vol 1 chapter 5

Il-]ajja missjunarja ma kenitx ]lief ideal imbieg]ed g]al dawk li g]a\lu li j]addnu s-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl. Imma Dun {u\epp De Piro ried li dan il-]sieb qatt ma jwarrab minn mo]]hom. G]alhekk, meta fis-26 ta' Mejju, 1911, kiteb lil Mons. La Fontaine biex tah I-g]omor fit-telfa ta' ommu, hu qieg]ed dawn il-kelmiet: "Nittama li jkun ta' fara[ g]alik li tkun taf li, f'din il-g]odwa, jiena u \-\g]a\ag] tieg]i li jiffurmaw dan l-lstitut ~kejken g]all-missjonijiet barranin offrejna lill-Mulej suffragji g]ar-ru] tant g]a\i\a g]all-E``ellenza Tieg]ek. Jiena qaddist fil-kappella tag]na u \-\g]a\ag] offrew it-tqarbina tag]hom".[1]

Imma, qabel ma sata' ja]seb fil-missjonijiet, De Piro ried jibqa' jitfa' n-nifs tal-]ajja fis-So`jeta' nnifisha. Kien hemm b\onn li s-So`jeta' ma tmutx. Kien hemm b\onn li jixxettlu voka\jonijiet o]rajn. G]alhekk, sa mis-sena 1910, hu beda ja]dem biex ma jibqax b'dawk it-tnejn biss li kien beda bihom fit-30 ta' {unju. De Piro kien jikkomunika kollox ma' La Fontaine; g]alhekk, fil-15 ta' Awissu, 1910, hu kitiblu dwar dan I-argument ukoll: "Minbarra \-\ew[ \g]a]ag] li jiena g]andi fid-Dar `kejkna, talbuni biex jid]lu sitta o]rajn. Lil x'u]ud f'Ottubru li [ej inqabbadhom l-istudji [innasjali".[2]

Sa minn dak i\-\mien, u g]al ]afna snin wara, kienet ]a[a naturali li De Piro jittama li jsib qlub [eneru\i li jg]inuh fl-opra qaddisa tieg]u. G]alhekk, fil-bidunett tas-So`jeta' hu tafa' ]arstu fuq il-[e\witi biex jara jekk dawn ja``ettawx li j\ommulu \-\g]a\ag] tieg]u ]alli jedukawhom fil-kulle[[ tag]hom ta' Birkirkara. Kien ta' fara[ g]all-Fundatur meta fl-istess ittra tal-15 ta' Awissu, 1910, hu sata' jissokta jiktiblu hekk lil La Fontaine: "Huma jibdew l-istudji [innasjali fil-Kulle[[ ta' San Alwi[i ta' Birkirkara tal-patrijiet [e\witi li, [enero\ament, a``ettaw li jag]mlu opra ta' karita mieg]i billi jg]allmu ming]ajr ebda ]las ta' xejn lill-istudenti ta din l-Opra `kejkna".[3] Jidher `ar li I-[e\witi kienu qed jag]mlu tassew bil-qalb dak is-servizz ma' din is-So`jeta' li kienet g]adha fil-benniena. Ftit snin i\jed tard, il-{e\wita Patri Leanza, fit-2 ta' Ottubru, 1919, kiteb hekk lil De Piro mill-Kulle[[ San Alwi[i: "Jiena n]ossni hieni li lill-lstitut li b'tant [enero\ita' hu mi\mum minnek nag]tih is-servizz `kejken li na``ettalu tliet studenti o]ra".[4] Dwar dawn is-snin g]andna f'idejna ]afna mir-ri\ultati u kummenti li ntbag]tu minn dan il-Kulle[[ ta' San Alwi[i dwar {iovanni Vella, l-ewwel student tas-So`jeta.[5]

Min-na]a ta' De Piro, I-istess apprezzament jing]ata wkoll lill-patrijiet agostinjani tal-kunvent ta' San Mark, ir-Rabat, g]aliex meta I-istudenti bdew mexjin 'il quddiem, kien f'dak il-kulle[[ agostinjan li I-istudenti tas-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl bdew jintbag]tu g]all-korsijiet tal-filosofija u t-teolo[ija. F'dan il-ka\ ukoll, je\istu bosta kitbiet li ji[bru fihom ri\ultati, kummenti, u korrispondenza bejn ir-Re[[ent ta' I-istudju u Mons. De Piro.[6]

Imma I-Fundatur kien jemmen ukoll li I-iskola ma hix bi\\ejjed. Xog]ol iehor kien me]tie[ li jsir, mhux biss mill-fratelli, imma anki mill-kjer`i. Sabiex huma jitg]allmu kif imiss, De Piro kien i[ib id-dar ta' I-lmdina xi mg]allmin biex li\-\g]a\ag] i]arr[uhom fis-snajja. Huma tg]allmu jag]mlu forom ta' I-istatwi, inbid, kunserva, u affarijiet o]rajn ta' siwi g]all-]ajja.[7]

Fi\-\mien kollu tal-Fundatur, is-So`jeta' kienet tiddependi minnu, u hu kien ja]seb g]al kollox. Tul l-ewwel snin, is-So`jeta' ma kellhiex fuqiex isserrah rasha jekk mhux fit-tama qawwija li I-providenza ma kienet sejra tonqosha qatt. Fit-23 ta' Novernbru, 1916, f'ittra konfidenzjali li kiteb lil Don Arcangelo Bruni, ]abibu ta' Ruma, Dun Manwel Vassallo qallu `ar u tond: "Din is-So`jeta', billi g]adha fil-bidu tag]ha, renti ma g]andha assolutament xejn".[8] Fl-istess ittra, jing]ad ukoll li "l-Opra mwaqqfa minn Mons. De Piro hi mantnuta billi hu nnifsu ja]seb g]all-ispejje\ kollha".[9]

Barra minn hekk, De Piro kien dispost li ma joqg]odx jinkedd g]all-flus meta ji[i biex ja``etta 'l xi]add fis-So`jeta' tieg]u. Dawn kienu jag]tu li jistg]u, u kien jistaqsi lilhom stess x'setg]u joffru g]all-manteniment tag]hom fl-ewwel \mien. Meta {anninu Vella [ie a``ettat b]ala student fil-bidunett tas-So`jeta', De Piro kien g]adu ma ftiehem xejn fuq dan. Di[a' rajna li hu kien mag]mul hekk mill-istess natural tieg]u. II-Fundatur kien i]ares lejn dak li hu importanti, u, imbag]ad, ming]ajr ma jinkwieta, kien jara kif isolvi I-problemi li jinqalg]u. Wara li a``etta 'l dak I-istudent Vella, Dun {u\epp De Piro kiteb lil ommu Marija Vella, li kienet toqg]od f'n. 134 Strada Buongiorno, Bormla, dwar dan I-argument tal-manteniment. Dawn huma ftit mill-kelmiet li hi qaltlu fit-twe[iba tag]ha tat-8 ta' Lulju, 1910: "Int trid taf x'nista' ng]in lil {anninu. Jiena nitolbok tisku\ani ]afna minn dan li sejra ng]idlek li nista' ng]inu g]aliex naf li mhux ]las...... Jien nista' ng]inu b']ames xelini (25` ta' \mienna) fix-xa]ar. Issa, jekk jog]gbok, nitolbok li, jekk tista', tirrispondi u tg]idli sakemm indum in]allashomlu''.[10]

De Piro kien dispost li jag]ti kollox g]as-So`jeta' li kien beda, u hu, tul ]ajtu kollha, baqa' jsib I-g]ajnuna ta' ommu Ursola li waqfet mieg]u f'kull problema finanzjarja li nqalg]et. Imma I-Fundatur fehem tajjeb li kien hemm b\onn ta' xi]a[a aktar stabbli. G]alhekk, fil-bidunett tas-So`jeta', hu beda jiffantastika biex jara x'jag]mel ]alli I-membri futuri tas-So`jeta' jkollhom fuqiex iserrhu rashom. G]adna fis-sena 1910 meta hu, f'ittra tal-15 ta' Awissu, miss dan I-argument ma' l-lsqof La Fontaine, il-protettur tieg]u, kif kien jie]u gost isejjahlu. De Piro ried jie]u parir. Hu espona ka\ quddiem La Fontaine: ll-markiz Vin`enzo Bu[eja kien ]alla legat ta' 100,000 (mitt elf lira sterlina) lil qrabatu, imma rabathom ukoll b'xi kondizjonijiet; jekk il-kondizjonijiet ma jin\ammux, dik is-somma kellha tmur g]al opri ta' utilita' pubblika u ta' benefi`enza, u dak li, imbag]ad, jifdal imur g]all-Kongregazjoni tal-Propagazjoni tal-Fidi. Kif qal De Piro stess, din il-Kongregazjoni tie]u biss minn dak li jifdal, u deher li, fil-fatt, ma ssemmiet xejn meta dawk il-flejjes kbar kienu qed jintirtu. G]alhekk, it-talba ta' De Piro, f'dan il-ka\, kienet xi ftit fl-ajru. Hu staqsa hekk lil La Fontaine: "Jidhirli li g]andi nag]mel wi``i biex na]a x'ta]seb l-E``ellenza Tieg]ek. Nixtieq nistaqsik jekk hux il-ka\ li ssir talba lill-amministrazjoni tal-Propaganda biex nitlobha li 'I dak il-legat jew g]allanqas 'il parti minnu tiddestinah lid-'Dar ~kejkna ta' San Pawl'. Billi din id-dar g]adha fil-bidunett tag]ha, dan il-legat, bla dubju ta' xejn, jg]inha ]afna''.[11]

Ftit i\jed tard, fl-14 ta' Settembru, 1910, l-lsqof ta' Malta Pietru Pa`e kiteb minn G]awdex lil Dun {u\epp De Piro g]aliex il-Propaganda Fide g]arrfitu b'dik it-talba tieg]u permezz ta' La Fontaine. Il-Kongregazjoni riedet takkwista kopja ta' dik il-''parti`ella" tat-testment. L-Isqof deher dispost li jg]inu g]aliex hu talbu biex jg]addilu I-informazjonijiet me]tie[a biex hu nnifsu ikun jista' jg]arraf lill-Kardinal Prefett ta' dik il-Kongregazjoni.[12]

Imma dik il-klawsula tat-testment ma kienet tag]ti l-ebda `ans li jifdal xi]a[a g]aliex, tkun kemm tkun kbira s-somma li tithalla, il-werrieta dejjem isibu kif iqassmuha kollha, u hu diffi`li ]afna li jg]iduiek li baqa' xi]a[a. G]alhekk, il-ka\ g]alaq, u ma ssemmiex i\jed.

G]alkemm, waqt il-vi\ta appostolika ta' Mons. La Fontaine, De Piro tkellem fuq ]idma missjunarja, jidher li l-Vi\itatur ma fehemx li f'dawk l-ewwel snin kien hemm xi ]sieb li jintbag]tu missjunarji f'artijiet fejn ma kienx hemm maltin. Dan jidher `ar mill-kelmiet ta' La Fontaine lil De Piro meta dan kien g]adu ma tax bidu g]as-So`jeta' tieg]u. Fis-27 ta' Jannar, 1910, La Fontaine kien ta] il-parir dwar kif sata' jfassal dik is-So`jeta'. Hu qeg]edlu quddiemu I-opra ta' Mons. Coccolo li kien qed ja]dem g]all-emigranti taljani, u semmielu wkoll lill-[e\wita Patri Vella li kien ]adem fost l-emigranti maltin tal-Gre`ja. Fuq il-missjonijiet fil-veru sens tal-kelma ma ting]adx kelma wa]da.[13]

F'dak il-jum meta [ew a``ettati l-ewwel voka\jonijiet, fit-30 ta' {unju, 1910, La Fontaine tkellem fuq bidu ta' So`jeta' Missjunarja; imma, imbag]ad, fl-istess ittra, meta [ie biex isemmi I-[id li sata' jo]ro[ minn dik is-So`jeta', hu \ied jg]id: "II-Maltin twajbin, imbeg]din minn art twelidhom, sejrin ikollhom ming]andhom g]ajnuna kbira".[14] Min-na]a I-o]ra, I-ittra ta' De Piro lil La Fontaine, li ntbag]tet fil-15 ta' Awissu, 1910, turi tajjeb li I-Fundatur kellu f'mo]]u anki I-missjoni fil-veru sens tal-kelma. Minbarra li f'dik I-ittra hu jsemmi d-Dar Missjunarja ~kejkna, De Piro ttama li jit]allielu xi wirt tal-Kongregazjoni tal-Propagazjoni tal-Fidi: hu ma satax inissel fih din it-tama li kieku ma kellux f'mo]]u I-missjoni fost I-infidili wkoll.[15] Madwar sena i\jed tard, u e\attament, fis-26 ta' Mejju, 1911, De Piro tkellem `ar u tond fuq ix-xewqa missjunarja tieg]u; I-lstitut `kejken tieg]u kien g]all-Missjonijiet Barranin.[16]

Madankollu, fid-9 ta' {unju, 1911, Mons. La Fontaine, fi \mien meta kien lsqof titulari ta' Caristo u Segretarju tal-Kongregazjoni tar-Riti, kiteb din I-ittra li [ejja lil Mons. Bressan, biex dan iwassalha lill-Papa Piju X:

G]andi l-unur li nressaq quddiemek lir-Reverendissmu Dun {u\epp De Piro, malti ta' nisel nobbli. Hu waqqaf Unjoni Pija ta' Sa`erdoti u Katekisti li jkollhom b]ala skop tag]hom li jiddedikaw ru]hom g]all-kultura spe`jali tal-kolonji maltin qawwijm li hemm f'Korfu u fi Tripli.

Hu jixtieq li jkollu minn idejn il-Papa barka awtografa g]all-opra tieg]u li hi tassew tajba. Kien il-Papa nnifsu li, wara l-Vi\ta Appostolika, g]amel il-qalb 'il dik l-Opra permezz tieg]i.

Jiena nirrikmandalek li taqla' dan g]al De Piro g]aliex jis]loqqlu. Insellimlek.

F'din I-ittra li La Fontaine nnifsu bag]at kopja tag]ha lil De Piro lanqas hemm I-i`ken ]jiel ta' So`jeta' li sejra tkun tassew missjunarja. Dak Mons. Bressan, li fl-uffi``ju li kellu fil-Vatikan, kien qrib ]afna tal-Papa, g]amel kulma talab ming]andu l-lsqof La Fontaine. Ma g]addewx ]lief jumejn biex il-Papa Piju X kiteb il-barka awtografa mixtieqa. Imma hi barka li turi li I-Papa kien g]adu ma jaf xejn fuq dik is-So`jeta' li kienet qed titwieled. Skond kif kien mitlub, Piju X, b'idejh stess, kitiblu hekk lil De Piro:

"Lill-lben ma]bub, is-Sa`erdot {u\eppi De Piro u lis-Sa`erdoti u Katekisti miktubin fil-Pija Unjoni, minna xejn anqas ma]bubin. Lilhom ilkoll li g]andhom b]ala skop il-kultura spiritwali tal-fidili fil-Kolnnji Maltin ta' Korfu u ta' Tripli waqt li nifir]ulhom minn qalbna, nag]tuhom il-barka appostolika tag]na.

ll-Papa ma g]amilx ]a['o]ra ]lief qabad fidejh I-ittra ta' La Fontaine u ni\\el il-kelmiet tag]ha. Piju X ma kienx jaf li dik is-So`jeta' kienet g]adha ma g]amlet l-ebda ]idma spiritwali fost l-emigranti maltin. Lanqas ma kien jaf il-Papa li kien g]ad jonqos is-snin biex is-So`jeta' jibda jkollha I-missjunarji tag]ha. Madankollu, dik il-barka tal-Papa hi dokument importanti g]aliex hi miktuba minn Piju X innifsu: Papa li, g]al qdusitu, kellu ji[i mog]ni bil-[ieh ta' I-artali. Is-So`jeta' g]amlet dak li kien mistenni meta 'l dik il-barka \ammitha bl-g]ozza li jixirqilha.

Nag]miu pass lura f'dawn il-[rajjiet. {u\eppi De Piro kien donnu mba\\a' mill-istess nobbilta tieg]u. ll-po\izjoni tieg]u minnha nnifisha kienet tg]ollih 'il fuq mill-poplu sempli`i. G]alhekk, fil-fjur ta' \g]o\itu, hu g]amel proponiment sod quddiem Alla li ma ji[rix wara I-frug]at tad-dinja. Fi \mien meta bniedem \ag]\ug] soltu jkun jhewden fuq ideali ta' ]ajja mimlija [ieh, De Piro, fl-eta ta' 24 sena, meta bdew i[ennuh biex imur jistudja fl-Akkademja ta' Ruma, t]abat kemm fela] biex ja]rab dak il-[ieh. lr-ra[unijiet tieg]u ma kenux g]aliex ma riedx jistudja. Tnejn mir-ra[unijiet tieg]u, skond noti tieg]u nnifsu tas-sena 1901, kienu dawn: "i) Fl-Akkademja, ma jmorrux jekk mhux dawk li jistg]u jiffafiru b'nisilhom. ii) Fl-Akkademja, donni nkun qeg]idt ru]i fil-g]oli biex ]addie]or jarani ]alli lili jerfag]ni g]al xi po\i\joni tajba". "Imma hu tag]lim `ert", issokta jikteb i\-\ag]\ug\ De Piro, meta kien g]adu ma sarx sa`erdot. "li {esu' g]andu preferenza g]al dawk li jixtiequ jin]bew. Meta hu g]a\ilni biex inkun ministru tieg]u, lili sabni fost il-midinbin. G]alhekk, wisq aktar issa, jekk jistenna xi]a[a ming]andi. Hu g]andu jsibni fin-numru fal-mag]\ulin tieg]u. Biex dan ise]], ma hemmx g]alfejn nipprova nuri ru]i billi mmur fi-Akkademja".[19]

Dawn kienu I-proponimenti ta' \g]o\itu. Hu wieg]ed quddiem Alla li ma jbiddilx il-fehmiet tieg]u lanqas meta jintafa' fil-]ajja sa`erdotali. Hu kien `ert li, b]ala sa`erdot wild in-nobbli, kien sejjer igawdi stima kbira. Hu ried li dik I-istima jimmeritaha; imma fl-istess ]in, hu ried joqg]od attent biex il-[ie] li jag]tuh in-nies ma jonfhux. {u\eppi ried ikun sin`ier g]allanqas mieg]u nnifsu. G]alhekk, f'\g]o\itu, hu kiteb dawn il-kelmiet: "Jekk jiena na]seb fuq dnubieti, insib li ma ]aqqnix ]lief xebg]at ta' bastun. Kif nista' nimma[ina li nkun xi prelat u li jkolli postijiet diplomati`i! Di[a' jkun infinitament i\jed milli jist]oqqli jekk nasal biex insir sa`erdot" .[20]

Dun {u\epp De Piro, b]ala sa`erdot, beda jgawdi tassew I-istima ta' kull min kien jafu. U I-istima li I-poplu kellu lejh ma kenitx g]aliex hu kien wild in-nobbli. Kull eg]mil ta' ]ajtu baqa' juri li hu xtaq i\omm ru]u b]ala qaddej ta' kull min kellu b\onnu. Imma, kif il-Bibbja tqieg]ed fuq il-fomm tal-Ver[ni Marija, il-Mulej i]ares lejn ix-xejn tal-qaddejja tieg]u, u jg]olli `-`kejknin.[21] {ara li dak li ]arab kull dinjita' u li kien konvint li ma kellux g]alfejn jixxennaq lanqas g]ad-dinjitajiet tal-Knisja, malajr beda jintebah kemm kien diffi`li g]alih biex i\omm ru]u minsi.

Dun {u\epp De Piro kien g]adu kif waqqaf is-So`jeta' ta' San Pawl. U wa]da mix-xewqat tieg]u g]al dawk l-ewwel membri kienet li huma ma jixxennqux g]all-[ieh tad-dinja. G]alhekk, il-Fundatur ried, l-ewwelnett, li hu nnifsu jkun ta' e\empju.[22] Hu di[a' kien a``etta l-ewwel uffi``ju ta' ]ajtu g]aliex I-Ar`isqof Pietru Pa`e, fis-sena 1907, kien g]a\lu b]ala l-ewwel direttur tal-kleru djo`esan g]all-lstitut San Fran[iskt'Assisi, fil-}amrun. Bla dubju ta' xejn, dik il-]idma kienet wa]da ta' unur, imma fuq kollox ta' servizz.[23]

Kull omm tixtieq li uliedha jimxu 'l quddiem fil-]ajja. Hu mag]ruf minn kul]add il-ka\ ta' omm l-appostli {akbu u {wanni; din talbet lil {esu' biex jag]mel minn uliedha \ew[ ministri tas-saltna tieg]u.[24] ls-sinjura Kika, omm Dun {u\epp De Piro, xejn ma kienet anqas minn o]rajn, lanqas f'dan. G]alhekk, lejn Ottubru tas-sena 1910, hi avvi`inat lil Dun Mikilang Pa`e, li kien kappillan ta' I-Ar`isqof Pa`e. Hi xtaqet li hu jag]tiha palata ]alli binha jing]a\el kanonku tal-katidral ta' Malta, jew, kif insejhulu a]na, Monsinjur. F'dak i\-\mien, De Piro kien g]adu lanqas g]alaq it-33 sena, u kien g]adu fil-bidunett tal-]idma tieg]u b]ala sa`erdot. Imma, fil-fatt, dak Dun Mikilang, minbarra li kien wie]ed li j]obb jikkuntenta 'l kul]add, kien jaf sewwa kemm Dun {u\epp De Piro kien mag]ruf minn kul]add b]ala sa`erdot ]abrieki u e\emplari. G]alhekk, lil dik I-omm hu weg]edha li I-parti tieg]u jag]milha mill-a]jar li jista'.[25]

Fil-fatt, dak il-kappillan g]amilha tassew il-parti tieg]u. Hu kien jaf tajjeb li Mons. Dun Vi`enz Vassallo, id-Dekan tal-Katidral ta' Malta, kien ilu \mien sewwa marid. Barra minn hekk, hu kien ukoll kbir fi\-\mien g]aliex kellu 73 sena.[26] G]alhekk, dak Dun Mikilang Pa`e ]ataf I-okka\joni biex ippropona lill-Ar`isqof ]alli jikkonvin`i lil Mons. Vassallo biex jag]mel ko[itur. ll-proposta kienet li I-ko[itur ikun Dun {u\epp De Piro.[27]

Kollox kien qieg]ed isir minn wara dahar De Piro. Meta dan Dun {u\epp De Piro kien g]adu ma jaf assolutament xejn, I-Ar`isqof mnifsu, fis-6 ta' Novembru, 1910, mar g]and Mons. Vassallo nnifsu, u pproponielu biex ja]tar 'il De Piro b]ala ko[itur tieg]u. ll-]atra kienet wa]da importanti g]aliex De Piro [ie propost li jsir ko[itur tieg]u anki fil-kariga tant importanti ta' Dekan tal-Kapitlu Metropolitan ta' Malta. ld-Dekan ma kellu 'l ]add fuqu ]lief 'l-Ar`idjaknu.[28]

Dun Mikilang Pa`e, il-kappillan ta' I-Ar`isqof, xtaq li Dun {u\epp De Piro jkun jaf b'dik l-g]a\la tieg]u. G]alhekk, fis-7 ta' Novembru, hu kiteb lil De Piro biex wassallu I-a]bar; g]alhekk, hu ta] l-ewwel awgurju tal-]atra fi \mien meta kien g]ad ma hemm xejn uffi`jali. Billi kien assolutament me]tie[ li dak it-tag]rif jibqa' sigriet. Dun Mikilang wissieh li 'l dik I-a]bar kien qed iwassalhielu b'mod sigriet, u ma kellu jg]id biha lil ]add, daqs li kieku kien marbut bis-si[ill tal-qrar.[29] Sadanittant, Dun {u\epp De Piro kixef dak li kien sar minn ommu; imma hu ma approvahx. BI-umilta' kollha, Dun {u\epp resaq lejha, u qalilha: "Ma, jiena dejjem nobdik, imma nitolbok biex ma titkellimx fuqi ma' i-Ar`isqof ]alli jing]atawli xi dinjitajiet. Jiena rrid nibqa' sa`erdot bla ebda unuri o]ra. ls-sa`erdozju hu l-aqwa unur g]alija. Jekk inti tridni Monsinjar tal-Katidral, jiddispja`ini li, din id-darba, ma nkunx nista' nobdik''.[30]

Mill-Imdina, Dun {u\epp ]aseb biex iwie[eb ukoll lil Dun Mikilang b'ittra tal-11 ta' Novembru, 1910; hu qallu hekk: "Nitolbok twassal lill-Ar`isqof ir-radd ta' ]ajr tieg]i falli ]a ]siebi u ried jg]ollini fil-[ieh. Ag]milli wkoll il-pja`ir li twassal lill-Ar`isqof li l-[ieh li se ji[i offert lili ma jg]oddx g]alija min]abba x-xog]ol li g]andi. Ng]id dan biss ming]ajr ma noqg]od insemmi ra[unijiet o]rajn. G]alhekk, hu impossibbli li na``etta''.[31]

Imma dak li baqa' sigriet bejn Dun {u\epp De Piro u Dun Mikilang Pa`e malajr g]adda minn \viluppi i\jed konkreti. Mons. Vassallo, id-Dekan tal-Katidral, mar hu nnifsu g]and De Piro. B'sorpri\a kbira, fil-bidu ta' Jannar, 1911, De Piro sar jaf li kollox kien lest. Dawk il-kelmiet fil-mo]] ta' De Piro kienu donnhom ifissru li hu kien issoppona li di[a' kienu saru I-formalitajiet me]tie[a. L-aktar importanti fost dawk il-formalitajiet kienet li ji[i avvi`inat il-Gvernatur ta' Malta. ll-Gvernatur kellu l-jedd li ja``ettah jew ma ja``ettahx g]all-g]azla ta' Dekan tal-Katidral. G]alhekk, I-ittra tag]tina x'nifhmu li I-Gvernatur, li dak i\-\mien kien Sir Leslie Rundle, kien [ie nfurmat b'mod privat dwar jekk hu kienx jaqbel mal-g]a\Ia ta' Dun {u\epp De Piro. Minkejja dan, xejn ma kien prudenti li Mons. Vassallo jibg]at jinfurmah uffi`jalment, qabel ma jisma' I-fehma ta' Dun {u\epp De Piro nnifsu. U fil-fatt I-ittra uffi`jali kienet g]adha ma nkitbitx. Imma De Piro juri b'mod `ar li hu kien jaf li I-Gvernatur ta' Malta kien favur l-g]a\la tieg]u.[32]

Kien hawn li deher b'mod `ar li I-proponimenti ta' \g]o\itu ma kenux kliem biss. Wara li g]addew qrib 10 snin minn mindu nkitbu fi \mien is-suddjakonat tieg]u, De Piro kien g]adu ta' I-istess fehma. De Piro rringrazzja lil Mons. Dekan talli ]aseb fih; imma I-kuxjenza lil De Piro kienet qed tiddettalu li ma kellux ja``etta dik id-dinjita. Hu fisser dan kollu lill-Ar`isqof bl-ittra tas-17 ta' Jannar, 1911. |ied jg]idlu wkoll li ma kienx jist]oqqlu u lanqas ma kien i]ossu kapa`i biex jidhol g]al dak ix-xog]ol.[33]

ll-problema li De Piro ]assha aktar minn kull o]ra kienet fl-e\empju ]a\in li sata' jag]ti. Lanqas ma kienu g]addew sitt xhur minn mindu kien feta] id-dar `kejkna ta' San Pawl fl-lmdina. Kif fisser lill-Ar`isqof, hu kien waqqaf Istitut `kejken g]all-missjonijiet barranin. Lil dawk l-ewwel ulied spiritwali tieg]u, De Piro ried i]e[[ighom biex ma jixxennqux g]all-[ieh tad-dinja. Imma, jekk hu ja``etta d-Dekanat tal-Katidral, kif kien se jkollu I-kura[[ li jidher quddiem i\-\g]a\ag] tieg]u, u jipperswadihom biex ji``a]]du mill-unuri? De Piro feta] qalbu ma' l-lsqof tieg]u. Imma hu, li di[a' kien mibni bi spiritwalita' profonda, kien jaf li I-ubbidjenza lejn is-Superjur tieg]u hi importanti i\jed mill-umilta'. Hu kien de`i\ li ma j`edix malajr. G]alhekk, lill-Ar`isqof Pa`e, hu qallu hekk: "Nittama li l-E``ellenza Tieg]ek tara li jiena g]andi r-ra[unijiet tieg]i biex ma na``ettax. G]alhekk, nixtieq li ma ni[ix issikkat. Minkejja dan, jiena n]alli fil-kuxjenza tieg]ek ir-responsabbilta' kollha tal-kuxjenza tieg]i".[34] Fi kliem ie]or. Dun {u\epp De Piro xtaq jissikka xi ftit lill-isqof tieg]u biex ma j[eg]lux ja``etta. Imma, imbag]ad, hu kien lest biex jintelaq f'idejh. Hu kien im]ejji li joqg]od g]all-ordni ta' l-lsqof tieg]u.

B]alma g]amel dejjem fil-ka\ ta' ittri importanti, De Piro \amm kopja ta' din il-kitba tieg]u.[35] Imma, jumejn wara, fid-19 ta' Jannar, 1911, I-Ar`isqof wie[bu fuq I-istess karta li kien ir`ieva ming]andu. L-ittra hi awtografa kollha kemm hi minn idejn I-Ar`isqof. Billi hi importanti, sejrin in[ibuha kif inhi:

Inti qatt ma fittixt la postijiet u lanqas dinjitajiet. llqa', g]alhekk, minn idejn Alla din il-proposta, u a``ettaha b]ala att ta' ubbidjenza lejja. G]all-bqija, ja]seb il-Mulej. Kif il-Mulej beda l-opra qaddisa tal-missjonijiet, Hu nnifsu jie]u ]sieb imexxiha 'I quddiem, u jipperfezzjonaha.

Jidher li, f'dawk il-[ranet, omm Dun {u\epp De Piro, niedma xi ftit minn dak li g]amlet, kienet fissret ma' I-Ar`isqof li binha ma riedx jil]aq Monsinjur. Imma I-Ar`isqof, fi \mien meta tant kienu jixxennqu g]al dinjitajiet ta' din I-g]amla, twettaq fid-de`i\joni li Dun {u\epp kien adattat g]al dik il-]atra.[37]

Wara t-twe[iba ta' I-Ar`isqof li ntbag]tet fid-19 ta' Jannar, 1911, Dun {u\epp De Piro kellu jbaxxi rasu, u jistenna li jsiru I-formalitajiet me]tie[a. Mons. Dun Vi`enz Vassallo, fil-31 ta' Jannar, kiteb lill-Gvernatur Leslie Rundle biex fissirlu li, min]abba l-eta' avvanzata, kellu b\onn isib ko[itur. Hu ppropona lin-nobbli Dun {u\epp De Piro, u kien konvint li dan il-qassis sejjer jaqdi d-dmirijiet tieg]u kemm lejn il-Gvern kif ukoll lejn il-Knisja.[38] Fl-ittra, Mons. Vassallo ma po[[iex id-data; imma, mill-kopja li bag]at lil De Piro, nafu li kien kitibha fil-31 ta' Jannar. Giovanni Borg Cardona, fit-2 ta' Frar, informa lil Mons. Vassallo li I-ittra kienet waslet, u ma ddumx ma ti[i kkunsidrata.[39]

Fil-11 ta' Marzu, 1911, il-Gvernatur Rundle kiteb lil De Piro biex g]arrfu li, min]abba I-b\onn ta' ko[itur g]al Mons. Vassallo, hu jippre\enta lill-imsemmi Dun {u\epp De Piro biex ikun ko[itur tieg]u bid-dritt tas-su``essjoni. B'din il-pre\entazjoni, De Piro sata' japplika g]and I-Ar`isqof biex isir dak kollu li je]tie[u I-li[ijiet tal-Knisja.[40] Fl-istess [urnata, Mons. Vassallo [ie mg]arraf bit-telefon, u qalulu li Dun {u\epp De Piro [ie mog]ti l-jedd (warrant) li jkun ko[itur tieg]u. Mons. Vassallo [ie nfurmat ukoll bil-miktub mill-uffi``ju ta' I-Avukat tal-Kuruna, permezz ta' I-Avukat V. Frendo Azzopardi fl-istess [urnata, li kienet il-11 ta' Marzu.[41]

Lejn dak i\-\mien, il-Kapitlu tal-Katidral ta' Malta g]amel supplika lill-Papa Piju X biex, malli jkun hemm I-uffi``ju tad-dekanat vakanti, dik il-kari[a ting]ata lil min ikun Ar`idjaknu. II-Papa g]adda s-supplika lill-Kongregazjoni Kon`istorjali. Imma din il-Kongregazjoni ma laqg]etx it-talba tal-Kapitlu. II-Kardinal De Lai, fil-21 ta' April, 1911, lill-Kapitlu tal-Katidral fissirlu li ma kienx jaqbel li ssir dik I-g]aqda g]aliex, sa minn ]afna \mien qabel, kienet da]let id-drawwa f'tant kapitli li l-Ar`idjaknu ma jkunx wie]ed minn ]dan il-kapitlu. ll-Kardinal g]arraf ukoll li I-Papa qag]ad g]ad-de`izjoni tal-Kongregazjoni.[42] Li kieku din is-supplika [iet milqug]a, De Piro, aktar tard, ma kienx isir id-dekan tal-Kapitlu Metropolitan.

Qabel ma ]are[ id-degriet minn Ruma, Dun {u\epp De Piro [ie mg]arraf minn Mons. Dun Pawl Gauci, fl-1 ta' {unju, 1911, li I-Kongregazjoni Kon`istorjali a``ettat li hu jkun il-Ko[itur tad-Dekan.[43]

Imbag]ad, b'degriet tal-Papa Piju X, Dun {u\epp De Piro [ie a``ettat b]ala ko[itur ta' Mons. Vassallo bid-dritt li jgawdi dak li kien marbut ma' I-uffi``ju tad-Dekan, kull meta dan ma jkunx pre\enti, u bid-dmir li jaqdi I-uffi``ji kollha tad-dekanat. Id-degriet tal-Papa ]are[ fit-8 ta' {unju, 1911.[44]

Dun {u\epp De Piro ma kienx fadallu ]lief li jie]u l-pussess ta' dak I-uffi``ju li pog[ieh f'po\izjoni importanti ]afna fil-kleru djo`esan ta' Malta. ll-[urnata mag]\ula g]all-pussess kienet it-Tlieta, 27 ta' {unju, 1911. ll-Knisja kienet I-istess Katidral ta' Malta. Waslulna wie]ed mill-inviti u I-kontijiet tas-servizz tal-knisja g]al dik I-okka\joni. Minn \ew[ kontijiet, jidher li dak li t]allas lill-qassisin, abbatini, mazzier, sagristani, u o]rajn wassal g]as-somma ta' 4.10 (erba' liri u nofs) ta' dak i\-\mien.[45]

G]alhekk, minn dan il-waqt 'il quddiem, g]alkemm kontra qalbu, hu beda jissejjah minn kul]add b]ala Monsinjur De Piro.

L-g]azla ta' De Piro b]ala monsinjur tal-katidral ]abtet lejn l-ewwel anniversarju mit-twaqqif tas-So`jeta'. Kienet ukoll fl-istess [ranet meta I-Papa bag]atlu I-ittra awtografa tieg]u. Hu \mien li matulu kitbiet dwar is-So`jeta' kienu neqsin g]al kollox. G]andna biss kelmtejn min-na]a ta' I-istudent {anninu Vella li, f'Marzu 1911, awguralu fi \mien il-festa ta' San Gu\epp, il-qaddis ta' ismu, u sejja]lu "Missier wisq g]a\i\ f'{esu' Kristu" u "Missier ]anin u mimli bl-im]abba".[46] lttra o]ra ta' awguri, imma bla data, turi li hi wkoll ta' l-ewwel \mien. Erba' aspiranti tas-So`jeta' tieg]u: {ainninu Vella, {u\eppi Caruana, Assweru Grima, u Manwel Falzon, bag]tulu I-awguri tag]hom fi tmiem is-sena, u ttamaw li fis-sena li kienet sejra tibda jipperseveraw fis-So`jeta' b'mod li lilu jibqg]u jarawh b]ala l-missier tag]hom.[47]

B]ala missier mimli m]abba u anki m]asseb g]al uliedu, Mons. De Piro kien qed josserva xi progress kienu qeg]din jag]mlu dawk uliedu anki fl-iskola. Bla dubju ta' xejn, g]al-lanqas dwar xi wie]ed mill-istudenti tieg]u, hu xtaq li r-ri\ultati fil-kulle[[ San Alwi[i kienu bil-bosta a]jar.[48] Imma 'l quddiem il-progress kellu jidher i\jed.

Fi \mien meta I-idea missjunarja kienet g]adha biss fil-mo]] tal-Fundatur, De Piro ried mill-bidunett li I-istudenti u I-fratelli jkunu ta' xi [id g]al dawk li jg]ixu fil-qrib tag]hom. Lill-ewwel \g]a\ag] tieg]u, hu g]amlilhom il-qalb biex jintefg]u fuq it-tag]lim tad-duttrina g]at-tfal. G]alhekk, I-lmdina, il-belt tant qadima ta' Malta, imma fl-istess bin xortiha tant ]a\ina fil-qasam pastorali, gawdiet xi [id minn dawk l-ewwel \g]a\ag] tas-So`jeta' ta' De Piro. lt-tfal fl-lmdina kienu ftit; imma, sa mill-bidunett tas-So`jeta', in[abru xi erbg]a, u lil dawn bdew jg]allmuhom id-duttrina. Xi wie]ed minn dawn kellu jibqa' ]aj g]al ]afna u ]afna snin; waqt li kienet qed tinkiteb din il-]ajja, dan ix-xwejja] stqarr ma' I-Awtur li hu kien jitg]allem id-duttrina ming]and Fra {u\epp Caruana, l-ewwel \ag]\ug] li ]addan u g]ex I-ideal ta' Mons. De Piro.[49]

Fra {u\epp kien qieg]ed jintafa' aktar mill-o]rajn g]at-tag]lim tad-duttrina. Min kien jafu kien jistag][eb kif \ag]\ug] b]al dak ma kienx sejjer ikompli biex isir sa`erdot. lt-tfal kienu qed imorru mir-Rabat ukoll. ll-post tad-duttrina kien fl-istess dar `kejkna tas-So`jeta'. Min g]ex qrib il-Fundatur u kien jaf ukoll lil Fra {u\epp lema] ]afna xebh bejniethom. Jidher li Fra {u\epp kien qieg]ed jag]mel ]iltu biex irabbi fih I-istess spiritwalita' ta' Mons. De Piro. Min kien jarah jg]allem lit-tfal, kien josserva kemm Fra {u\epp kien bniedem ta' pa`enzja kbira. Hu kellu `erta serjeta'; imma lit-tfal, aktar kien i\ieg]el bihom milli ja]tafhom. Lil xi tifel imqareb, aktar milli jg]ajjat mieg]u, hu kien itaptaplu ftit fuq rasu biex jikkwitah.[50]

Imma s-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl kienet g]addejja minn \mien iebes ta' prova. L-akbar prova ma kenitx fid-diffikultajiet u I-problemi g]aliex dawn ma jistg]u jonqsu qatt. }afna, anki minn fost il-membri tal-kleru, baqg]u ma setg]ux jifhmu g]alfejn Mons. De Piro fettillu jwaqqaf So`jeta' [dida. Malta kienet mimlija b'Ordnijiet Reli[ju\i li kienu ilhom fostna sa minn mijiet ta' snin. Dawn kienu b'mod spe`jali fl-in]awi tar-Rabat u I-lmdina, fejn De Piro feta] l-ewwel dar tieg]u. G]alhekk, fil-g]ajnejn ta' x'u]ud din is-So`jeta' dehret b]ala xi]a[a \ejda u bla b\onn. Kien hemm, imbag]ad, x'u]ud li kienu wkoll qed jimma[inaw li setg]u jid]lu fis-So`jeta', u jsiru sa`erdoti ming]ajr ma j]abblu rashom wisq g]all-istudju. Imma dawn tqarrqu g]aliex De Piro ried li t-tfal u \-\g]a\ag] tieg]u jkollhom formazjoni tajba. Lil Mons. De Piro bdew jitfg]ulu ]afna botti anki g]all-fatt li kienu jisimg]uh jg]id li xtaq jifforma So`jeta' ta' missjunarji. Kien hemm min, fil-qrib tal-Fundatur u b'lehen g]oli ]alli jinstama', kien jg]id kelmiet b]al dawn: "Issa g]andna I-missjunarji tal-k`ina". Imma De Piro kien jg]addas rasu u jibqa' miexi. Min ma jkollux rasu iebsa ma jasal g]al xejn. U De Piro, g]alkemm twajjeb, ma kienx minn dawk li j]alli 'l min jaqtag]lu qalbu.[51]

Mons. De Piro, g]alkemm beda jitg]abba bil-]idmiet tad-djo`esi, qatt ma warrab minn quddiem g]ajnejh is-So`jeta' tieg]u. Imma, wara li s-snin 1910-1911 waslulna b'tant kitbiet marbutin mag]hom, ma [ie xejn f'idejna li jintrabat mas-snin 1912-1913. Dik i\-\errieg]a li kienet intefg]et kellha b\onn ta' min jikkuraha. Kien me]tie[ li, g]alkemm i\-\g]a\ag] kienu g]adhom ftit, lilhom jing]atawlhom xi regolamenti li jkunu b]al abbozz g]al dak li 'l quddiem kellu ji[i approvat mill-Knisja. F'dak i\-\mien, huwa u jikteb l-ewwel abbozz tar-regolamenti tas-So`jeta', il-Fundatur kien ji[bor madwaru dawk il-ftit \g]a\ag] li kienu da]lu fdik id-dar ta' I-lmdina, u kien joqg]od ifissrilhom x'kien qieg]ed jikteb. G]adna fil-bidunett tas-So`jeta'. G]alhekk, hu xtaq li dawk l-ewwel \g]a\ag] juruh x'ja]sbu dwar il-formazjoni li ried jibnihom biha.[52] Mons. De Piro kien jaf li, fi \mien qasir, hu kien sejjer ji[i mitlub biex jippre\enta xi regolamenti quddiem I-Awtoritajiet tal-Knisja. ll-]sieb u l-ewwel tqeg]id fil-prattika tar-regolamenti kien lejn I-a]]ar \mien ta' I-Ar`isqof Pietru Pa`e. Fil-fatt, l-ewwel abbozz ta' regolamenti [ie ppre\entat fit-30 ta' {unju, 1914: f'eg]luq ir-raba' anniversarju mit-twelid tas-So`jeta'. F'dik I-okka\joni, I-Ar`isqof Pietru Pa`e ma kienx fadallu li jg]ix ]lief xahar. Hu miet fid-29 ta' Lulju, 1914. G]alhekk, billi f'affarijiet b]al dawn, il-Knisja qatt ma ]adet de`i\joni ta' malajr, dak I-abbozz ta' regolamenti wasal f'idejn l-lsqof Dumnikan Mons. An[lu Portelli li, fi \mien ta' episkopat vakanti, kien I-amministratur tad-djo`esi ta' Malta. Xi de`i\joni dwarhom, ittie]det fis-6 ta' Ottubru, 1914.[53]

F'dik il-[urnata tat-30 ta' {unju, 1914, De Piro ressaq g]all-approvazjoni r-regoli li hu qies b]ala l-pedament tas-So`jeta' tieg]u. Ir-regoli kienu dawn:

2. L-g]an tas-So`jeta `kejkna jkun li tag]ti g]ajnuna lill-[nus li ma g]andhomx ]addiema li j]abbru l-Vangelu. B'mod spe`jali, g]ajnuna g]andha ting]ata lill-Maltin imbieg]da minn art twelidhom. Biex til]aq dan l-g]an tag]ha, is-So`jeta jkollha g]al qalbha l-kura tad-djar ta' benefi`enza.

3. Din is-So`jeta' ~kejkna tkun ti[bor fiha sa`erdoti u katekist laj`i li jg]ixu flimkien ]ajja komuni.

4. ll-membri ta' din is-So`jeta' `kejkna jintrabtu bil-voti ta' l-ubbidjenza, missjoni, faqar, u safa.

6. 'Il quddiem, meta jasal il-waqt, jitressaq g]all-approvazjoni quddiem l-Awtorita' tal-Knisja l-i\vilupp partikulari ta' dawn ir-regoli [enerali.[54]

Is-So`jeta' ma kellhiex tinsa tqim lil San Pawl, wie]ed mill-akbar missjunarji tal-Knisja. Ma jidhirx li De Piro intrabat ma' dan I-appostlu kbir g]as-sempli`i fatt li San Pawl hu I-patrun prin`ipali tal-gzejjer maltin. L-isem ta' San Pawl jintrabat ]afna ma' I-ideal missjunarju ta' De Piro. Nafu li kien fit-30 ta' {unju, 1910, meta De Piro feta] regolarment l-ewwel dar ta' I-lmdina. G]alhekk, g]al xi \mien, hu u I-membri tas-So`jeta' tieg]u, fit-30 ta' {unju ta' kull sena, kienu ji``elebraw il-festa ta' dan I-appostlu, li [ie ma]tur b]ala I-patrun tas-So`jeta'. Fl-istess anniversarju tat-twaqqif tas-So`jeta', il-Knisja universali kienet ti``elebra I-martirju tieg]u. Imma, g]al \g]a\ag] Ii jkunu qed jistudjaw, il-[urnata tat-30 ta' {unju xejn ma hi adattata biex fiha ji[u `elebrati I-festi. ll-mo]] ma jkunx kwiet g]aliex huma ma jistg]ux ma jkunux ihewdnu bi-e\amijiet ta' I-a]]ar tas-sena. G]alhekk, bi\-\mien, il-festa ta' San Pawl b]ala patrun tas-So`jeta' [iet trasferita mit-30 ta' {unju g]all-25 ta' Jannar, meta I-Knisja ti``elebra I-konversjoni tieg]u.[55]

L-abbozz ta' dawn l-ewwel Regolamenti j[ib quddiem g]ajnejna xi argumenti ta' importanza essenzjali fl-istorja ta' dik li 'l quddiem kellha tissejja] is-So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl. Fil-mo]] tal-Fundatur, baqa' `ar ]afna li skop ewlieni tas-So`jeta' kellu jkun il-]idma f'artijiet fejn ma hemmx sa`erdoti. Kien ideal missjunarju ming]ajr limiti. ll-membri jwieg]du li jmorru kulfejn jin]ass il-b\onn. Imma dan I-abbozz juri wkoll li f'mo]] il-Fundatur i``ara punt ie]or li fil-bidunett dwaru hu kien g]adu ma ]a l-ebda de`i\joni. Hu ried li I-membri tas-So`jeta', minbarra li jintrabtu bil-voti tal-missjoni, jag]mlu wkoll dawk il-voti li huma essenzjali f'kull Istitut Religju\: ji[ifieri: I-ubbidjenza, il-faqar, u s-safa. 'Il quddiem, infissru fit-tul I-g]an missjunarju tas-So`jeta'. G]alissa, sejrin nag]mlu xi riflessjonijiet fuq il-voti.

Waqt li Mons. De Piro g]amel dak ir-regolament tant `ar li I-membri tas-So`jeta' tieg]u jipprofessaw it-tliet voti, hu nnifsu, il-Fundatur tas-So`jeta', baqa' bla ma qatt kien membru tas-So`jeta' li waqqaf. Ma ng]idux li De Piro ma kienx membru tas-So`jeta' g]aliex tg]abba b'tant uffi``ji li lilu qatg]uh minnha. A]na nafu li membru ta' Istitut Reli[ju\ jista' ja]dem g]al ]ajtu kollha kemm hi f']idma li taqtg]u mill-komunita', u lanqas biss ma jg]addilna minn mo]]na li ng]idu li hu ma jag]milx parti mis-So`jeta' Reli[ju\a tieg]u. Imma jidher ukoll `ar li kull meta De Piro tkellem fuq il-voti u xtaqhom li ji[u osservati, hu ried ikun l-ewwel wie]ed li jg]ixhom. Kull min g]ex qrib tieg]u nteba] kemm kien marbut ma' kull wie]ed minn dawk it-tliet voti. G]alkemm Mons. De Piro xtaq jg]ix il-]ajja ta' kull membru tas-So`jeta' tieg]u, hu baqa' dejjem qassis djo`esan, u qatt ]add ma ]aseb li hu kien reli[ju\ skond kif tifhimha I-Knisja. L-isqfijiet ta' Malta li tant kellhom fidu`ja f'De Piro qatt ma kienu sejrin jippermettu li hu jitlaq il-]idmiet tad-djo`esi u jintafa' fuq is-So`jeta' biss. Kemm I-uffi``ji li hu kellu fid-djo`esi kif ukoll `erti dispo\izjonijiet tieg]u dwar [idu juru sewwa li hu bi-ebda mod ma sata' ji[i kkonsidrat li kien intrabat uffi`jalment bil-voti. Madankollu, ma nib\g]ux nistqarru li hu g]ex il-voti ming]ajr ma pprofessahom b'mod solenni.

Jekk wie]ed jifli I-]ajja ta' {u\eppi De Piro, ikollu jg]id li, sa minn \g]o\itu, hu kien donnu ma]luq, mhux biss g]all-]ajja sa`erdotali, imma wkoll g]al dik reli[ju\a. Dan I-adattament tieg]u g]all-]ajja reli[ju\a jidher a]jar meta ji[i osservat li {u\eppi De Piro, mill-istess natura tieg]u, kien mi[bud biex jg]addi ]ajtu f']ajja komunitarja. Meta fl-abbozz ta' l-ewwel regolamenti hu semma wkoll il-]ajja komunitarja, hu miss punt li tant kien jixtiequ g]alih innifsu.

{u\eppi De Piro kien g]adu student Ruma meta, fin-noti personali tieg]u, fisser x'kienu r-ra[unijiet li tant [ibduh lejn id-Dar ta' San {u\epp, il-}amrun. Post dawn ir-ra[unijiet, it-tieni wa]da kienet din: "lx-xewqa li ng]ix f'komunita ta' persuni ekkle\jasti`i; g]andi n]ossni kuntent li ng]ix flimkien ma' \ew[ sa`erdoti li di[a' qeg]din imexxu d-Dar ta' San {u\epp".[56] Imma I-istess De Piro li dejjem kien ja]sibha fuq li ja]sibha qabel ma jiehu de`i\joni, kien jaf ukoll li sata' ma jkunx kapa`i biex jg]ix il-]ajja komunitarja. G]alhekk, fl-istess noti personali tieg]u, hu qies li wie]ed mill-ostakli tieg]u kien: "l-in`ertezza mis-sa]]a tal-[isem".[57]

L-ewwel vot li deher `ar quddiem g]ajnejn {u\eppi kien dak tas-safa. Hu bil-fer] kollu ta' qalbu u bl-entu\jasmu ta' \g]o\itu ried joffri ru]u kollu kemm hu lil Alla. Minkejja din ix-xewqa, in-natura 'l dan i\-\ag]\ug] kienet qed ti[bdu lejn I-istat ta\-\wie[. Dik il-problema ta' \g]o\itu kienet ]allietu xi ftit bejn ]alltejn. {u\eppi kien qieg]ed jib\a' li, meta jg]addi \-\mien, hu kellu mnejn ji[[udika li l-g]a\la ta' ]ajtu kellha tkun o]ra. Hu ba\a' li, malli j]oss it-tqanqil tal-[isem kif ji[ri lil kull bniedem normali, l-entu\jasmu g]as-sa`erdozju sata' jintfielu. Hu fehem tajjeb li s-safa kien sejjer ifisser rebha fuq o]ra; g]alhekk, hu kien konvint li ma satax i\omm ru]u safi jekk ma ja]rabx dak li sata' jkunlu ta' ti[rib. Dak li 'l quddiem tant kellu jag]fas fuq I-g]ozza tal-virtu tas-safa, sa mis-sena 1901, kien g]amel proponimenti sodi anki g]alih innifsu: "Ma niffissa g]ajnejja fuq xejn. Ma mmurx fid-djar fejn hemm in-nisa, spe`jalment jekk dawn ikunu g]adhom tfajliet. F'dawk id-djar, immur biss g]all-b\onn, g]al xi att ta' m]abba lejn Alla, u biex nag]mel l-ubbidjenza. Nilbes i`-`inglu ta' San Tumas, u ng]id kuljum it-talba li tintrabat mieg]u. Waqt it-tentazjonijiet, nitlob l-g]ajnuna ta' {esu' u Marija" [58]

Anki jekk issejja] minn Alla biex jaqdih b]ala sa`erdot djo`esan, {u\eppi De Piro kellu xewqa kbira li jg]ix il-vot tal-faqar. F'persuni nobbli u g]onja b]al {u\eppi De Piro, din I-im]abba g]all-faqar g]andha tifsira wisq i\jed g]olja. Fil-fatt, fl-ispirtu tieg]u, il-vot tal-faqar ma hux qieg]ed filli a]na ma jkollna xejn li jkun proprjeta tag]na. Jista' ji[ri li persuna tag]mel il-vot tal-faqar u, g]at-tul ta' ]ajjitha kollha, ma jkun naqasha xejn. Jista' ji[ri wkoll li wie]ed ma jkollu xejn, imma jixxennaq dejjem biex jistag]na. Jista' ji[ri li wie]ed ikun g]ani u ma jkollu l-ebda rabta ma' I-affarijiet li g]andu. Min-na]a I-o]ra, wie]ed jista' jkun fqir, u jkun marbut i\\ejjed mal-ftit li jkollu. {u\eppi De Piro ]abb il-faqar sa minn \g]o\itu g]aliex f'din il-virtu kien jara `a]da mill-affarijiet tad-dinja. Hu ried ji``a]]ad tassew minn tant affarijiet li, b]ala nobbli, kienu jorbtuh mad-dinja. Kienet din I-im]abba lejn il-virtu tal-faqar li f'\g]o\itu ]ajritu g]ad-Dar ta' San {u\epp. Fost ir-ra[unijiet tieg]u a]na nsibu dawn li [ejjin: "Jekk jiena ng]ix fil-familja, ikolli t-ti[rib li nintrabat mal-g]ana tad-dinja; anki jekk ma nintrabatx, il-flus u l-[id je]duli ]afna ]in u j[eg]luni na]seb fihom ta' sikwit".[59] "Fid-Dar ta' San {u\epp, tkun ]a[a ]afifa g]alija li nit]arre[ fil-virtu ta' l-ubbidjenza. Jiena nit]arre[ f'dawn il-virtujiet anki ming]ajr ma nkun ntrabatt b'xi vot''.[60]

{u\eppi De Piro, ming]ajr il-professjoni tal-voti, ried jg]ix dawn il-virtujiet g]aliex emmen li r-reb] fuqu nnifsu sata' jqaddislu tassew is-sa`erdozju tieg]u: "Fil-mewt tieg]i, jiena bihom jista' jkolli l-fara[ fil-]sieb li nkun batejt xi ftit g]al {esu', wara li Hu tant bata g]alija".[61]

Dwar il-]ajja ta' Ubbidjenza ma g]andna g]alfejn ng]idu xejn b'mod partikulari. Di[a' tfisser bosta drabi fil-kitba ta' din il-]ajja li {u\eppi De Piro kien lest biex joqg]od anki g]al dak li hu ma kienx jaqbel mieg]u jekk xi]a[a tigi ordnata lilu mis-superjuri tieg]u.

lr-raba' artikiu ta' l-ewwel abbozz tar-regolamenti jitkellem wa]du b'mod li ma j]alli l-ebda dubju. De Piro ried li I-membri tas-So`jeta' tieg]u jintrabtu bil-voti.[62] Imma t-twe[iba ma hix daqshekk sempli`i. Qabel ma s-So`jeta' ta' De Piro setg]et torbot 'il-membri tag]ha bil-voti f'isem il-Knisja kien me]tie[, qabel xejn, li hi ti[i mag]rufa b]ala So`jeta'. Ftit tas-snin qabel, fis-sena 1906, kien ]are[ degriet min-na]a tal-Kongregazjoni ta' l-lsqfijiet u r-Regulari biex ordna li ma setg]et titwaqqaf l-ebda Kongregazjoni [dida ming]ajr il-kunsens tas-Santa Sede.[63]

Kull meta nqalg]et xi okka\joni biex ifisser x'kienet is-So`jeta' tieg]u, Mons. De Piro beda qatt ma jonqos milli jsemmi l-voti. Dawn dehru b]ala mezzi importanti g]all-qdusija personali tal-membri, u biex jintla]aq a]jar I-iskop prin`ipali li hu il-missjoni. Meta fisser ru]u bil-miktub ma' l-lsqof Portelli, fl-10 ta' Marzu, 1919, fost l-o]rajn, De Piro kiteb hekk: "Is-So`jeta' tag]mel ]ilitha biex il-membri tag]ha jipperfezzjonaw fl-im]abba lejn Alla u lejn il-proxxmu permezz ta' l-osservanza tal-virtujiet insara u b'mod partikulari bl-ubbidjenza perfetta, safa, u faqar".[64]

De Piro kien [uridikament e\att meta ma tkellimx fuq voti g]aliex dawn kienu g]adhom ma [ewx mag]rufin mill-Knisja g]aliex I-istess So`jeta' kienet g]adha qieg]da tistenna I-approvazjoni tag]ha. Tant hu hekk li Dun Manwel Vassallo, f'ittra privata li kiteb lil De Piro fid-9 ta' Settembru, 1917, wrieh b'mod `ar li I-kjer`i tieg]u, quddiem il-Knisja, kienu ming]ajr voti, u ma jiddependux ]lief mill-isqof.[65]

Madankollu, jekk il-Knisja kienet g]adha ma g]arfitilhomx il-voti, De Piro kien konvint li Alla kien laqa' I-weg]diet tag]hom, u I-membri tas-So`jeta', b'xi mod, xorta wa]da kienu ntrabtu. Hu, li kien ilu tant konvint milli ried minnhom, mhux biss kellimhom fuq il-voti u qeg]dhomlhom fir-regolamenti, imma ried ukoll li huma jiffirmaw dikjarazjoni dwarhom.

G]adna fit-22 ta' Awissu 1915, meta nafu b'`ertezza li mill-ewwel membru li kellha s-So`jeta' ttie]ed il-vot ta' I-ubbidjenza.[66] Sena u nofs i\jed tard, I-istess persuna re[g]et [eddet il-vot tag]ha, u mieg]u g]aqqdet ukoll il-voti tas-safa, faqar, u missjoni. Inni\\lu din it-tieni weg]da e\attament kif inhi:

"Jiena, Fra {iovanni Vella, quddiem Alla, il-Ver[ni Marija, u Missierna San Pawl, u quddiem il-qtajjiet kollha tas-sema, nag]mel il-vot ta' l-ubbidjenza, safa, faqair, u missjoni fis-So`jeta' ~kejkna ta' San Pawl.

Bl-umilta', nitlob 'I Alla biex ja``etta dan is-sagrifi``ju tieg]i u jg]inni biex, bil-grazzja tieg]u, nibqa' s]i] fih.

Imma, sakemm ma kienx wasal i\-\mien li l-voti jsiru quddiem il-Knisja, il-problema ma nqalg]etx. Mill-ewwel membri tas-So`jeta', kien hemm min imma[ina li Mons. De Piro qatt ma kien sejjer jobbligahom biex isiru reli[ju\i tassew. Dak kien il-]sieb ta' I-imsemmi {iovanni Vella, u, skond il-kelmiet tieg]u, li ma g]andhomx ji[u a``ettati kelma b'kelma, kien hemm anki o]rajn li kienu ta' I-istess fehma. G]alhekk, g]alissa, dwar dan I-argument, ng]idu li I-]sieb ta' De Piro kien li jwaqqaf So`jeta' regolari bil-professjoni tal-voti. Imma kien hemm membri tas-So`jeta' nnifisha li kienu ja]sbu li ma kenux sejrin jintrabtu ]lief b'weg]diet privati.[68] Madankollu, dik il-pro`edura ma kenitx i\jed possibbli aktar ma beda joqrob i\-\mien li s-So`jeta' ti[i mag]rufa b'mod regolari mill-Knisja.

ll-Fundatur, minbarra li ried i]ejji \-\g]a\ag] tieg]u g]all-osservanza tat-tliet voti, ried ukoll irabbi fihom sens ta' `ahda minn affarijiet li jistg]u jg]addu ming]ajrhom. Wie]ed mill-atti ta' penitenza li ried i]arri[hom fih kien li huma ma jpejpux. II-Fundatur kien mixtieq minn din il-mortifikazjoni sa mill-ewwel snin tas-So`jeta'. Imma nafu tajjeb li meta wie]ed ikollu fih id-drawwa tat-tipjip, is-sigaretti ma jinqatg]ux malajr. {iovanni Vella, li flimkien ma' Fra {u\epp Caruana, kien l-ewwel wie]ed li da]al fis-So`jeta', kien imdorri ipejjep sa minn tfulitu. De Piro g]afas ]afna fuqu biex ma jibqax ipejjep; imma deher li ma satax jaqta' t-tipjip g]al kollox. G]alhek, De Piro lil Vella ppermettielu li jpejjep xi ftit.[69] Imma x-xewqa tal-Fundatur dejjem baqg]et li I-membri tas-So`jeta' tieg]u ma jpejpux. Hu dejjem baqa' jixtieq li ]add ma jpejjep ming]ajr ma jkollu I-permess tas-Superjuri tieg]u. G]alhekk, fir-Regoli li kellhom jigu stampati fis-sena 1925, De Piro wera li I-permess tat-tipjip f'xi ka\ijiet sata' jing]ata; imma min kien jing]ata dak il-permess, xorta wa]da, kellu j]ossu fid-dmir li ma jpejjipx ]lief b'moderazjoni. ll-Fundatur baqa' dejjem konvint li I-bniedem li japprezza l-virtu tal-mortifikazjoni jrid jit]arre[ biex ji``a]]ad xi ftit anki minn dak li ma jg]addix ming]ajru. Imbag]ad, il-bniedem li jag]mel ]iltu biex ikun moderat g]andu jirba] lilu nnifsu billi ji``a]]ad minn dak li jista' jg]addi ming]ajru.[70]

ll-Fundatur ried i]arre[ lil dawk li da]lu fis-So`jeta' tieg]u billi jurihom ukoll kemm hu importanti li huma jifhmu l-valur tal-virtu ta' I-umilta'. Hu ta' siwi kbir li wie]ed jag]raf id-difetti tieg]u sabiex jikkorrie[i ru]u fihom. ll-[id spiritwali jkun ]afna akbar jekk is-Superjuri jkunu jafu bid-difetti ta' I-ulied spiritwali tag]hom sabiex lilhom jg]inuhom aktar fit-triq tal-virtu'.[71] G]alhekk, anki xi penitenza pubblika setg]et tg]in biex wie]ed jag]mel att ta' virtu u biex ma jer[ax jaqa' fl-istess ]tija. lx-xewqa tieg]u kienet li I-membri tas-So`jeta' jag]mlu att ta' mortifikazjoni billi jistqarru quddiemu l-]tijiet pubbli`i li jkunu g]amlu. Malli sar jaf b'xi nuqqas, meta min ikun naqas ma tkellimx, il-Monsinjur innifsu kien jo]ro[ fin-nofs tar-refettorju bil-platt, jin\el g]arkubbtejh, u jiekol fl-art. Dan kien jag]mlu b]ala att ta' penitenza flok dak li naqas u baqa' ma stqarrx il-]tija.[72]

ls-sena 1914 bdiet billi nisslet ftit tamiet [odda f'Mons. De Piro. lt-tama tieg]u fil-g]ajnuna li setg]et ting]atalu mill-isqof La Fontaine g]amlitlu dejjem il-qalb. De Piro, kif fisser ru]u f'ittra tas-6 ta' Jannar, 1914, lil La Fontaine, kien i]oss tingi\ fil-kuxjenza meta kien jonqos milli jiktiblu ta' sikwit u milli jibg]atlu I-awguri tradizjonali. Imma I-Fundatur ried li anki l-ewwel membri ta' dik is-So`jeta' `kejkna tieg]u jifhmu kemm dak l-lsqof kien swiehom biex huma bdew je\istu u baqg]u jg]ixu. G]alhekk, De Piro, f'dik I-ittra, lil La Fontaine qallu wkoll dawn il-kelmiet: "Jiena `ert li inti tifra] meta tkun taf li, ta' kull filg]axija, wara l-e\ami tal-kuxjenza, fil-kappella, a]na ng]idu flimkien is-'Sliema' g]ar-Reverendissmu Protettur tag]na. Nittama li dan ipatti g]as-skiet twil tag]na".[73]

Mons. De Piro kellu voka\jonijiet o]rajn g]as-So`jeta' tieg]u. Imma mhux kollha kienu qed jin\ammu b]ala interni fid-dar ta' l-lmdina. Fi ftu] is-sena 1914, I-istudenti kienu 9; hu sej]ilhom "piccoli studenti" g]aliex kienu g]adhom fl-ewwel snin tat-t]ejjija tag]hom; minn dawk I-istudenti, tnejn biss kienu interni. Wie]ed mill-istudenti kien beda I-kors tal-filosofija fil-kulle[[ agostinjan tar-Rabat.[74] De Piro kellu wkoll \ew[ katekisti; dawn it-tnejn kienu interni.[75] L-ittra tas-6 ta' Jannar, 1914, lil La Fontaine, tag]laq b'dawn il-kelmiet ta' fidu`ja fil-futur: "Hi ]idma ta' pa`enzja kbira. Imma, bil-g]ajnuna tal-Mulej, nag]mlu ]ilitna biex immexxu 'I quddiem".[76]

ll-Fundatur kien jag]mel ]iltu kollha biex inissel vokazjoni fi\-\g]a\ag] li jiltaqa' mag]hom. Meta kien jarahom adattati g]all-]ajja reli[ju\a, De Piro kien jg]inhom anki b'kelma li tag]mlilhom il-qalb. Naturalment, ix-xewqa tieg]u kienet li huma jid]Iu fis-So`jeta' li kien waqqaf; imma hu kien juri li l-g]a\la tag]hom g]o[bitu anki meta [ie li ]allew is-So`jeta' tieg]u biex da]lu f'xi Istitut Reli[ju\ ie]or. Nisimg]u I-kelmiet ta' Fra Pawl Spiteri, li, wara \mien qasir fis-So`jeta' ta' San Pawl, qabel ma beda n-novizzjat, idde`ieda li jer[a' lura lejn daru. Fra Pawl qal hekk: "Jiena l-ewwel kont mag]kom; i\da, wara, [ieni l-]sieb li nid]ol fin-Navy. ll-Monsinjur kien jg]idli: 'Jiena lilek irridek reli[ju\'. I\da qatt ma tajt widen. Wara ]afna, idde`idejt li nid]ol agostinjan. Meta g]idtlu li die]el fil-kunvent, hu fera] ]afna u qalli 'Basta sirt reli[ju\' ".[77]

Xi drabi, anki s-Sorijiet li bdew ikollhom rabtiet ma' Mons. De Piro donnhom bdew kwa\i i]ossu g]alih g]aliex imma[inaw li ]afna sforzi tieg]u kienu qed ikunu g]alxejn. Imma hu kien ja]sibha xort'o]ra. Madre Pa`ifika Xuereb, soru tal-Fran[iskani tal-Qalb ta' {esu', waqt li kienet titkellem ma' De Piro, [iebet id-diskors fuq dan I-argument. Kien qed jiddispja`iha meta, aktar tard, kellha tara li sa]ansitra xi sa`erdoti bdew jitilqu mis-So`jeta' biex isiru qassisin djo`esani. Imma I-Fundatur kien kwa\i jaqtag]lha kliemha u jg]idilha sempli`ement: "Tikkonfondi xejn". ls-soru kompliet tissikkah bi kliemha billi qaltlu: "Imma, Monsinjur, int ma t]ossx"? Hu wie[eb minnufih: "Jiena sa`erdot g]amiltu quddiem Alla. Meta sar qassis tad-djo`esi, hu mhux sa`erdot baqa'?"[78]

Meta Mons. De Piro fassal l-ewwel regolamenti, hu wassalhom bil-miktub lill-isqof Portelli, fit-30 ta' {unju, 1914; fi \mien meta dan id-dumnikan kien Amministratur Appostoliku tad-djo`esi ta' Malta, il-Fundatur kien ittama fi twe[iba aktar po\itiva. Imma, g]alkemm l-lsqof Portelli ma approvalux kulma I-Fundatur kien xtaq, lilu hu ]allielu xaqq ta' dawl. Jidher li, fil-po\izjoni tieg]u ta' Amministratur, l-lsqof ma riedx jag]ti approvazjoni meta kien jaf li hu ma kienx qed imexxi d-djo`esi ]lief provi\orjament. Hu ma ta l-ebda approvazjoni fuq I-isem u I-iskop tas-So`jeta'; ma qal xejn fuq it-taqsim f'sa`erdoti u katekisti, u ma tkellimx lanqas fuq il-voti. Madankollu, it-twe[iba ta' l-lsqof Portelli, li nkitbet fis-6 ta' Ottubru, 1914, xorta wa]da kienet po\itiva. L-Amministratur Appostoliku b'degriet qasir ]afna qallu sempli`ement dawn il-kelmiet: "Jing]ata biss il-permess li jilbsu s-suttana, u sakemm ikunu g]adhom fid-Dar". ll-Kan`ellier Dun Pawl Vella Mangion ta kopja ta' dan id-degriet lil Mons. De Piro.[79] ll-fatt li anki esternament huma setg]u jidhru quddiem il-maltin b]ala kjer`i kien minnu nnifsu pass 'il quddiem.

Sentejn u nofs wara, fl-24 ta' Marzu, 1917, meta l-ewwel kjerku tas-So`jeta', {iovanni Vella, ]a t-tonsura u I-ordnijiet minuri ta' I-ostjarjat u I-lettorat,[80] Mons. De Piro ried li jittie]ed ritratt biex titfakkar dik I-okka\joni ta' fer]. Dan hu l-ewwel ritratt tas-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl. Hu jurina s-sitta li kienu jilbsu s-suttana u t-tlettax li kienu g]adhom ming]ajrha. lr-ritratt ittie]ed fis-seta] tad-dar ta' I-lmdina. Ilkoll qeg]din bilwieqfa minbarra I-Fundatur u l-ewwel \ew[ membri tas-So`jeta': li kienu {iovanni Vella u {u\eppi Caruana.[81]

Min kien jisma' lil Mons. De Piro jitkellem, aktar ma g]adda \-\mien, aktar fehem tajjeb li hu qatt ma ried jeskludi I-]ajja missjunarja fil-veru sens tekniku tal-kelma: ji[ifieri: fost I-infidili. Hu [abar dan kollu b'mod [enerali fl-abbozz ta' l-ewwel regolamenti meta kiteb li "l-g]an tas-So`jeta' ~kejkna jkun li tag]ti g]ajnuna lil dawk il-popli li jkunu neqsin mill-]addiema evan[eli`i".[82]

Fis-7 ta' Lulju, 1915, mara jisimha Mary, u li kienet qariba ta' I-Ar`isqof Mawru Caruana, ir`eviet ittra ming]and soru ]abiba tag]ha. Din is-soru xtaqet tissu[[erixxi lill-isqof ta' Malta biex jifta] fi g\iritna seminarju missjunarju bil-]sieb li jit]ejjew ]addiema li jinfirxu mad-dinja kollha kemm hi. Dik is-soru kellha f'mo]]ha `-~ina: art fejn tant miljuni qatt ma kienu semg]u bil-kelma ta' Kristu. Hi kitbitilha wkoll hekk: "Ma jidhirlekx li g]andek tag]mel dan is-su[[eriment lill-Ar`isqof: int li ti[i minnu u li tafu tant tajjeb?"[83] Dik Mary g]addiet I-ittra nnifisha lill-Ar`isqof Caruana. L-isqof ta' Malta kien jaf li dak kien I-iskop ta' Mons. De Piro meta kien feta] l-ewwel dar ta' I-lmdina. G]alhekk, hu g]addielu dik I-ittra biex ikun jista' jirrifletti fuqha. Kien hemm b\onn l-ewwelnett li hu jqanqal il-membri tas-So`jeta' tieg]u; u dan min-na]a tieg]u sar b'kull mezz.

Gwido, ]u I-Fundatur, xi \mien wara li la]aq tabib, kien mar ja]dem fil-Kongo: pajji\ ta' tant faqar u mard. Wara xi \mien, hu ra[a' lura Malta b']afna esperjenza ta' dik I-art ta' missjoni. De Piro, billi ried iqajjem im]abba lejn il-missjoni fil-membri tas-So`jeta' tieg]u, kemm-il darba kien isejja] lil ]u] Gwido biex imur ikellimhom fuq dak li g]adda minnu. Gwido kien jurihom li hu wkoll, g]alkemm sekular, kien jag]mel ]iltu biex lis-suwed tal-post iqanqalhom g]all-im]abba lejn Alla. Dan it-tabib ried juri lill-indi[eni li Alla ja]seb fihom anki fil-b\onnijiet materjali tag]hom: b]alma tkun xi nixfa kbira u nuqqas ta' xita. Gwido ssokta jg]idilhom li, meta huma emmnu li Alla j]obbhom tassew, kemm-il darba t]ajru g]ar-Reli[jon tag]na, u talbu li jitg]ammdu.[84]

ll-fatt li I-Ar`isqof Caruana lil De Piro g]addielu I-ittra li waslet g]and qaribtu Mary ifisser li hu kien qed jara b]al seminarju missjunarju fl-opra mibdija minnu. Dan [ie kkonfermat minn rakkomandazjoni ta' I-Ar`isqof innifsu f'dik I-istess sena 1915.

Sadanittant, l-ewwel student tas-So`jeta' kien miexi 'l quddiem fl-istudji tieg]u. G]alhekk, De Piro ]aseb li sata' jag]mel l-ewwel pass lejn I-approvazjoni ta' So`jeta' Missjunarja billi jitlob ming]and il-Papa Benedittu XV biex dak l-ewwel kjerku tieg]u ji[i ordnat bit-titlu tal-Missjoni.[85] G]alhekk, hu kiteb din I-ittra:

ll-Kanonku {u\eppi De Piro, tad-djo`esi ta' Malta, direttur tad-Dar ~kejkna la' San Pawl: Istitut g]all-Missjonijiet Barranin, mix]ut f'ri[lejk, jitlob bl-umilta' kollha lill-Qdusija Tieg]ek il-fakolta' biex ikun jista' jippre\enta ]alli jir`ievi l-Ordnijiet Sagri bit-titlu tal-missjoni lill-istudent \ag]\ug] {iovanni Vella. Dan l-istudent spi``a t-tieni sena fal-filosofija u hu membru ta' l-imsemmi Istitut sa minn dawn l-a]]ar ]ames snin".[86]

Fit-18 ta' Settembru, 1915, l-lsqof ta' Malta, ni\\el ir-rakkomandazjoni tieg]u biex il-Papa jag]ti lil De Piro dak li hu kien qed jitlob.[87]

Hawn bdew il-problemi g]al Mons. De Piro dwar l-erezjoni ta' So`jeta' Missjunarja. Sakemm ma nqalg]ux l-ewwel ostakli, hu aktarx li kien g]adu ma rriflettiex bi\\ejjed li I-insistenza tieg]u g]all-]idma fost il-maltin kienet naqqset ]afna mill-qawwa ta' ideal verament missjunarju, skond kif tifhmu I-Knisja. Naturalment, f'dik I-okka\joni, De Piro kellu jippre\enta I-abbozz tar-regolamenti tieg]u. Imma t-tieni artikiu tar-regolamenti, fejn kiteb li s-So`jeta' tag]ti g]ajnuna "B'mod partikulari u qabel kul]add lill-maltin imbieg]da minn art twelidhom",[88] xejn ma g]en quddiem I-Awtoritajiet Rumani.

G]al din ir-ra[uni l-ispedizjonier appostoliku Dun {u\epp Sebastianini, fit-8 ta' Frar, 1916, kiteb hekk lil Mons. De Piro: "Dwar is-supplika ta' I-istudent {iovanni Vella biex ji[i ordnat bit-titlu tal-missjoni, jiddispja`ini li jkolli ng]idiek li I-Kongregazjoni tas-Sagramenti, billi rat li I-lstitut tad-Dar ~kejkna ta' San Pawl hu ddedikat g]all-maltin li qeglidin 'il barra minn g\irithom, u mhux g]al nazzjonijiet o]rajn u g]all-infidili, ma ratx li jaqbel li jing]ata I-privile[[ mixtieq g]all-0rdinazjoni".[89]

Imma Mons. De Piro qatt ma qata' qalbu. Sadanittant, l-lsqof Pietru La Fontaine, il-Protettur qawwi tas-So`jeta' `kejkna, g]all-merti kbar tieg]u ntag]\el b]ala Patrijarka tal-belt tant importanti ta' Venezja. Malli sab ostaklu [did quddiemu, De Piro ma satax ja]seb ]lief f'La Fontaine. F'ittra miktuba fit-30 ta' {unju, 1916, il-Fundalur ni\\el il-ka\ bl-e\attezza kollha. S]ab il-kjerku Vella kienu waslu biex jordnaw; g]alhekk, naturalment, i\-\ag]\ug] xtaq jordna mag]hom. Barra minn hekk, dik l-ewwel ordinazjoni kienet sejra tiswa b]ala inkora[[iment g]al \g]a\ag] o]rajn biex dawn jit]ajru jing]aqdu ma' dak I-lstitut li kien g]adu qed jitwieled. Imbag]ad, il-Kongregazjoni qalag]tlu dak I-intopp wara li anki l-Ar`isqof Caruana kien tah ir-rakkomandazjoni tieg]u.

F'dik I-ittra lil La Fontaine, Mons. De Piro fisser g]all-ewwel darba b'mod `ar bil-miktub li hu ma kellu l-ebda ]sieb li jing]alaq fil-]idma fost il-maltin. Nisimg]u 'l De Piro jifta] qalbu ma' La Fontaine:

"Meta jiena g]idt 'qabel kul]add', bl-ebda mod ma ridt nag]mel dik l-esklu\joni li ftiehmet mis-Sagra Kongregazjoni. J'alla jse]] li dan i-lstitut ~kejken ta' Malta jkollu l-[ie] li jibg]at missjunarji qalb l-infidili, u fid-dinja kollha kemm hi! Imma, kif l-E``ellenza Tieg]ek tifhem tajjeb, min-na]a tag]na nkunu qed nag]mluha ta' pru\untu\i \\ejjed jekk sempli`ement nixxennqu g]al dan. Barra minn hekk, jiena xtaqt li t-titlu ta' l-Ordinazjoni jkun dak tal-missjoni sabiex, fil-mo]] u l-qalb ta\-\g]a\ag] nonqox dejjem i\jed l-idea missjunarja. Inti, li taf xi]a[a fuq Malta, tifhem tajjeb kemm il-Malti hu marbut ma' din art twelidu. Int tifhem ukoll li l-idea tal-missjonijiet barranin, billi ma ssibx fejn taqbad, ikollha b\onn titrawwem".[90]

Wara li fisser il-]sieb tieg]u lil La Fontaine, De Piro ssokta jg]idlu: "Din hi l-qag]da tag]na. G]alhekk, ]sibt li nirrikorri g]and l-E``ellenza Tieg]ek, b]ala protettur ma]luq ta' dan l-lstitut `kejken, biex nitlob il-parir imdawwal tieg]ek" .[91]

G]alkemm imtaqqal bi djo`esi tant kbira u li t]allik bla nifs. La Fontaine. fit-28 ta' Lulju, 1916: ji[ifieri madwar xahar wara li kienet inkitbet I-ittra la' De Piro, wie[bu biex wassallu I-parir mixtieq. ll-Patrijarka ta' Venezja ]a ]sieb irre[istra l-ittra tieg]u biex ikun \gur li tasal. ll-Patrijarka qallu biex jikteb direttament lill-Papa u jfissirlu kemm kien qieg]ed isir [id mill-missjunarji fost il-maltin li kienu mbieg]da minn art twelidhom.[92] Madankollu, dan il-parir ma tantx kien prattiku g]aliex, fil-fatt, Mons. De Piro ma kellu 'l ]add li kien jabdem fost il-maltin ta' barra minn Malta. Barra minn hekk, xorta wa]da kien jibqa' I-ostaklu tad-diffikulta li jing]ata I-privile[[ ta' l-Ordinazjoni tas-suddjakonat bit-titlu tal-missjoni. La Fontaine, b'mod diplomatiku, qallu kif g]andu jwassal is-supplika tieg]u. Hu, mhux biss semmielu I-medjazjoni tal-Kardinal Giustini, imma qallu wkoll x'g]andu jiktiblu. ll-Patrijarka ssokta jfissirlu li r-rakkomandazjoni ta' l-lsqof ta' Malta hi ta' siwi kbir.[93]

Mons. De Piro g]amel u\u minn dawk il-pariri; imma qag]ad attent kif jesponi I-[rajjiet u r-regolamenti tas-So`jeta' fl-ittra lill-Papa Benedittu XV. Fl-ittra lill-Papa, De Piro kiteb il-punti essenzjali ta' [rajjiet is-So`jeta', u qag]ad attent biex ji``ara dak li, fi\-\mien ta' qabel, sata' kien oskur. Dawn huma xi kelmiet mis-supplika: "ll-Kanonku {u\eppi De Piro...... im]e[[e[ mill-isqof Pietru La Fontaine, Vi\itatur Appostoliku, u mfarra[ bil-barka tal-Papa Piju X, fis-sena 1910, beda jifforma lstitut g]all-Missjonijiet Barranin, u b'mod partikulari g]all-Maltin li huma barra minn g\irithom...... Ha jag]mel wi``u u josserva li, meta qal li l-lstitut hu 'qabel kul]add, g]all-Maltin, ma ried jeskludi 'I ]add. G]alkemm il-]idma f'missjonijiet jost l-infidili hi skond ix-xewqa ta' l-lstitut, madankollu g]adu ma hux il-waqt li 'I ]idma b]al dik ja\\ardaw biss li jsemmuha. Fost it-titli differenti g]all-Ordinazjoni, hu jikkonsidra li t-titlu tal-missjoni hu dak li jaqbel u li g]andu ji[i preferit minn kull ie]or sabiex, fil-mo]] u l-qalb ta\-\g]a\ag] ta' l-lstitut, l-ispirtu missjunarju jin]ass dejjem i\jed".[94]

L-Ar`isqof Mawru Caruana g]enu bir-rakkomandazjoni tieg]u li saret fit-22 ta' Awissu, 1916. Hu qabel li jing]ata I-privile[ tat-titlu tal-missjoni, u wera li hemm veru skop missjunarju f'dik is-So`jeta'. L-Ar`isqof ittama li lil De Piro ma jonqoslux I-inkora[[iment tas-Santa Sede. Hu kiteb hekk: "Jiena naf b'esperjenza proprja fuq il-[id li b]alissa qieg]da tag]mel is-So`jeta' ta' San Pawl li sitt snin ilu twaqqfet fid-djo`esi tieg]i. ll-Fundatur tag]ha u r-Rettur attwali hu I-Kanonku Ko[itur-Dekan tal-Katidral Mons. Dun {u\epp De Piro is-Segretarju tieg]i. Jiena `ert li, fi\-\mien [ejjieni, is-So`jeta' g]ad tag]mel [id immens fost il-Maltin li qeg]din 'il barra minn art twelidhom u anki fost fidili o]ra kulfejn is-Santa Sede tkun tixtieqha tmur. Bil-pja`ir kollu ninqeda b'din l-okka\joni biex bil-]e[[a kollha nirrikmanda din is-supplika. Jiena `ert li, jekk ting]ata din il-grazzja mitluba, kif nittama, I-imsemmija So`jeta' ta' San Pawl takkwista s-sa]]a me]tie[a biex tasal g]al dak l-iskop li g]alih twaqqfet".[95]

Bejn wie]ed u ie]or bi-istess kelmiet indikati mill-Patrijarka ta' Venezja La Fontaine, De Piro, fit-22 ta' Awissu, 1916 kiteb lill-Kardinal Filippo Giustini biex jafdalu f'idejh is-supplika tieg]u bir-rakkomandazjoni ta' l-Ar`isqof Caruana. B'diplomazija g]aqIija, fost I-o]rajn De Piro kiteb hekk lill-Kardinal "G]alkemm ma inhix tant fortunat li nkun nafek personalment jiena mg]arraf li l-Eminenza Tieg]ek, bil-mo]] miftu] li g]andek u bil-kobor tal-qalb sa`erdotali tieg]ek - tifra] meta, wara li tag]mel u\u mill-influwenza li int [ustament tgawdi mal-Papa, tg]in dawk I-opri `kejknin li, fil-]abi, ikollhom I-g]an li jkabbru I-glorja ta' Alla u jag]mlu I-[id lill-erwie]...... Li kieku din I-opra `kejkna ma kenitx b]al \errieg]a tas-senapa, a]na konna nag]mlu l-qalb lilna nfusna u nitolbu l-Eminenza Tieg]ek biex b'mod uffi`jali tkun il-Protettur tag]na...... Imma I-isem ta' l-Eminenza Tieg]ek jista' jkun marbut ma' l-ewwel \vilupp ta' din ix-xitia fqajra. G]alhekk, nitolbu lill-Eminenza Tieg]ek biex tindenja ru]ek tippre\enta lill-Qdusija Tieg]u l-Papa s-supplika tag]na, li hi rakkomandata minn Mons. Ar`isqof, u li tag]mel li tista' biex il-Qdusija Tieg]u, ta' Missier li hu, ifarra[na bil-kunsens tieg]u".[96]

Meta, fit-22 ta' Awissu, 1916, Mons. De Piro xtaq li jing]atalu r-reskritt biex l-ewwel kjerku tieg]u jordna bit-titlu tal-missjoni, il-Fundatur kien qed jara 'l dak il-privile[[ b]ala pass importanti ]afna fi [rajjiet is-So`jeta' `kejkna tieg]u.[97] Madankollu, De Piro qatt ma ried iqarraq bis-Superjuri tieg]u. Hu qatt ma kabbar il-fatti: lanqas ma' dawk li ma kenux jafuh. G]alhekk, fl-istess talba ta' rakkomandazjoni lill-Kardinal Giustini, hu ni\\el dawn in-noti ta' storja: "Mill-bidu sa llum, kull [umata kellha t-toqol tag]ha. {ie li bqajt disappuntat u g]addejt mill-umiljazzjonijiet. }assejt ]afna t-tluq ta' tliet studenti li kont ittamajt fihom. Dawn kienu speranza vera g]all-lstitut. Min-na]a l-o]ra, il-Providenza Divina ma naqsitx milli ttaffi t-toqol tal-gwaj. ll-[rajjiet li ma xtaqthomx t]lalltu ma' o]rajn li kienu ta' ]lewwa li farr[itni".[98]

De Piro xtaq tassew li jitfarra[ bir-reskritt li kien qed jitlob g]aliex b'hekk kien jidher li I-ideal tieg]u kien beda jiftiehem. U Alla ma naqasx milli jer[a' jag]tih qatra o]ra ta' ]lewwa m]allta bi ftit morr. It-triq indikata minn La Fontaine wasslet biex il-Kardinal Giustini qalag]lu dak li kien jixtieq: imma dan ma nqalax ]lief f'g]amla kondizjonata. Fis-7 ta' Novembru, 1916, il-Kongregazjoni tas-Sagramenti ]ar[et ir-reskritt biex l-ewwel kjerku tas-So`jeta' ji[i ordnat bit-titlu tal-missjoni.[99] lmma I-klawsula li kien fih dak id-degriet ]awdet 'il De Piro; hu ma kienx `ert mill-interpretazjoni tag]ha. Minkejja dan, il-Fundatur kellu I-kwalita' tajba li ma jserra]x rasu qabel ma I-affarijiet ikunu `ari quddiem mo]]u. B]alma g]amel drabi o]ra, De Piro fittex I-g]ajnuna tal-]bieb. Hawn kien il-ka\ li tinstama' I-fehma ta' [urista. G]alhekk, De Piro rrikorra g]and il-]abib tieg]u Dun Manwel Vassallo, id-direttur tad-Dar ta' San {u\epp, u talbu biex jikteb f'ismu lil xi]add li hu kien jafu biex ji``aralu dan il-ka\.

Dun Manwel Vassallo kien ]abib ta' `ertu Don Arcangelo Bruni, li kien studja mieg]u fil-Kulle[[ Capranica. Dan, mhux biss kien ta' ]ila fil-li[i tal-Knisja, imma baqa' ja]dem dejjem fil-Kongregazjonijiet Rumani. G]alhekk, hu kien f'po\izjoni li sata' jg]in tassew. Dun Manwel kitiblu fit-23 ta' Novembru, 1916. Mill-kopja ta' I-ittra, nafu liema kondizjoni tqieg]det mill-Kongregazjoni tas-Sagramenti. Ing]atat il-fakolta' li ji[i ordnat bit-titlu tal-Missjoni, "dment li lil dan li qed jitlob, g]a\-\mien li [ej, ma jonqsuhx il-mezzi g]all-g]ajxien".

ll-problema li qieg]ed Dun Manwel Vassallo hi importanti g]aliex tpo[[i quddiem g]ajnejna l-qag]da [uridika tas-So`jeta' ta' San Pawl. Kif kiteb Dun Manwel stess, il-ka\ kien wie]ed uniku. Da]al dubju serju jekk il-membri ta' dik is-So`jeta' kenux reli[ju\i, u, fil-ka\ li ma kenux, jekk kienx hemm xi obbligu li s-superjuri jintrabtu tassew bil-manteniment tag]hom g]at-tul ta' ]ajjithom.

Fil-ka\ ta' dak il-kjerku, il-qraba \gur li ma setg]ux jipprovdulu I-g]ajxien g]ax kienu foqra. Imma, anki li kieku ma kenux foqra, il-kjerku ]addan stat "kwazi reli[ju\" fil-Kongregazjoni ta' Mons. De Piro. Ma kienx reli[ju\ tassew g]aliex, g]alkemm ing]atat d-degriet ta' I-approvazjoni mill-Ar`isqof Pietru Pa`e, dik is-So`jeta' kienet g]adha ma [ietx mag]rufa mis-Santa Sede. So`jeta' b]al dik setg]et biss twieg]ed li tibqa' tg]ajjex il-membri tag]ha sakemm hi nnifisha tibqa' te\isti. Barra minn hekk, dik is-So`jeta' ta' San Pawl kienet g]adha fit-twelid tag]ha, u ma kellhiex renti li jserr]ulha rasha g]all-[ejjieni.[100] Dun Manwel wera li hu kien qed jikteb dik I-ittra b'mod konfklenzjali biss. Lil Don Bruni, hu kkonsultah b]ala ]abib, u mhux b]ala uffi`jal ta' xi Kongregazjoni Rumana. Dan fisser li hu kien jistenna ming]andu li ma jinqediex b'dak it-tag]rif li kien qed jag]tih biex ting]ata xi dispozizjoni li ma tkunx mixtieqa mis-So`jeta' ta' San Pawl.

lt-twe[iba ta' Don Ar`angelo Bruni ``arat il-ka\, imma aktarx li ma g]o[bitx la 'l Mons. De Piro u lanqas lill-isqof ta' Malta. Don Bruni wie[eb fit-8 ta' Di`embru, 1916. ls-silta li tintrabat ma' dik il-mistoqsija hi din: "Hu l-isqof ta' Malta li jrid jiggarantixxi l-g]ajxien onest lill-imsemmi kjerku g]aliex hu tad-djo`esi ta Malta. Billi jkun membru tas-So`jeta' ta' Mons. De Piro, xorta wa]da jibqa' djo`esan ta' Malta. Dan hu l-]sieb tas-Sagra Kongregazjoni tas-Sagramenti. Jekk din il-Kongregazjoni kkon`ediet li l-kjerku Vella jordna bit-titlu tal-missjoni, dan g]amlitu biss min]abba r-rakkomandazjoni ta' l-isqof...... U ma jistax ikun mod ie]or g]aliex is-So`jeta' li twaqqfet minn De Piro g]ad ma g]andhiex stabbilita' kanonika".[101]

Twe[iba b]al din ma [abitx ]lief skora[[iment ie]or f'Mons. De Piro. ll-pass li ]aseb li kien g]amel meta akkwista t-titlu tal-missjoni fil-fatt ma kien xejn. L-ideal missjunarju bl-ebda mod ma kien [ie mag]ruf. L-awtonomija tas-So`jeta' tieg]u kienet g]adha ma bdietx. Fi kliem ie]or, hu [ie meqjus b]allikieku ma kien waqqaf l-ebda So`jeta'. G]alhekk, b'qawwa akbar, f'mo]] De Piro beda jredden il-]sieb dwar kif is-So`jeta' tieg]u setg]et tigi approvata mis-Santa Sede.

Degriet tas-Sagra Kongregazjoni ta' l-lsqfijiet u tar-Reli[ju\i tas-sena 1906 kien ordna li l-ebda Kongregazjoni jew So`jeta' ma setg]et tibda te\isti ming]ajr il-permess tas-Santa Sede. Meta kienu g]addew aktar minn sitt snin mit-twelid tas-So`jeta' ta' San Pawl, kien g]ad ma hemm l-ebda sinjal ta' din I-approvazjoni. Mons. De Piro ma xtaqx li s-So`jeta' tieg]u tkun affiljata ma' xi o]ra li jkollha ideal tixba] lil tag]ha. G]alhekk, hu xtaq ji[i mg]arraf dwar x'kien me]tie[ biex is-So`jeta' tieg]u jkollha dik I-approvazjoni. Dun Manwel Vassallo, fl-istess ittra tat-23 ta' Novembru, 1916, talab ming]and Don Bruni informazjonijiet anki dwar dan. Lilu hu g]arrfu x'kienu l-ideali tas-So`jeta'. Fost I-o]rajn, hu qallu: "L-opra li nbdiet minn Mons. De Piro hi mantnuta f'kollox minnu stess; l-Ar`isqof Pa`e ta l-permess tieg]u, l-Amministratur Appostoliku Mons Portelli ]e[[igha biex tkompli, u l-Ar`isqof attwali nkora[[iha kemm fela]."[102]

"Jiena naf", issokta jikteb Dun Manwel Vassallo, "li I-Eminentissmu Kardinal Prefett tal-Propaganda jaqbel mat-twaqqif ta' din il-Pija Unjoni. Imma, biex il-membri tag]ha jkunu jistg]u jordnaw bit-titlu tal-missjoni, hu me]tie[ li huma jie]du I-[urament li I-missjunarji soltu jie]du f'idejh. ll-Fundatur ta' din il-Pija Unjoni jixtieq ]afna li din l-opra (li hi destinata li tag]mel tant [id spiritwali: spe`jalment billi anki t-taljani u l-ingli\i jistg]u jinqdew bis-sa`erdot malti) titwaqqaf kanonikament. Imma hu jixtieq jaf liema huma I-kondizjonijiet g]al din I-istabbilita' mixtieqa".[103] Dun Manwel stenna li Don Bruni b'mod privat, jg]idlu x'kien me]tie[.

lt-twe[iba ta' Don Bruni, b'ittra tat-8 ta' Di`embru, 1916 hi qasira dwar dan il-punt, imma ti[bor kollox. Hu qallu hekk: "Biex So`jeta' jkollha l-approvazjoni ta' Ruma, hemm b\onn li ikun mag]ruf a) l-iskop li l-imsemmija So`jeta' trid til]aq, b) l-istat finanzjarju: attiv u passiv, c) l-istat morali u n-numru tal-membri li s-So`jeta' g]andha, d) tippre\enta l-lstatuti, e) u jkollha r-rakkomandazjoni ta' l-isqof djo`esan jew ta' l-isqfijiet djo`esani ta' kull fejn tkun tinstab. Meta, imbag]ad, dawn kollha ji[u e\aminati, ting]ata d-de`izjoni dwar jekk ikunx il-ka\ li s-So`jeta' l-[dida tigi approvata''.[104]

G]al darb'o]ra, it-trattattivi regg]u saru b'mod privat bejn Dun Manwel Vassallo u Don Arcangelo Bruni. Naturalment malli Dun Manwel ir`ieva I-ittra ta' Bruni, hu ttratta I-ka\ ma' Mons. De Piro. De Piro talab lil Dun Manwel biex jibqa' jikkomunika ma' dak il-]abib tieg]u, imma da]]al fin-nofs il-protettur kbir tas-So`jeta': il-Patrijarka ta' Venezja Pietru La Fontaine. Mill-punti kollha li semmielu Bruni, fit-twe[iba ma [iex ittrattat ]lief wie]ed. Fl-ittra ta' Dun Manwel lil Bruni, fil-21 ta' Di`embru, 1916, ma ssemmiex ]lief il-ka\ tal-qag]da finanzjarja. Mill-kelmiet li De Piro kien qal lil Dun Manwel, deher evidenti li kollox kien fuq spallejh. Imma fl-ittra inkiteb hekk: "(De Piro) hu lest biex lis-So`jeta' ja]frilha I-ispejje\ kollha li g]amel g]aliha s'issa. Dan jag]mlu b]ala att ta' donazjoni. Hu lest ukoll biex ja]frilha anki I-ispejje\ kollha li g]ad jag]mel 'il quddiem. Ta' min josserva li, minn mindu twaqqfet, din is-So`jeta' Pija g]exet dejjem billi I-Fundatur ]aseb g]all-ispejje\ kollha. Min-na]a I-o]ra, meta jkun possibbli g]alih, hu ma jonqosx milli jistabilixxi xi g]amla ta' renta permanenti".[105]

Imma De Piro ]ass li, fl-affarijiet I-o]rajn, li dwarhom kellu jag]ti informazjoni, ikun a]jar jekk ma jin\ilx f']afna dettaiji. Dwar x'u]ud minnhom, kien hemm ftit wisq x'wie]ed jg]id. G]alhekk, hu ttama li I-kelmiet ta' La Fontaine u l-approvazjoni tieg]u b]ala Vi\itatur Appostoliku setg]u jservu b]ala ra[uni valida biex ma jin]olqux problemi kbar dwar l-ewwel approvazjoni pontifi`ja. G]alhekk. De Piro, waqt li beda jittama fil-medjazjoni siewja ta' Don Ar`angelo Bruni, xtaq ukoll li dan ma jressaqx il-ka\ quddiem is-Santa Sede qabel ma jiltaqa' ma' La Fontaine. G]al din ir-ra[uni, Vassallo lil Bruni, fl-imsemmija ittra, qallu hekk: "(De Piro) jixtieq li inti tara kif tiltaqa' mal-Kardinal La Fontaine; dan, billi kien Vi\itatur ta' din id-djo`esi, jaf I-istorja kollha tas-So`jeta'; u, mhux biss hekk; kien hu li g]amel il-qalb lil Mons. De Piro biex lill-idea tieg]u jqeg]edha fil-prattika; kien ukoll hu li, bi-awtorita' li kellu, ta I-approvazjoni tieg]u. Laqg]a ma' La Fontaine tg]in ]afna biex is-Sagra Kongregazjoni tiddawwal a]jar; b'dan il-mod, ma jkunx diffi`li biex jo]ro[ id-degriet ta' I-approvazjoni. Inti, b'din I-g]ajnuna tieg]ek, ikollok sehem mill-[id kbir li s-So`jeta' ta' Mons. De Piro g]ad tag]mel 'il quddiem. G]alhekk, jiena n]e[[ek g]al darb'o]ra biex tag]ti I-g]ajnuna tieg]ek. Ng]idlek li kienet dispo\izjoni tal-Providenza li jiena sibt ismek fin-na]a t'isfel tar-reskritt 4247/16".[106]

lt-trattattivi f'g]amla privata baqg]u sejrin. ll-problemi kienu g]adhom ma [ewx superati. Don Bruni wie[eb lil Vassallo fil-11 ta' Jannar, 1917. ll-laqg]a mixtieqa ma' La Fontaine kienet g]adha ma se]]itx g]aliex il-Patrijarka kien telaq minn Ruma. Imma Bruni ppropona li La Fontaine juri I-approvazjoni tieg]u bil-miktub: "Jidhirli li tkun ]a[a ta' siwi kbir jekk l-imsemmi Kardinal jibg]at dokument miktub biex jipprova bih I-inkora[[iment u I-appo[[ tieg]u fil-kwalita' ta' Vi\itatur Appostoliku ta' Malta".[107] Kien Don Bruni stess li nsista li dak I-appo[[ ikun marbut ma' I-uffi``ju ta' Vizitatur Appostoliku.

Kif kien mistenni, Don Bruni g]amel I-osservazjoni li s-Santa Sede setg]et to]loq xi diffikulta min]abba I-istat finanzjarju. ll-fatt li De Piro kien ]allas I-ispejje\ kollha kien po\ittiv ]afna g]aliex, b'hekk, il-qag]da attwali ma kenitx sejra tkun mg]obbija bi djun li riedu jit]allsu. "Imma", \ied jg]idlu Bruni, "hu me]tie[ li jkun hemm `ertu numru ta' membri, u li s-So`jeta' jkollha fuqiex isserra] rasha dwar il-mezzi finanzjarji".[108] Bruni ssokta jwieg]ed li hu kien sejjer jibqa' jg]in.[109]

Mons. De Piro ]ass id-dmir li hu nnifsu jikteb direttament lil Don Arcangelo Bruni biex iroddlu ]ajr ta' dak li kien qieg]ed jag]mel mas-So`jeta' `kejkna tieg]u. Hu kitiblu fit-12 ta' Frar, 1917.[110]

F'dak I-istess \mien, Mons. De Piro kien mixtieq ]afna li jkollu sa`erdoti fis-So`jeta' tieg]u. Hu kien jaf li ma satax jimma[ina li jkollu I-approvazjoni tas-So`jeta' ming]ajr ftit membri sa`erdoti. Wara li kien ing]ata r-reskritt biex l-ewwel kjerku tieg]u jordna bit-titlu tal-missjoni, l-lsqof ta' Malta Dom Mawru Caruana, fid-29 ta' Jannar, 1917, ta I-kunsens tieg]u, imma dwar I-ordnijiet minuri biss. Hu ried ikun `ert li I-Fundatur ikun ipprovda l-g]ajxien g]al dak il-kjerku tieg]u.[111] Hu t]abat ukoll biex lill-kjerku Vella ting]atalu d-dispensa ]alli jordna qabel i\-\mien. De Piro talab li Vella ji[i ordnat suddjaknu qabel ma jibda t-tielet sena teolo[ija, djaknu f'nofs dik is-sena, u sa`erdot fl-a]]ar tag]ha. lr-ra[uni g]ad-dispensa tqieg]det fil-fatt li dik is-So`jeta' Pija kellha b\onn kbir ta' Sa`erdoti. ld-dispensa [iet mog]tija.[112]

Madankollu, sa dak i\-\mien, kollox kien g]adu qed juri li I-membri tas-So`jeta' kienu jiddependu tassew mill-isqof ta' Malta. Tant hu hekk li Don Arcangelo Bruni, f'ittra tieg]u miktuba lil De Piro fl-20 ta' Marzu, 1917, ikkummenta fuq l-esekuzjoni tar-reskritt dwar I-Ordinazjoni bit-titlu tal-missjoni. L-isqof sata' esegwih s]i] kif kien: ji[ifieri: ming]ajr ma jirrestrin[ih g]all-Ordnijiet Minuri biss g]aliex il-kjerku Vella kien sudditu tieg]u.[113]

Mons. De Piro ]ass fer] kbir g]all-fatt li La Fontaine kellu jing]ata dinjita tant g]olja fil-Knisja. G]alhekk, wara li ntag]\el Patrijarka, sar il-kon`istorju li fih La Fontaine [ie mlibbes g]all-ewwel darba bil-porpra kardinalizja. Fl-20 ta' {unju, 1917, Mons. De Piro kitiblu biex jurih il-fer] tieg]u u tas-So`jeta' ta' San Pawl. Hu qallu li, waqt il-kon`istorju, ]assu daqs li kieku kien pre\enti mieg]u, u awguralu li Alla jibqa' jdawlu biex jag]mel [id akbar fil-Knisja ta' Kristu.[114]

Sadanittant, Alla baqa' jieqaf ma' Mons. De Piro g]aliex I-g]ajnuna baqg]et ti[ih minn tant postijiet. Meta, fis-sena 1917, kienet waslet biex tibda s-sena skolastika, inqalg]et diffikulta' `kejkna dwar il-kors li \ew[ kjer`i tieg]u, u ezattament, {u\eppi Spiteri u Mikiel Callus, kienu qeg]din jag]mlu g]and l-agostinjani, ir-Rabat. B'ittra tal-5 ta' Ottubru, 1917, Patri Alfons Cauchi, ir-Re[[ent ta' I-istudji, g]arrfu li ma kienx sejjer ikollu fil-kulle[[ agostinjan il-]ames sena [innasjali tal-letteratura taljana u latina min]abba n-nuqqas ta' g]alliema. Lil De Piro, g]alhekk, ir-Re[[ent ta] il-parir biex dawk I-istudenti Spiteri u Callus jibdew il-kors tal-filosofija.[115] De Piro, skond id-drawwa tajba tieg]u li jisma' I-parir ta' ]addie]or, kiteb immedjatament lil Mons. Dun Manwel Vassallo, u bag]atlu I-ittra ta' I-istess Re[[ent, u staqsieh jekk kienx possibbli li ssir ]a[a b]al dik li lilu [iet proposta.[116] Jidher li Mons. Vassallo qabel ma' dik I-idea, g]alkemm ma kenitx I-a]jar soluzjoni. G]alhekk, Mons. De Piro wie[eb lill-Patri Re[[ent ta' I-agostinjani b'ittra tal-11 ta' Ottubru, 1917. Lilu wrieh li kien jixtieq, li kieku kien possibbli, li huma jkomplu I-kors [innasjali; imma, la l-qag]da kienet hekk, ma kienx hemm x'wie]ed jag]mel, u, g]alhekk, talbu biex lill-istudenti Spiteri u Callus ida]]alhom fil-kors tal-filosofija.[117]

Kien ukoll ta' sodisfazjon g]alih li, fid-29 ta' Awissu, 1917, I-istess Re[[ent Patri Cauchi g]arrfu li I-kjerku tat-teolo[ija {iovanni Vella kien mar tajjeb fl-e\amijiet tas-sena, u I-im[iba tieg]u kienet ta' min ifa]]arha.[118] FI-10 ta' Settembru, 1917, l-lsqof An[lu Portelli approva 'l Vella fl-e\ami g]all-Ordnijiet Minuri ta' l-e\or`istat u I-akkolitat.[119]

ls-sena 1918 ma tantx bdiet tajjeb g]al Mons. De Piro. Hu ra[a' ntlaqat mill-mard. G]alhekk, il-membri tas-So`jeta' tieg]u ma kenux qed jarawh fosthom, u ]assew ]afna n-nuqqas tieg]u. Minn ittra tat-3 ta' April, 1918, jidher li d-dar ta' Triq San Rokku fl-lmdina kienet sejra tajjeb. ll-kjerku {iovanni Vella kien dak li kellu r-responsabbilta' tad-dar meta I-Fundatur kien nieqes. Huma kienu j\uru 'l Mons. De Piro, u kienu jg]arrfuh ukoll bil-kitba dwar kif kienu mexjin. F'dik I-istess ittra, De Piro ]a gost jaqra kelmiet bhal dawn: "Ilkoll kemm a]na qeg]din okkupati fl-uffi``ju tag]na: g]alhekk, fid-dar isaltnu I-pa`i u l-kwiet".[120] Madankollu, il-pre\enza tal-Fundatur kienet mixtieqa. Bla dubju ta' xejn, dak li nkitiblu fil-5 ta' April, 1918, kien e\att: "Meta nibqg]u fit-tul ming]ajr il-pre\enza tieg]ek, fid-dar in]ossu vojt kbir. G]a\i\ Missier, ag]mel kulma tista' biex ti[i lura kemm jista' jkun malajr''.[121]

Dawn il-kitbiet juru kemm Mons. De Piro kien tassew il-missier ]anin tal-membri kollha tas-So`jeta' tieg]u. Hu waqaf mag]hom f'kollox. Kull meta nqala' I-b\onn, il-Fundatur g]en anki 'l-familji tal-membri tas-So`jeta' tieg]u. ll-karita ta' De Piro kienet mag]rufa minn kull]add. G]alhekk, xejn ma nistag][bu meta kien ikun xi wie]ed mill-istess membri tas-So`jeta' li jitolbu xi g]ajnuna g]al qrabatu. 0mm wie]ed minnhom bag]tet troddlu ]ajr g]all-karita' tieg]u mag]ha.[122] Meta, imbag]ad, inqalg]et problema finanzjarja gravi li donnha ]eddet I-istess vokazjoni ta\-\ag]\ug], il-Fundatur ]allas, ming]ajr ebda dewmien, id-djun ta' omm imnikkta, u g]al darb'o]ra binha ra[a' sab il-pa`i tieg]u.[123] Dawn I-ittri juru wkoll l-in`ertezza ta' xi vokazjonijiet u fihom [ie li naraw x'effett kienet t]alli fuq is-So`jeta' d-de`i\joni ta' xi wie]ed li jitlaq mill-[did lejn daru.[124] Mons. De Piro baqa' jag]tihom I-istruzjonijiet tieg]u anki mill-lstitut Fra Diegu fejn kien marid. Fost I-o]rajn, hu kien qed iwissihom ta' sikwit biex fid-dar ta' I-lmdina josservaw is-silenzju. L-ittra tal-11 ta' April, 1918, turi li hu kien wasal biex jer[a' lura fosthom, u ra[a' lura tassew g]aliex ma nkitbitx ittra o]ra min-na]a tal-membri tas-So`jeta' tieg]u.[125]

Kienu g]addew tmien snin mit-30 ta' {unju, 1910. Mons. De Piro g]amel pass ie]or 'il quddiem billi fis-sajf tas-sena 1918 feta] qalbu ma' I-Ar`isqof aruana, u wrieh li hu kellu xewqa ]ajja li fil-kappella tad-Dar ~kejkna ta' San Pawl g]all-Missjonijiet Barranin i\omm tabernaklu fuq I-artal li fih ikun hemm pre\enti {esu' Sagramentat. Meta, f'dik l-ewwel dar ta' I-lmdina, kien g]ad ma hemmx kappella, l-ewwel membri tad-Dar `kejkna ta' San Pawl kienu jmorru I-katidral biex jisimg]u l-quddies u jitqarbnu.[126]

Fit-18 ta' Awissu, 1918, I-Ar`isqof Caruana qatag]Iu xewqtu, u kiteb id-degriet li tant kien mixtieq minn De Piro. Hu kitiblu hekk: "Waqt li nu\aw is-setg]a tag]na bil-qawwa tal-Kanoni 1265, par. 2, A]na nippermettu li fl-imsemmija kappella tad-Dar ~kejkna ta' San Pawl g]all-Missjonijiet Barranin ikun jista' jin\amm {esu' Sagramentat. Imma nqieg]du dawn il-kondizjonijiet: is-sagrifi``ju tal-quddiesa jitqaddes mhux anqas minn darba fil-[img]a u jin\amm g]allanqas dawl wie]ed mixg]ul lejl u nhar quddiem is-Sagrament. l`-`avetta tat-tabernaklu tintrafa' tajjeb u ji[i osservat dak kollu li hu preskritt mill-kodi`i tal-li[i tal-Knisja dwar il-konservazjoni ta' l-Ewkaristija u l-qima li g]andha ting]atalha".[127]

Fil-fatt, dawn il-kondizjonijiet kienu fix-xewqa ta' De Piro nnifsu. Kien \mien meta g]ajnejh kienu mitfug]in fuq l-ewwel kjerku tieg]u li ma kienx fadallu ]afna biex isir ministru ta' l-Ewkaristija. Fil-21 ta' Di`embru, 1918, {iovanni Vella g]amel pass importanti billi, fil-Knisja ta' Santa Katarina, tas-Sorijiet Agostinjani fil-belt Valletta, ir`ieva I-Ordni Sagru tas-suddjakonat.[128] F'anqas minn erba' xhur, fl-4 ta' April, 1919, {iovanni Vella tala' tar[a o]ra importanti ]afna g]aliex ir`ieva d-djakonat fil-knisja katidrali ta' Malta.[129] Minn dak il-waqt 'il quddiem, hu nnifsu sata' jamministra l-Ewkaristija fid-dar `kejkna tas-So`jeta'; hu nnifsu sata' wkoll jag]ti I-barka sagramentali,

F'dak I-istess \mien, Mons. De Piro ]aseb li kellu g]alfejn jittama li I-opra tieg]u ma kenitx sejra tispi``a fix-xejn. B'wi``u aktar minn quddiem, fl-10 ta' Marzu, 1919, De Piro sata' jitkellem ma' l-lsqof Dumnikan Anglu Portelli fuq I-i\vilupp tas-So`ieta'. Bit-tama li l-approvazjoni ta' Ruma xidarba ting]ata, lil dan l-lsqof li kien il-Vigarju {enerali ta' Malta, wassallu kull tag]rif mixtieq ]alli jkun jista' ji[i ppre\entat quddiem il-Kardinal Van Rossum, il-Prefett tas-Sagra Kongregazjoni tal-Propaganda Fide. A]na ma rridu nirrepetu xejn dwar dak li kien sar bejn is-snin 1910 u 1918. Minn din I-ittra ta' De Piro nie]du biss dik is-silta li turi liema kien I-istat tas-So`jeta' f'Marzu 1919. Fost I-o]rajn, De Piro kiteb hekk:

"Wara g]axar snin ta' ]ajja, fi \mien il-vaganzi tas-sajf li [ejjin, jekk Alla jrid, is-So`jeta' sejra tifra] bl-Ordinazjoni ta' l-ewwel sa`erdot. Warajh, imbag]ad hemm tliet studenti li qeg]din fil-kors tal-filosofija,u tmienja fil-korsijiet [innasjali; x'u]ud minn dawn huma interni waqt li o]rajn huma aspiranti esterni. Ma' dawn iridu jissemmew erba' katekisti li wie]ed minnhom di[a' pprofessa, naturalment f'g]amla privata. Hemm aspiranti o]rajn li qed jissikkawna biex ikunu jistg]u ji[u a``ettati''.[130]

FI-10 ta' Marzu, 1919, Mons. De Piro kiteb hekk: "ll-post li b]alissa qed noqog]du fih sar `kejken wisq; dan ma hux adattat g]al komunita'. Qed in]ossu x'jimbuttana biex infittxu post ie]or fejn noqog]du".[131]

Xahar biss qabel ma De Piro kiteb dawk il-kelmiet, Alfons Marija Galea, bniedem li fuqu nnifsu jg]id li kien jo]lom il-[urnata kollha u, imbag]ad, jorqod profondament bil-lejl, fil-11 ta' Frar, 1919, kiteb ittra lil Mons. De Piro li hi e\attament fuq dan I-argument. Hu qallu li, f'}a\ |abbar, t]alla post g]as-salesjani li sata' jintu\a tajjeb b]ala oratorju u b]ala dar industrijali. Dan kien fi Strada Rjali (Triq il-Kbira). Illum hu f'n. 55. ls-salesjani rrinunzjaw g]alih g]aliex ma kellhomx lil min jibag]tu. ls-Sur Fons, kif kien mag]ruf, kien jaf tajjeb li De Piro kien qed jit]abat biex jakkwista I-in]awi tal-Knisja ta' Sant Agata tar-Rabat; imma jidher ukoll li kien jaf bid-diffikultajiet li kien hemm. Infatti, fl-ittra tieg]u, hu qallu: "Min jaf ikunx }a\ |abbar minflok I-in]awi tal-Knisja `kejkna ta' Sant Agata?" Kien ukoll f'dik I-istess ittra li s-Sur Fons semmielu I-oratorju li s-Salesjani kellhom f'Birkirkara u kienu telquh. Dwar dan ta' I-a]]ar, hu jg]idlu li I-Knisja kienet di[a' mibnija; imma mag]ha selg]et tinbena xi skola ta' tag]lim dwar il-biedja. ls-Sur Fons qallu li kien qed ikellmu privatament, g]ax ma riedx li I-]a[a tixtered u kollox itir mar-ri]. Di[a' kien hemm min kien tafa' g]ajnejh fuq }a\ |abbar; imma x-xewqa tieg]u kienet li I-post jaqa' f'idejn is-So`jeta' ta' Mons. De Piro. L-a]]ar kelmiet ta' I-ittra huma interessanti g]aliex juruna li I-ideal missjunarju ta' De Piro, fis-sena 1919, kien beda jiftiehem tajjeb anki minn o]rajn li kienu barranin g]as-So`jeta'. Alfons Marija Galea temm jg]idlu hekk: "Hi xewqa tieg]i li dan il-[id li Alla pprovda ji[i amministrat mill-Mons. Kanonku Dekan {u\eppi De Piro, missier ta' ]afna wlied...... ]afna...... li 'l quddiem g]ad imorru missjunarji fil-Palestina, fil-Mesopotamja, u f'postijiet o]rajn".[132]

Fil-fatt, il-pro[ett ta' }a\ |abbar ma mexxiex. Ftit aktar tard, it-post [ie f'idejn is-So`jeta' tad-Duttrina Nisranija (Museum), u ntu\a b]ala qasam g]at-tag]Iim tas-subien. Imma l-]olma dwar Birkirkara kellha ssir realta. Madankollu, kellhom jg]addu snin o]rajn. Fi \mien meta De Piro kien g]adu ming]ajr sa`erdoti, ma kienx possibbli li hu ja``etta dak I-Oratorju li tieg]u s-Sur Fons kien benefattur tant kbir. Bejn i\-\mien tas-Salesjani u dak tas-So`jeta' ta' San Pawl kienu da]lu I-Fratelli ta' De La Salle, fostna mag]rufin b]ala Freres. Kellha tasal is-sena 1927 biex dik I-idea ta' Alfons Marija Galea waslet biex sehhet.[133]

G]al dik is-sena 1919, il-]sieb ta' De Piro ma kienx li j\id id-Djar. Hu ried biss dar o]ra aktar adattata biex il-membri tas-So`jeta' jg]ixu fiha. Kien mixtieq ukoll li d-dar ikollha knisja marbuta mag]ha biex lis-So`jeta' sserviha a]jar g]ad-devozjonijiet tag]ha. ls-So`jeta' ma kellhiex iddum wisq ma titlaq id-dar `kejkna ta' Triq San Rokku fl-lmdina biex tmur f'post ie]or fl-lmdina stess: f'dak li hu msejjah "Palazzo Xara". Imma, bla dubju ta' xejn, il-Fundatur kien qed jittama xi]a[a a]jar. ll-ftit kelmiet li kiteb fl-10 ta' Marzu, 1919, dwar il-post mixtieq ma setg]ux jiftiehmu g]al Palazzo Xara. Lill-isqof Portelli, hu kitiblu hekk: "Di[a' saru ]afna mill-pro`eduri me]tie[a biex ti[i akkwistata bi``a art li tmiss ma' knisja `kejkna li Monsinjar Ar`isqof wieg]ed li jag]ti lill-lstitut. B'dan il-mod, bil-g]ajnuna t'Alla, wara li nkunu akkwistajna l-permess ta' l-Awtorita' ~ivili, is-So`jeta' jkollha residenza aktar regolari u li tixraq aktar g]all-]ajja komuni".[134]

Dawn huma kelmiet li jidhru marbutin mal-knisja ta' Sant Agata fir-Rabat. Anki g]al Sant Agata kellhom jg]addu ]afna snin o]rajn; imma kollox juri li I-pro`eduri kienu ilhom sejrin \mien.

Fis-sena 1919, Mons. De Piro ra[a' fisser ma' l-lsqof Portelli x'kienu r-regolamenti tas-So`jeta' tieg]u. Kien l-lsqof innifsu li talbu dak it-tag]rif biex jikteb lill-Kongregazjoni tal-Propaganda. F'ittra tal-24 ta' Frar, 1919, l-lsqof Portelli g]arraf lil De Piro li hu kien tkellem fuq is-So`jeta' tieg]u mal-Kardinal Van Rossum, il-Prefett tal-Kongregazjoni tal-Propagazjoni tal-Fidi. Lill-Kardinal, il-Vigarju {enerali ta' Malta g]arrfu li Mons. De Piro kien waqqaf Istitut ta' Edukazjoni g]all-Missjonijiet Barranin. Dak il-Kardinal ]a gost b'dik I-istituzjoni, u g]alhekk talab li jing]ata tag]rif dettaijat dwarha. L-isqof Portelli g]amel il-qalb lil Mons. De Piro biex jissokta f'dik I-opra tieg]u. Dan kien il-kumment ta' l-lsqof dwar I-istituzjoni: "ld-dettalji li inti twassal lill-Kardinal huma affarijiet li lilek jag]mlulek [ieh".[135]

Mons. De Piro a``etta bil-qalb kollha li jag]ti t-tag]rif mixtieq g]aliex dak sata' jfisser pass ie]or 'il quddiem biex is-So`jeta' tieg]u ti[i approvata mill-Awtoritajiet tal-Knisja. Fil-fatt, g]alkemm [ie mitlub biex jg]id x'inhuma I-kostituzjonijiet partikulari tas-So`jeta', De Piro ma tantx ni\el f'dettalji. Hu kiteb biss dak li kien essenzjali. Imma, fost I-affarijiet essenzjali, hu importanti li wie]ed jinnota li I-Fundatur ried li I-membri tas-So`jeta' jitqaddsu billi jg]ixu ta' nsara tajbin u fl-ubbidjenza, safa, u faqar. Huma jitqaddsu wkoll billi jwasslu I-g]ajnuna tag]hom lil dawk il-popli kollha li huma neqsin mis-sa`erdoti. Mezz ie]or ta' perfezzjoini hu li jintefg]u fuq il-]sieb ta' djar ta' benefi`enza.[136]

ll-Fundatur i``ara li I-membri tas-So`jeta' ta' San Pawl kellhom ikunu tajbin biex jg]inu ]alli s-So`jeta' tilhaq I-g]an tag]ha. Dawn huma I-kelmiet ta' De Piro: "Dawk li ji[u milqug]in g]andhom ikunu tajbin biex ji[u ffurmati skond l-g]an tas-So`jeta'".[137]

Billi Mons. De Piro kien qed jag]ti t-tag]rif tieg]u biex jitwassal lill-Prefett tal-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide, hu ttama li dik il-kitba setg]et twasslu biex is-So`jeta' jkollha l-approvazjoni kanonika mixtieqa. ll-Fundatur, fil-fatt, kien jaf li ma kellu f'idejh l-ebda dokument ta' approvazjoni. Imma ppre\enta quddiem il-Prefett tal-Kongregazjoni dawk i`-`irkustanzi kollha li kienu favorevoli g]alih biex sa]ansitra jistaqsi jekk, fil-fatt, is-So`jeta' tieg]u setg]etx tqis ru]ha di[a' approvata.

Din kienet I-argumentazjoni ta' De Piro. La Fontaine kien f'Malta b]ala Delegat Appostoliku, u f'dik I-okka\joni hu kellu setg]a bla limiti. L-istess La Fontaine, li kien f'Malta f'isem il-Papa, ta I-approvazjoni tieg]u, u baqa' jg]in anki wara li telaq. G]alhekk, De Piro staqsa lill-Kongregazjoni jekk hu satax iqis 'il dik I-approvazjoni ta' La Fontaine b]ala "Approvazjoni Pontifi`ja". Xtaq ikun jaf ukoll jekk il-kura[[ li g]amillu l-Vi\itatur biex jibqa' miexi 'l quddiem fl-opra tieg]u kellux jitqies b]ala "Decretum Laudis": skond kif inhu kkonsidrat fil-kodi`i I-[did ta' dak i\-\mien fil-kanoni 492, par. 2. Fil-fatt, dan il-]sieb, fil-mo]] ta' De Piro, kien xi ftit azzardat. Kif qal hu stess fl-ittra tieg]u, De Piro ma naqasx milli jilma] ]afna dubji dwar dan. Dan kien ikun ifisser li s-So`jeta' jkollha I-approvazjoni pontifi`ja qabel ma ting]ata dik tad-djo`esi. ll-Fundatur kien qed jara I-problema; imma ]aseb li hu sata' jinqeda b'dik I-okka\joni li [ietu mill-g]ajnuna tal-Kardinal Van Rossum.[138]

Mons. De Piro baqa' sa I-a]]ar ta' ]ajtu jemmen li xi]a[a tirnexxi daqs kemm issib 'il min jimbuttaha 'l quddiem. Din id-darba, I-avukat difensur tieg]u sata' jkun I-istess Prefett tal-Propaganda. Dwar dan il-Kardinal Van Rossum, De Piro kiteb hekk: "Hu, fil-[enero\ita' ta qalbu, jista jag]mel u\u mill-qawwa li g]andu, kemm g]all-merti tieg]u kif ukoll g]all-po\izjoni li jokkupa tant denjament, fis-Santa Sede. G]alhekk, nittama ming]andu li [entilment jg]inni biex nakkwista dikjarazjoni awtorevoli ]alli din is-So`jeta' tkun tista' tg]id li hi twaqqfet skond il-li[ijiet tal-Knisja. Jekk jakkwistalna dan id-dokument, il-Kardinal ikun ta kontribut kbir biex l-lstitut jimxi i\jed 'il quddiem. Hu jkun qatag]lna xewqitna g]aliex dan il-b\onn in]ass ]afna i\jed f'dawn l-a]]ar [ranet. In]ass il-b\onn ta' approvazjoni waqt li kienu qed isiru l-pro`eduri biex tinstab residenza [dida. Billi ridt nag]mel it-testment, ]assejt il-b\onn li s-So`jeta' tkun approvata; fi \mien meta hawn fla[ell ta' pesta pulmonari mifruxa mal-g\ira kollha, jiena ]sibt li hi rieda tal-Mulej li t-testment tieg]i jkun favorevoli g]al din l-opra".[139]

Mons. De Piro g]alaq b'kelmiet ta' tama: "Issa, jiena g]amilt dak li kien skond id-dmirijiet tieg]i. G]alhekk, nittama li l-isem tal-Kardinal Van Rossum, flimkien ma' dak ta\-\ew[ Kardinali l-o]rajn (La Fontaine u Giustini) li g]andhom tant jitfa]]ru, meta ti[i maqlug]a l-grazzja mixtieqa, jibqa' g]al dejjem marbut ma' l-ewwel \vilupp ta' din ix-xitla `kejkna fil-g]alqa tal-Mulej".[140]

Skond ix-xewqa li wrieh l-lsqof Portelli, Mons. De Piro g]addielu I-kitba fuq I-ori[ni, I-i\vilupp, u I-kostituzjonijiet tas-So`jeta' tieg]u. ll-Vigarju {enerali ma bag]athomx minnufih Ruma biex hu nnifsu jkollu idea tal-kontenut. Waqt li De Piro kien kitibhom fi-10 ta' Marzu, f'Ruma lill-Prefett tal-Kongregazjoni tal-Propaganda Fide ma ntbag]tux ]lief fil-31 ta' Marzu. ll-Kardinal Prefett ma damx wisq biex qara dak li De Piro wassallu permezz ta' l-lsqof. G]alhekk, fit-23 ta' April, 1919, inkiteb l-ewwel kumment dwarhom. ll-Kardinal Van Rossum kiteb hekk lill-isqof Portelli:

lnroddlok ]ajr minn qalbi tat-tag]rif li inti bg]attli bl-ittra tal-31 ta' Marzu li g]adu kif g]adda fejn tfissirli fuq l-ori[ni u l-i\vilupp ta' l-lstitut g]all-Missjonijiet Barranin imwaqqaf u mmexxi minn Mons. {u\eppi De Piro, li ]aqqu kull tif]ir. Minn issa, bil-fer] ng]idlek li ni\gurak mill-appo[[ u mill-g]ajnuna tieg]i sabiex din l-opra li nbdiet tikber u tag]ti ]afna frott. Imma, qabel xejn, hemm b\onn li l-intenzjonijiet tar-Reverendissmu Fundatur dwar l-g]amla ta' l-opra jsiru mag]rufin b'mod e\att. B'mod partikulari, hemm b\onn li jsir mag]ruf jekk hu g]andux il-fehma li jorbot il-membri bit-tliet voti reli[ju\i, jew iridx il-membri mag]qudin f']ajja komuni, bla ma jkunu reli[ju\i, bil-]sieb biss li jkunu membri ta' So`jeta' ta' Missjunarji. Meta jintbag]tu dawn l-informazjonijiet, jiena ng]inu bil-qalb kollha biex jifforma statut jew regolament skond il-]tie[a ta' l-opra. Ng]inu wkoll f'dak kollu li jkun hemm b\onn min-na]a tas-Santa Sede.

Sadanittant, minn issa, jiena nitlob lill-Mulej biex jag]ni bl-aqwa barkiet 'il dan l-lstitut u spe`jalment lir-Reverendu Fundatur u Direttur Mons. De Piro, u lill-E``ellenza tieg]ek.

Hawn re[g]et da]let il-problema essenzjali tal-voti. Fil-fatt, De Piro kien di[a' tkellem dwarhom meta lill-Kardinal kitiblu permezz tal-Vigarju {enerali fuq I-i\vilupp tas-So`jeta'. Dawn kienu I-kelmiet e\atti tal-Fundatur: "ls-So`jeta' tag]mel ]ilitha biex il-membri tag]ha jipperfezzjonaw ru]hom fl-im]abba lejn Alla u lejn il-proxxmu permezz ta' l-osservanza tal-virtujiet insara u b'mod partikolari bl-ubbidjenza perfetta, safa, u faqar".[142]

ll-kelma "Voti" sa hawn kienet g]adha ma ssemmietx quddiem I-Awtoritajiet. ll-Kardinal fehem tajjeb x'kienu jfissru dawk il-kelmiet; g]alhekk, hu ried dikjarazjoni `ara minn fomm il-Fundatur. L-ittra tal-Kardinal-Prefett ma damitx ma waslet f'idejn I-Isqof Portelli. Dan, fit-28 ta' April, 1919, ]a ]sieb jg]addiha lil De Piro.[143] Kien \mien meta I-Fundatur kien qed jir`ievi uffi``ju fuq ie]or fid-djo`esi ta' Malta. Wara li, bejn is-snin 1915-1918, hu kien is-Segretarju {enerali tad-djo`esi ta' Malta, bejn 1919 u 1920, De Piro kellu I-uffi``ju importanti u tant delikat ta' Rettur tas-Seminarju Ma[[uri fl-lmdina.[144] L-lsqof Portelli ndirizzalu din l-ittra proprju fis-Seminarju. Il-Fundatur kien di[a' sar persuna[[ importanti anki quddiem il-persuni ta' kultura tal-g\ejjer tag]na. G]alkemm ma [eriex wara unuri, fis-sena 1917, hu ntag]\el membru tas-So`jeta' Storika u Xjentifika u membru wkoll fil-Kumitat tat-Turi\mu fil-Ministeru ta' l-Edukazjoni Pubblika.

Mons. De Piro qara bil-fer] l-ittra tal-Kardinal Van Rossum g]aliex biha fehem li I-ideal tieg]u ma kienx qieg]ed isib widnejn torox. Kienet ukoll okka\joni tajba biex, g]all-ewwel darba, hu jitkellem b'mod `ar mas-superjuri tieg]u dwar ix-xewqa tal-voti. Imma I-istess twe[iba turi g]al darb'o]ra li l-iskop ewlieni tas-So`jeta' kien il-]idma missjunarja. G]alhekk, jekk kellu jissagrifika wa]da minn dawn i\-\ew[ xewqat tieg]u: ji[ifieri: il-missioni jew il-voti reli[ju\i, hu kien jissagrifika l-voti. Madankollu, f'g]ajnejn il-Fundatur, il-voti dehru importanti ]afna biex jintla]aq I-iskop ewlieni. Nisimg]u l-ittra ta' De Piro li nkitbet mid-Dar ~kejkna ta' San Pawl fl-Imdina fit-30 ta' April. 1919.

Ir`evejt l-ittra tas-Sagra Kongregazjoni tal-Propaganda Fide tat-23 fa' April (1019/1919) li Int kont tant [entili li twassalhieli. Nitolbok, qabel xejn, biex titkellem g]alija quddiem il-Kardinal-Prefett Van Rossum, u tfissirlu kemm g]andi g]ax nafulu talli g]o[bu j]ares b'mod font favorevoli lejn din l-Opra `kejkna li qieg]da tibda. Il-Mulej ma jonqosx li jpattihulu.

Inwie[eb il-mistoqsija li saritli dwar jekk il-membri ta' din is-So`jeta' g]andhomx ikunu marbutin bit-tliet voti reli[ju\i. Jekk ma ji[ix i[[udikat li ma jaqbilx li je]duhom, jiena nwie[eb li huma g]andhom jintrabtu bit-tliet voti reli[ju\i. In\id ukoll li, g]all-[id spiritwali tag]hom, ili \mien li ]assejt il-Mulej jispirani biex nie]u din id-de`i\joni.

Minbarra l-[id spiritwali li l-membri jakkwistaw g]alihom infushom bil-voti, hemm ukoll effetti tajbin o]rajn li, sakemm hu possibbli, bis-sa]]a tal-voti jin]assu i\jed:

a) Dawk li jitolbu biex i]addnu s-So`jeta' j]ossu li g]andhom ikollhom intenzjoni retta.

b) Dawk li jfittxu s-So`jeta' g]all-interess personali tag]hom aktarx li ma jid]lux.

`) ll-[enituri, meta jippermettu 'I uliedhom biex ikunu membri tas-So`jeta', jipperswadu ru]hom i\jed li huma qeg]din joffru sagrifi``ju tassew lil Alla.

U int, E``ellenza, a``etta r-ringrazzjamenti sin`ieri tieg]i g]all-appo[[ li qieg]ed tag]ti lil din l-Opra, waqt li b'sinjal ta' qima, jiena nbus i`-`urkett imbierek tieg]ek, u nitolbok tberikni.

Din I-ittra g]andha I-importanza tag]ha g]al bosta ra[unijiet. Hi turina li De Piro kien qieg]ed jara vera g]ajnuna fl-lsqof Portelli. Fil-fatt, il-Vigarju {enerali kien qed jie]u interess fis-So`jeta' biex imexxiha 'l quddiem. ll-Fundatur kien qed jag]mel ]iltu biex, ming]ajr l-ebda dewmien ta' \mien, isir kulma kien me]tie[. ll-]idmiet I-o]rajn li kien mg]obbi bihom bl-ebda mod ma [eg]luh jittraskura s-So`jeta' tieg]u. Hu kien i]oss ru]u b]ala I-Missier tag]ha, kif kien tassew. Sata' ji[ri li o]rajn i]allu xi [img]at jg]addu biex iwie[bu xi ittra dwar is-So`jeta'; imma dan ma kienx ji[ri min-na]a tal-Fundatur. Hu kien iwie[eb kemm jista' jkun malajr meta fin-nofs kien ikun hemm I-interessi tas-So`jeta'. Barra minn hekk, dik is-sena 1919 kienet g]alih wa]da ta' bi\a'. Hu kien g]adu jqum minn marda, u ba\a' li jer[a' jimrad u forsi anki jmut, u s-So`jeta' tibqa' bla ma ti[i approvata mill-Knisja. Din I-ittra turi wkoll aspett ie]or ta' esperjenza qarsa li kien g]adda minnha fl-a]]ar snin. X'u]ud kienu qed jid]lu fis-So`jeta', igawdu I-benefi``ji kollha tag]ha, u forsi qatt ma kellhom ]sieb li jkunu membri tag]ha. G]alhekk, ir-rabta bil-voti kienet tista' sservi biex dawn it-talin ma jissugrawx jid]lu. Fuq kollox, din il-kitba turina I-importanza li De Piro ried jag]ti lill-voti reli[ju\i. ll-kelmiet tieg]u huma konferma o]ra li l-voti kienu dejjem f'mo]]u, u sa minn dejjem xtaq li I-membri tas-So`jeta' tieg]u jg]ixuhom.

Din kienet il-qag]da tas-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl sa l-ewwel xhur tas-sena 1919. Hu \mien ta' tama qawwija fil-g]ajnuna tal-providenza g]aliex kien beda jidher li I-ideal kien tassew qaddis. Kienet sena li ner[g]u n]arsu lejha g]aliex matulha Mons. De Piro kellu jid]ol anki f'avveniment nazzjonali li l-effetti tieg]u ma ntesew qatt. Kienet ukoll sena li kellha tferra]lu l-qalb tieg]u g]aliex matulha ra l-ewwel iben spiritwali tieg]u jitla' I-a]]ar tar[a li wasslitu g]as-sa`erdozju; imma kien fer] ma kellux idum ma jit]allat bin-niket. Kienet sena li matulha I-Propaganda Fide baqg]et tistudja I-ka\ tas-So`jeta' tieg]u biex ji[i e\aminat kemm kien possibbli li jing]ata dak li kien mixtieq minn De Piro. Kienet sena li bdiet tifta] orizzonti [odda g]aliex matulha, g]alkemm fil-]abi, trabbiet it-tama li ji[u akkwistati postijiet o]rajn aktar adattati g]as-So`jeta'. Imma I-akbar tama ta' Mons. De Piro, fi ftu] dik is-sena, kienet li I-Papa Benedittu XV ibierek I-opra tieg]u, imma mhux b'xi barka o]ra miktuba bi-idejn. Kien mixtieq li I-Papa jbierek is-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl billi jag]rafha uffi`jalment, u jag]tiha I-approvazjoni pontifi`ja tieg]u.

[1] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-La Fontaine, 26/5/1911, f.32r.

[2] Ibid., De Piro-La Fontaine, 15/8/1910, f.29r.

[3] Ibid.

[4] Ibid., A. Leanza S.J.-De Piro, 2/10/1919, f.111r.

[5] L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (Dun {wann Vella).

[6] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundalur, Alfons M. Cauchi O.E.S.A.-De Piro, 5/10/1917, ff.100-101v.

[7] L.C., Intervisti dwar Mons De Piro, Dun {wnann Vella f.22.

[8] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Dun Manwel Vassallo-Don Arcangelo Bruni, 23/11/1916, f.65v.

[9] lbid., f.66r.

[10] L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (D. Gw, Vella), Marija Vella-De Piro, 8/7/1910.

[11] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-La Fontaine, 15/8/1910, ff.28r-29r. ll-klawsula li, fit-testment ta' Vin`enzo Bu[eja, kienet tinteressa lil De Piro kienet din: "La somma residuale dalle dette £101,000 lire e loro interessi, dopo prelevate tutte le somme ed eseguite tutte le opere indicate nei precedenti

numeri di questo articolo, andra' in vantaggio dell'Opera della Propagazione della Fede": Ibid., f, 31Av: fejn insibu kopja ta' dan it-testment.

[12] Ibid.. Arc. P. Pa`e-De Piro 14/9/1910, f.30r-v.

[13] Ibid., La Fontaine-De Piro, 27/1/1910, f.l5r.

[14] Ibid., La Fontaine-De Piro, 30/6/1910, f.26r.

[15] Ibid., De Piro-La Fontaine, 15/8/1910, f.29r.

[16] Ibid., De Piro-La Fonlaine, 26/5/1911, f.32r.

[17] F'idejna g]andna I-kopja ta' din I-ittra: Ibid., La Fontaine-Bressan, f.34r.

[18] Dawn huma I-kelmiet: tal-kitba awtografa tal-Papa:

Al diletto figlio sacerdote Giuseppe De Piro e a tutti gli egualmente diletti sa`erdoti e catechisti ascritti alla Pia Unione, che ha per iscopo la cultura spirituale dei fedeli nelle colonie maltesi di Corfu' e di Tripoli, colle nostre piu vive congratulazioni, impartiamo di cuore l'apostolica benedizione.

Li 11 giugno 1911,

Pius Papa X

Dan id-dokument qieg]ed fi kwadru, flimkien ma' tliet bi``iet mis-suttana bajda tal-Papa Piju X, u jinsab fil-parlatorju tad-dar `entrali tas So`jeta' Missjunarja ta' San Pawl, fir-Rabat.

[19] L.C., Dokumenti De Piro, Accademia: ragioni pro - ragioni contro, f.24r.

[20] Ibid.

[21] Luqa, 1, 48, 52.

[22] Din hi r-ra[uni prin`ipali li min]abba fiha Dun {u\epp ma riedx li jag]mluh Monsinjur Ko[itur tad-Dekan: A.M.S.S.P., Mons. De Piro Dekan tal-Katidral ta' Malta, De Piro- Ar`. Pietru Pa`e, 17/1/1011 f.11r.

[23] Dwar il-]idma tieg]u f'dan I-istitut hemm kap s]i] fit-tieni volum ta' din il-"}ajja", bit-titlu: "Missier l-Iltiema Bniet fl-Istitut Fra Diegu, il-Hamrun". L-istitut, g]alkemm mag]ruf b]ala ta' Fra Diegu, hu msemmi g]al San Fran[isk t'Assisi.

[24] Mattew 20,20-24.

[25] A.M.S.S.P., De Piro Dekan, Dikjarazjoni ta' Dun {wann Briffa Brincati, f.6r.

[26] Ibid., Mons. Vassallo nnifsu [ieb ir-ra[unijiet ta' l-eta' u tal-mard fl-ittri li kiteb lill-Gvernatur Rundle u lilli-Papa Piju X: Ibid., Vassallo-Rundle, 31/1/1911, f.13r; Degriet tan-nomina ta' De Piro minn Piju X, 8/6/1911, f.27r.

[27] Ibid., Dikjarazjoni Briffa Brincati, f.6r.

[28] Ibid., Dun Mikilang Pa`e-De Piro, 7/11/1910, f.7r.

[29] Ibid.

[30] Ibid., Dikjarazjoni Briffa Brin`ati, f.6r.

[31] Ibid., De Piro-M.A Pa`e 11/11/1910 f.9r.

[32] Ibid., De Piro-Pietru Pa`e, 17/1/1911 f.l2r.

[33] Ibid.

[34] Ibid.

[35] G]all-kopja, ara: Ibid., f.11r.

[36] Ibid., Pietru Pa`e-De Piro, 19/1/1911, f.12v.

[37] Ibid., Dikjarazjoni Briffa Brincati, f.6r.

[38] Ibid., Mons. K. Vassallo-Gvernatur L. Rundle, 13/1/1911, f.13r.

[39] Ibid., G. Borg Cardona-V. Vassallo, 2/2/1911, f.13r.

[40] Ibid., Rundle-De Piro, 11/3/1911, f.14r.

[41] Ibid. V. Frendo Azzopardi-Vassallo 11/3/1911 ff.15r-16r

[42] Ibid., Kard. S. De Lai-Mons.Segretarju tal-Kapitlu, 21/4/1911, f.17r.

[43] Ibid., Mons. P. Gauci-De Piro, 1/6/1911, f.25r.

[44] Kopja uffi`jali tad-degriet tal-]atra ta' Dun {u\epp De Piro, ma]ru[a mill-Kurja Ar`idjo`esana ta' Malta: Ibid., ff,27r-30v.

[45] Dwar il-pussess, g]andna wie]ed mill-inviti li [ew stampati; dan kien invit li ma ntbag]atx: Ibid., f.32r. Wara I-pussess, il-mistednin kienu mixtieqa li jmorru d-dar ta' n.3 Strada Bastione, li hi tant fil-qrib. ll-kontijiet li g]andna huma bid-dettaiji kollha, u bil-bolla u I-firma ta' dak li r`ieva I-]las: Ibid., ff.35r-37r.

[46] L-awguri huma miktubin bit-taljan: L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (D. {w. Vella).

[47] Ibid.

[48] F'din il-[abra, kif ukoll fl-o]rajn kollha li jinstabu merfug]in, hemm ir-rapporti, ri\ultati, u kitbiet o]rajn li jg]inu ]afna biex inkunu nafu min kienet il-persuna: Ibid.

[49] L.C., Intervisti dwar Mons. De Piro, Dun {u\epp Spiteri f.8.

[50] Ibid., Pawlu Azzopardi, f.44.

[51] Ibid. D. {w Vella. ff.19-22.

[52] Ibid., f.19,

[53] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Kopja awtentika li ]arget mill-Kuria Ar`idjo`esana ta' Malta, 6/10/1914, ff.37v-38r.

[54] Ibid., Breve prospetto delle Regole dell'lstituto per le Missioni Estere, f.37v.

[55] Ara San Paul: Almanacc; f'kull ]ar[a mis-sena 1922 'il quddiem, max-xahar ta' Jannar, tissemma din il-festa. Inkiteb li kienu jsiru tridu u festa ta' San Pawl fil-kappella ta' I-lstitut fl-lmdina. Ara wkoll A.M.S.S.P., Intervisti De Piro, D. {u\. Spiteri, f. 8.

[56] A.M.S.S.

P., Dokumenti De Piro, casa S. Giuseppe: ragioni pro - ragioni contro, f.24r.

[57] Ibid.

[58] Ibid., Riforma Particolare, 1901, f.23r.

[59] lbid., Casa S. Giuseppe: ragioni pro-ragioni contro, f.24r.

[60] Ibid.

[61] Ibid.

[62] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Prospetto delle Regole ,f.37v.

[63] Ibid., D. Arcangelo Bruni-D. Manwel Vassallo, 8/12/1916, f.70r.

[64] Ibid., De Piro-Isqof Portelli, 10/3/1919, f.119v.

[65] Ibid. M. Vassallo-De Piro, 9/9/1917. f.104r.

[66] L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (Dun {w. Vella).

[67] Ibid.

[68] Ibid., {w. Vella-De Piro, 23/9/1920.

[69] L.C., Intervisti dwar Mons. De Piro, D. {w. Vella, f.19.

[70] Mons. {. De Piro, Regole della compagnia di S. Paolo, fasc. 2, 1925, p.36.

[71] Ibid., p.23.

[72] A.M.S.S.P Intervisti De. Piro, D. {w Vella, f,19.

[73] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-La Fontaine, 6/1/1914, f.50r.

[74] "Uno di essi ha incominciato filosofia quest'anno": Ibid. Nie]du silta mill-ewwel ittra li twasslilna tag]rif fuq il-progress fil-filosofija fil-Kulle[[ S. Wistin, ir-Rabat: "Sono lieto di poter informare che negli esami semestrali tenuti ultimamente in questo nostro studio, lo studente in filosofia Fr. Giovanni Vella abbia dato una assai consolante prova del suo impegno e diligenza, riportando punti 7 dal massimo 10": L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.25 (D. Gw. Vella).

[75] L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-La-Fontaine, 6/1/1914, f.50r.

[76] Ibid.

[77] L.C., lntervisti De Piro. Fra Pawl Spiteri O.S.A., f.10.

[78] Ibid., Madre Pa`ifika Xuereb, f.35.

[79] ll-kelmiet ori[inali tad-degriet kienu dawn: "Fiat quoad habitum talarem tantum et donec maneant in domo pia de qua. Datum Vallettae, die 6 Octobris 1914. Fr. Angelus O.P. Ep. Admin. Apostolicus Melitae": L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, kopja uffi`jali tal-Kan`ellier tal-Kurja, 6/10/1914, ff.37r-38r.

[80] F'dak i\-\mien, Mons. De Piro nnifsu kien is-Segretarju tad-djo`esi, G]alhekk, it-"testimomales" dwar dawn I-ordinazjonijiet fihom, mhux biss il-firma ta' I-Ar`isqof Mawru Caruana, imma wkoll dik ta' Mons. De Piro, b]ala Segretarju: L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (D. {w. Vella).

[81] Minn dan ir-ritratt li g]adu je\isti, jidher li I-membri tas-So`jeta li, fil-bidu tas-sena 1917, kienu jilbsu s-suttana kienu sitta. Imma, fir-ritratt hemm \g]a\ag] o]rajn li kienu aspiranti tas-So`jeta'; dawn kienu g]adhom bla suttana; skond ir-ritratt, in-numru tag]hom kien 13.

[82] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, Prospetto delle Regole, f.37v.

[83] Ibid., M. Maunseel-Mary, 7/7/1915, ff.55r-56r.

[84] L.C., Intervisti De Piro D. {w. Vella f.22.

[85] Meta kjerku jitressaq quddiem l-lsqof biex jibda tiela' t-tara[ ta' I-artal, hu jrid ikollu xi titlu li jfisser Ii I-isqof ikun moralment `ert li dak I-kandidat g]as-sa`erdozju sejjer ikollu fuqiex jg]ix fil-]ajja tieg]u ta' sa`erdot. lt-titli tal-qassisin djo`esani huma Titulus Patrimonii u Titutus Beneficii; dak ta' I-istituti reli[ju\i [eneralment hu Titulus Paupertatis. Meta wie]ed jordna bit-Titulus Missionis ifisser li 'l quddiem il-]ajja tieg]u b]ala sa`erdot sejra tkun iddestinata g]all-missjonijiet, jekk hu jintbag]at mis-superjuri tieg]u.

[86] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-Papa Benedittu XV, 18/9/1915, f.39r.

[87] Dawn kienu I-kelmiet ta' I-Ar`isqof: "Raccomando molto volentieri per la grazia": Ibid.

[88] Permezz ta' ittra tat-3 ta' Di`embru, 1915, dak Don Giuseppe Sebastianini staqsa biex ikun jaf liema kienu I-g]anijiet tas-,So`jeta'. De Piro wie[bu fl-4 ta' Jannar, 1916, billi tah it-tag]rif essenzjali dwarha. Hu ``ara li I-lstitut kien g]adu ma jiddependix mill-Kongregazzjoni tal-Propagazjoni tal-Fidi, u dik kienet l-ewwel darba li saret talba biex I-ordinazjoni ssir bit-titlu tal-missjoni: Ibid., ff.39v-40r.

[89] Ibid., G. Sebastianini-De Piro, 8/2/1916, f.39v.

[90] Ibid., De Piro-La Fontaine, 30/6/1916, f.41v.

[91] Ibid., f.42r.

[92] Ibid., La Fontaine-De Piro, 28/7/1916, f.43r.

[93] Ibid., ff.43r-44v.

[94] Ibid., De Piro-Papa Benedittu XV, (il-kopja ta' De Piro nnifsu) 22/8/1916, ff.45r-46r.

[95] Ibid., Ar`. Mawru Caruana-Benedittu XV (mill-kopja ta' De Piro) 22/8/1916, f.46r.

[96] Ibid., De Piro-Kard. Giustini, 22/8/1916, f.57r-v.

[97] Ibid., Breve notizia intorno "La Piccola compagnia di S. Paolo", 22/8/1916, f.60r.

[98] Ibid., ff. 59v-60r.

[99] Ibid., De Piro-isqof A. Portelli, 10/3/1919, f.119v.

[100] Ibid. M Vassallo-A Brum 23/11/1916 f.65r-v.

[101] Ibid., Bruni-Vassallo, 8/12/1916, f.70r.

[102] lbid., Vassallo-Bruni, 23/11/1916, f.66r.

[103] Ibid., f.66v.

[104] Ibid., Bruni-Vassallo, 8/12/1916, f.70v.

[105] Ibid., Vassallo-Bruni, 21/12/1916, f.73v.

[106] Ibid.

[107] Ibid., Bruni-Vassallo, 11/1/1917, f.75r-v.

[108] Ibid., f,75r.

[109] Ibid., f.75v.

[110] Ibid., De Piro-Bruni, 12/2/1917, f.77r.

[111] Ibid., Ar`. M. Caruana-Papa. Benedittu XV, 29/1/1917, f.81v.

[112] De Piro kiteb lill-Papa, imma t-twe[iba waslet ming]and il-Kongregazjoni tas-Seminarji u ta' l-Istudji. B]ala Segretarju djo`esan, Mons. Dun Manwel Vassallo (li la]aq wara De Piro), fid-29 ta' Ottubru, 1918, wassalha lil De Piro: ibid., f.83r-v.

[113] Ibid., Bruni-De Piro, 20/3/1917, f.85r.

[114] Ibid., De Piro-La Fontaine, 20/6/1917, f.96r.

[115] Ibid., P. Alfons Cauchi O.S.A.-De Piro, 5/10/1917, ff.100r-101v.

[116] Ibid., De Piro-Vassallo, 7/10/1917, f.102r.

[117] Ibid., De Piro-Cauchi, 11/10/1917, f.103r.

[118] L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2 (Dun {w. Vella): lttra ta' P.A. Cauchi lil De Piro, 29/8/1917.

[119] Hawn g]andna d-domanda biex il-kjerku Vella jersaq g]all-e\ami ta' I-a]]ar \ew[ minuri; I-istess domanda fiha I-approvazjoni ta' l-Ar`isqof Caruana biex ji[i a``ettat g]all-e\ami (bid-data 5/9/1917), u x-xhieda li g]adda mill-e\ami bil-firma ta' l-lsqof A. Portelli (bid-data 10/9/1917): L.C., Dokumenti Personali M.S.S.P., n.2.

[120] Ibid., {. Vella-De Piro, 3/4/1918.

[121] Ibid., Vella-De Piro.

[122] Ibid., Vella-De Piro, 3/4/1918.

[123] 123. Ibid., Vella-De Piro, 7/4/1918.

[124] Ibid., Vella-De Piro, 11/4/1918.

[125] Ibid.

[126] L.C., Intervisti dwar Mons. De Piro, D. {w. Vella, f.22.

[127] G]andna f'idejna I-kopja ta' dan id-degriet ta-' I-Ar`isqof Caruana. ll-kopja nkitbet minn De Piro innifsu fit-23/4/1933. Imma d-degriet hu tal-21/8/1918: L.C., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, f.108r.

[128] L.C., Dokummti Personali M.S.S.P., n.2 (D. Gw. Vella): "Litterae testimoniales" ori[inali tas-suddjakonat ta' Vella.

[129] Ibid., "Litterae testimoniales" ori[inali tad-djakonat.

[130] L.C., M.S.S.P. fi zmien il-Fundatur, De Piro-isqof A. Portelli, 10/3/1919, f.119r.

[131] Ibid.

[132] Ibid., Alfons M. Galea-De Piro, 11/2/1919, ff.109r-110v. Fuq bi``a mill-art li kienet tmiss ma' dak il-bini, inbena I-lstitut "Sacra Familia", u fih hemm I-istamperija "Veritas" fejn [iet stampata din il-'']ajja" ta' Mons. De Piro.

[133] Waqt li I-proposta ta' }a\-|abbar ma rnexxietx, dak I-Oratorju ta' Birkirkara, fis-sena 1927, kellu ji[i mog]ti lis-So`jeta' ta' S. Pawl skond ix-xewqa ta' l-istess fundatur tieg]u, li kien in-Nutar Mikiel Lwi[i Casolani. Dwar dan, hemm kap s]i] fit-tieni volum ta' din il-'']ajja" bit-titlu: "L-Oratorju ta' Birkirkara".

[134] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-isqof A. Portelli, 10/3/1919, f.119r-v.

[135] Ibid., Portelli-De Piro, 24/2/1919, f.113r.

[136] Ibid., De Piro-Portelli, 10/3/1919, f.119v.

[137] Ibid.,

[138] Ibid., f.120r.

[139] Ibid., f.120r-v.

[140] Ibid., f.120v.

[141] Ibid.. Kard. G.M. Van Rossum-lsqof Portelli. 23/4/1919. f.122r.

[142] Ibid.. De Piro-Portelli, 10/3/1919, f.119v.

[143] Ibid., Portelli-De Piro, 28/4/1919, f.121r.

[144] ll-]idma ta' Mons. De Piro g]ad-djo`esi ta' Malta ti[i \viluppata fit-tieni volum ta' din il-"]ajja".

[145] A.M.S.S.P., M.S.S.P. fi \mien il-Fundatur, De Piro-Portelli, 30/4/1919 f 125r-v

Volum 1

Kapitlu 5

L-IDEA TA' SO~JETA' MISSJUNARJA FL-EWWEL PROBLEMI LI N}OLQU QUDDIEM L-AWTORITAJIET TAL-KNISJA (1910-1919)