So`jeta'. ls-So`jeta' dak in-nhar saret mag]rufa mill-Knisja. Billi l-ewwel kelmiet tal-parti essenzjali tad-degriet huma "Auctoritate Nostra Ordinaria", dawn jistg]u jitqiesu b]ala I-isem distintiv tad-degriet.

Id-degriet maqlub g]all-malti mil-latin hu dan:

"Wara li rajna t-talba li ressqilna l-illustrissmu u Reverendissmu Sinjur il-Kanonku Dekan {u\eppi De Piro biex nag]arfu kanonikament is-So`jeta' minnu mwaqqfa bit-titlu ta' San Pawl Appostlu u biex napprovaw il-Kostituzjonijiet li bihom se titmexxa......

Wara li rajna l-g]an li g]alih twaqqfet l-imsemmija So`jeta. .....

A]na bl-awtorita tag]na ordinarja nag]arfu u niddikjaraw b]ala mwaqqfa kanonikament il-Pija So`jeta' li fit-talba u fl-istatut li jakkompanja l-istess talba tissemma ta]t it-titlu ta' San Pawl Apposlu. A]na napprovaw, g]al \mien ta' esperiment, dan l-istatut, u nordnaw lill-Oratur biex fi \mien sitt xhur jippre\entalna fit-tul u bla ma j]alli xejn barra l-istatuti jew il-kostituzjonijiet li bihom g]andha titmexxa l-imsemmija So`jeta'.

Mog]ti fil-Palazz Ar`iveskovili tag]na,

Il-belt Valletta, fl-14 ta' Novembru, 1921.

+ M a w r u  O. S. B.

Ar`isqof - lsqof ta' Malta

Sa`. P. Vella Mangion

Kan`illier[88]

B'dan id-degriet is-So`jeta' ta' San Pawl g]amlet pass importanti 'l quddiem. ll-problemi ma naqsux u I-Fundatur kellu jibqa' jit]abat biex jg]ajjixha. In-niket im]allat bil-fara[ tal-g]ajnuna t'Alla kien fil-[rajjiet ta' kuljum. Imma s-So`jeta' ma kellhiex iddum wisq ma tiehu f'idejha djar o]rajn biex fihom il-membri jiddedikaw l-ener[ija tag]hom.

 

1924: Approvazjoni tar-Regoli u I-Kostituzjonijiet

F'dak i\-\mien li s-So`jeta' ta' San Pawl kisbet id-degriet ta' l-lsqof ta' Malta, hi saret is-So`jeta' klerikali wa]danija tal-g\ejjer tag]na li kienet tiddependi mill-isqof.  G]alhekk, lil Mons. De Piro, ma setg]ux ma jibdewx ji[uh l-ewwel diffikultajiet.  Hu  mhux  dejjem  kien  `ert  x'kienet  is-setg]a  li  kellu b]ala superjur ta' dik is-So`jeta'. Imma, meta fisser id-diffikultajiet tieg]u, lilu we[buh b'mod `ar dwarhom. Fost l-o]rajn, tfissirlu li, g]alkemm fil-bidu, min]abba n-numru `kejken ta' sa`erdoti, is-Superjur {enerali kien g]adu qed jintag]\el mill-lsqof ta' Malta, is-Superjur mag]\ul ma kellux iqis ru]u b]ala delegat ta' l-lsqof. lr-ra[uni hi g]aliex is-So`jeta' titmexxa skond il-kostituzjonijiet, u mhux skond kif jixtieq l-lsqof.[89]

Meta, fis-sena 1921, ]are[ id-degriet Auctoritate Nostra Ordinaria, l-lsqof kien qieg]ed b]ala kondizjoni li s-So`jeta', fi \mien sitt xhur, kellha tippre\enta I-istatuti jew kostituzjonijiet tag]ha. G]alhekk, dak l-ewwel \mien ta' qabel I-approvazjoni ta' I-istatuti kellu jiiqies b]ala wie]ed ta' esperiment, u I-approvazjoni mog]tija setg]et ti[i sospiza.[90]

Mons. De Piro fassal ir-regoli u ressaqhom quddiem l-lsqof ta' Malta. Dom Mawru Caruana ]alla, imbag]ad, ftit ta\-\mien sakemm ]are[ it-tieni degriet tieg]u biex approva dawk ir-regoli tas-So`jeta' I-[dida. Fis-sena 1924, l-lsqof sata' jg]id li osserva I-progress li kien sar minn dik is-So`jeta'. Hu stqarr ukoll li r-regoli mressqin minn Mons. De Piro kienu jwasslu g]all-perfezzjoni nisranija, u I-g]amla tag]hom kienet b]al dawk li, fi \menijiet o]rajn, ]ar[u minn idejn bnedmin qaddisin li  waqqfu  I-Ordnijiet  Reli[ju\i.   L-approvazjoni  ta'   dawk  ir-regoli saret bid-degriet tat-18 ta' Marzu, 1924: ji[ifieri qrib is-sentejn u nofs wara d-degriet ta'  l-approvazjoni djo`esana.  Kien b'dan it-tieni degriet li s-So`jeta' kisbet verament l-erezjoni kanonika tag]ha. Minn hemm 'il quddiem, is-So`jeta' [iet ta]t superjuri, li mexxewha skond ir-regoli li [ew approvati.[91] Dawk ir-regoli [ew ukoll stampati minnufih wara l-approvazjoni.[92]

 

1932: Regoli dwar it-tmexxija

Madankollu, lanqas id-degriet tas-sena 1924 ma kien bi\-\ejjed. L-isqof ta' Malta ried li I-fundatur jikteb regoli spe`ifi`i o]rajn biex juri tajjeb quddiem I-awtoritajiet tal-Knisja kif kienet sejra tkun it-tmexxija ta' dik is-So`jeta. Dawk ir-regoli kellhom ji[u ppre\entati kemm jista' jkun malajr.[93] Mons. De Piro minn qalbu qag]ad g]al dan ukoll. Hu ni\el fid-dettalji me]tie[a dwar kif kienet sejra titmexxa din is-So`jeta'. Malli l-lsqof ta' Malta kellu f'idejh dawk ir-regoli, hu ddelega Monsinjur tal-Katidral ta' Malta biex je\amina kull regola. Imma kollox [ie approvat ming]ajr diffikulta'. G]alhekk, fil-5 ta' Ottubru, 1932, l-Ar`isqof-lsqof ta' Malta Dom Mawru Caruana ]are[ it-tielet degriet g]as-So`jeta' ta' San Pawl. Kien degriet li  fih  ma  tqieg]det  l-ebda  kondizjoni  o]ra.  L-isqof  ta'  Malta ma g]amilx ]a['o]ra ]lief approva dawk ir-regoli, u awgura li  dik  is-So`jeta'  tissokta  tikber  u  tag]mel  il-[id.[94]

Mon. De Piro g]ex anqas minn 12-il sena minn meta l-lsqof ta' Malta ]are[ l-ewwel degriet ta' I-approvazjoni djo`esana. Kienu snin li matulhom il-Fundatur g]amel ]iltu biex joqg]od g]al kulma s-superjuri riedu ming]andu. Imma I-problema tal-vokazjonijiet kienet g]adha g]alih b]ala I-akbar prova li minnha kellu jg]addi.  Alla [arrab il-Fundatur billi ma ppermettiex li s-So`jeta' tie]u r-ru] matul ]ajtu. F'dik is-sena 1921, meta l-lsqof ta' Malta ]are[ id-degriet ta' I-approvazjoni, il-futur kien g]adu jidher im`ajpar. Kien hemm biss dar wa]da, u din kienet f'bi``a minn Palazzo Xara fl-lmdina; kienet bi``a dar `kejkna li mag]ha ma kien qed jintrabat l-ebda futur. Kien hemm biss sa`erdot wie]ed, u g]alhekk dan kien ftit wisq biex So`jeta' tissejja] klerikali, u b'aspirazjonijiet missjunarji. Imma kien hemm numru `kejken ta' studenti u fratelli, li kienu t-tama ta' Mons. De Piro.

Meta saru l-ewwel regolamenti, dawn ma setg]ux jtqieg]du fil-prattika f'dak li g]andu x'jaqsam mat-tmexxija tas-So`jeta'.  G]alhekk, ta' min ifakkar nota li tqieg]det lejn il-bidu ta' l-ewwel regolamenti li [ew approvati fis-sena 1921. In-nota kienet din: "Meta s-So`jeta' jkollha tlitt idjar u n-numru tas-sa`erdoti professi jwassal g]al tnax, dawn jag]\lu g]al g]omru s-Superjur tas-So`jeta'. Imma, sakemm jasal i\-\mien li fih din l-elezzjoni tkun tista' ssir, ikun l-lsqof li jinnomina s-Superjur tas-So`jeta', u dan is-Superjar, jekk ikun me]tie[, jag]\el is-superjuri lokali".[95]

Mons. De Piro feta] biss it-triq meta, qalb tant diffikultajiet, ]adem biex qieg]ed il-pedament g]as-So`jeta' ta' San Pawl li  g]alih  kienet  saret  b]al  bi``a  minnu nnifsu,  u  g]alhekk  l-g]e\e\ ]a[a li kellu. ll-Fundatur ma wasalx biex ra I-i\vilupp li tant kien jixtieq.  Imma x'u]ud minn dawk li  laqa'  hu  stess fis-So`jeta' g]exu tul ta' \mien li fih raw dawn I-I\viluppi. Minn fost il-membri tas-So`jeta', it-tieni sa`erdot tag]ha kellu jkun l-ewwel wie]ed li jmexxiha b'tant im]abba. Lil dawk tal-bidu u lill-membri ta\-\menijiet kollha, Mons. De Piro g]adu jkellimhom billi jfakkarhom li, biex jag]mlu I-[id u biex jg]ixu I-]ajja kkonsagrata lill-Mulej, huma g]andhom i]ossu li I-im]abba lejn Alla tqanqalhom biex I]obbu tassew lil dik is-So`jeta' li fiha Alla sej]ilhom biex jg]ixu g]alih u g]al ]uthom il-bnedmin. Dawn huma kelmiet ta' Mons. De Piro g]al uliedu li ji[u f'kull \mien:  "Kull wie]ed g]andu  j]obb is-So`jeta'.  II-[id tag]ha g]andu jkun g]al qalbu aktar minn kull ie]or: kemm jekk dan ikun tieg]u kif ukoll jekk ikun ta' shabu. Kull iben tas-So`jeta' g]andu jag]mel ]iltu biex joffri lill-Mulej kull g]amla ta' sagrifi``ju li jkun je]tie[lu li jag]mel biex jil]aq dan l-ikop".[96]


 

[1] A.M.S.S.P., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.5  (D. {u\epp  Spiteri). Din hi dikjarazjoni awtografa tat-23/3/1919, li fiha hemm ukolli I-ismijiet tad-djaknu Giovanni Vella u Fra Giuseppe Caruana b]ala xhieda.

[2] L.C., M.S.S.P. fi   \mien   il-Fundatur, G. Fenech-De   Piro, 9/9/1914, ff.52r-53r.

[3] Ibid., W. Bonett-De Piro, {unju  1917, ff.87r-94r.

[4] Ibid., Breve prospetto delle regole, 30/6/1914, f.37v.

[5] Ibid., L-isqof La Fontaine-De Piro, 27/1/1910, f.15r.

[6] Ibid., Fenech-De Piro, 9/9/1914, f.52r,

[7] Ibid.

[8] Ibid.

[9] Ibid., ff.52r-53r.

[10] Ibid., f.53r.

[11] Ibid., William Bonett-De Piro  1916, ff.61a-61b.

[12] lbid., De Piro-Bonett, 17/11/1916, ff.62v-63r.

[13] Ibid.

[14] Ibid., Bonett-De Piro, {unju 1917, f.88r.

[15] Ibid., f.89r.

[16] Ibid., ff.90r-91r.

[17] Ibid., f.92r.

[18] Ibid., Breve prospetto delle regole, f.37v.

[19] L.C., Intervisti dwar Mons. De Piro, D. {wann Vella, ff.52-53.

[20] L.C., M.S.S.P. fi  \mien  il-Fundatur, De  Piro-Isqof  Portelli, 10/3/1919, f.119r.

[21] L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., 11.2 (D. {w. Vella).

[22] Ibid.

[23] Ibid.

[24] Meta fid-19/9/1919  D. {wann Vella [ie ordnat  sa`erdot, fil-Katalgu uffi`jali tad-djo`esi hu tni\\el hekk: "Ad Presbyteratum...... Joannern Vella e Societate Sancti Pauli": A.A.M., Catalogus Ordinationum 1915-1943, f.27.

[25] A.M.S.S.P., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2.

[26] Ibid.

[27] Dawn kienu I-kelmiet tas-santa li fissru din ix-xewqa g]as-So`jeta ta' San Pawl: "Sulle orme dell'Ostia dall'alto discesa, il mio Istituto prospero proceda, e, sul campo della lotta, una schiera dell'altra piu' forte  per  la certa finale  vittoria, auspice Paolo, succeda": Ibid.

[28] L.C., M.S-S.P. fi \mien il-Fundatur, Kard. Van  Rossum-Isqof Portelli, 23/4/1919, f.122r.

[29] Ibid., De Piro-Portelli, 30/4/1919, f.125r-v.

[30] Ibid., Van Rossum-Portelli, 7/1/1920, f.127r.

[31] Ibid., ff.127r-128r.

[32] Ibid., f.177r

[33] Ibid., f.127r-v.

[34] C.J.C., can.492, par.1.

[35] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Van Rossum-Portelli, 7/1/1920, f.l27v.

[36] Ibid., ff.127v-128r.

[37] Ibid., Portelli-De Piro, 13/1/1920, f.129r.

[38] Ibid., De Piro-Kard. La Fontaine, 9/4/1920, f.130r,

[39] "Cardinal Van Rossum" f'San Paul:  Almanacc ta' l'lstitut tal Missioni, 1933, p.31.

[40] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien iL-Fundatur, De Piro-La Fontaine, 9/4/1920, f.130r-v.

[41] Ibid. Mit-twe[iba, nafu  li  waslet bl-idejn: lbid., La Fontaine-De Piro, 14/4/1920, f.131r.

[42] Ibid., De Piro-La Fontaine, 9/4/1920, f.130v.

[43] Ibid.

[44] Ibid.

[45] Ibid., La Fontahie-De Piro, 14/4/1920, f.131r.

[46] Ibid.

[47] Ibid.

[48]Ara Kap V, ma' nota 130.

[49] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-Van Rossum, 18/5/1920, f.132r-v.

[50] L-ewwel darba li Vella g]amel il-voti kien fit-22/8/1915: L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (D. {w. Vella).

[51] Fit-22  ta' Awissu  1915, ipprofessa wkoll  f'g]amla privata Fra {u\epp: Ibid., n.1 (Fra {u\epp Caruana).

[52] Spiteri kien g]amel professjoni privata tal-voti fit-23/3/1919: Ibid., n.5 (D. {u\. Spiteri).

[53] Falzon kien ipprofessa flimkien ma' Caruana u Vella:  Ibid., n.3 (Manwel Falzon).

[54] L.C., M.S.S.P. fi  \mien  il-Fundatur, De  Piro-Van  Rossum, 18/5/1920, f.l32v.

[55] L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.6 (D. Mikiel Callus).

[56] Ara Kap V. fit-test ma' nota 104.

[57] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-Van Rossum, 18/5/1920, f.l32v.

[58] lbid.

[59] Ibid., ff.132v-133r.

[60] Ibid., Ar`. M. Caruana-Van Rossum, 18/5/1920, f.133r.

[61] Ibid.:  fejn tinstab l-ir`evuta ta' I-ittra re[istrata fid-19/5/1920.

[62] Ibid., De Piro-Mons. Camillo Laurenti, 11/7/1920, f.134r.

[63] Ibid., C. Laurenti-De Piro, 26/7/1920, f.138r. L-ittra hi protokollata:  S. Congregazione  De  Propaganda  Fide, protocollo n.1705/20.

[64] Ibid., De Piro-Laurenti, 18/8/1920, f.140r.

[65] Ibid.

[66] Ibid. f.140v.

[67] Ibid., De Piro-D. Arcangelo Bruni, 18/8/1920, f.142r-v.

[68] Ibid., Bruni-De Piro, 16/9/1920, f.144r.

[69] Ibid., f.144r-v.

[70] Ibid., De Piro-Papa Benedittu XV, 14/2/1921, f.146r.Hemm naraw li r-reskritt tal-Kongregazjoni tas-Sagramenti kien tas-7/11/1916.

[71] Ibid.

[72] Ibid.

[73] Ibid., Caruana-Benedittu  XV, 14/2/1921, f.146v.

[74] Ibid., De Piro-A. Bruni, 14/2/1921, f.148v.

[75] Ibid.

[76] Ibid., Bruni-De Piro, 11/3/1921, f.148r.

[77] Ibid., degriet  ta'  I-Ar`isqof  Caruana  li  japprova  r-Regoli, 18/3/1924, f.168r. Dan [ie ppubblikat: ara (Mons. G. De Piro), Regole della Compagnia di S. Paolo, fasc.1, 1924, decretum: "Approvazione delle Regole", p.V.

[78] A.M.S.S.P., M.S.S.P. ft  \mien  il-Fundatur, Bruni-De  Piro, 11/3/1921, f.149,

[79] Ibid.

[80] Ibid., Kard. Van Rossum-Isqof Portelli, 7/1/1920, f.127r.

[81] Ibid., De Piro-Caruana, 10/4/1921, f.l51r.

[82] Ara Kap V, test ma' nota 54.

[83] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Prospetto delle Regole, ff.151v-152r. Dawn [ew stampati f'Regole della Compagnia di S. Paolo, fasc.1, pp. 1-2.

[84] ls-si[ill wkoll [ie stampat fl-ewwel pa[na tar-"Regole" imsemmija.

[85] ll-]idma ta' Mons De Piro g]all-missjonipet  u I-ideal li ried inissel  b'mod spe`jali fil-membri  tas-So`jeta' tieg]u  jidhru f'kapitlu spe`jali fit-tieni volum ta' dan il-''}ajja". Xi ]a[a zg]ira minn dak li g]amel il-Fundatur lejn I-a]]ar \mien ta' ]ajtu di[a dehret fl-abbozz  ta' "}ajja" li jiena ppubblikajt. Ara Alex, Bonni`i, Mons. {u\eppi De Piro, Fundatur tas-So`jet`a' Missjunarja ta' San, Pawl f'"Malta Kattolka fil-]ajja mqallba tas-seklu XX", Religjon u ]ajja, 1979, p.32.

[86] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, A. Bruni-De Piro, 12/6/1921, f.155r.

[87] A.P.C., Mort., ms.4, 24/3/1921. Gwido ndifen fil-qabar n.11, Dun Santin De Piro g]arraf lil Dun Arcangelo Bruni, li mieg]u kien qed jittratta Mons. De Piro, bil-mewt ta' dan ]uhom. Dan nafuh mill-ittra ta' Bruni stess: A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, A. Bruni-{. De Piro  12/6/1921  f.155r.

[88] Dan hu tradott  mill-kopja uffi`jali tad-degriet, li ]ar[et mill-Kurja Ar`iveskovili ta' Malta fit-28/11/1921: ff.159v-160r. ld-degriet hu stampat Regole della Compagnia di S. Paolo, fasc. 1, p.IV.

[89] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Dubbie risposte, ff. 195r-196r.

[90] ld-degriet innifsu fih il-kelmiet:  "in modum experimenti adprobamus": Regole della Compagnia, fasc. 1, p.IV.

[91] Ibid., p.V.

[92] Ibid. pp.l-40; fasc. 2, 1925, pp.l-54.

[93] "Quamprimum redigentur et Nobis exhibeantur alias regulas": Ibid., fasc. 1, p.VI.

[94] Ibid., fasc. 3, 1928, fuq pa[na ta' wara t-titlu; din \diedet izjed tard g]ax il-fasc.3 [ie stampat fis-sena 1928, imma d-degriet hu tas-sena 1932.

[95] Ibid., fasc.1, p.2.

[96] Ibid., p.39.