LEJN TWAQQIF TA' SO~JETA' B'IDEAL MISSJUNARJU

1904-1907: Fil-Parro``a tal-Qrendi

Mill-ftit tag]rif li g]andna dwar it-tliet snin li Dun {u\epp De Piro g]adda fil-parro``a tal-Qrendi, jidher sewwa li hu ]alla impressjoni tajba fuq I-insara ta' dak ir-ra]al. Huma xtaquh jibqa' mag]hom. G]alkemm hu mar il-Qrendi biex ji[i f'tieg]u sewwa wara I-marda tat-ti\i, hu g]amel ]iltu biex jintafa' fuq ix-xog]ol li sa`erdot jista' jaqdi f'parro``a. Imma jidher ukoll tajjeb li hu ma ne]]iex minn mo]]u dawk I-ideali li, sa minn \mien, kienu b]al jintg]a[nu [ewwa fih biex jara kemm kien possibbli li jqeg]edhom fil-prattika.

Dun {u\epp kien bniedem twil, pulit, u ferrie]i; meta jisma' xi `ajta li tg]o[bu, hu kien jid]ak tassew bil-qalb. Imma g]alkemm wild in-nobbli, anki ulied il-poplu sempli`i kienu jissa]]ru g]al warajh. G]alkemm dejjem im]abbat bix-xog]ol, ikun min ikun dak li jmur ikellmu. Dun {u\epp kien joqg]od jisimg]u bil-kalma kollha, u donnu jinsa kemm kien ikollu x'jag]mel. G]alkemm meta kienu jarawh g]addej dejjem bl-umbrella f'idu, liebes I-iswed. u b'rasu xi ftit baxxuta, sata' kien hemm min imma[ina li kien xi wie]ed li j\ommha ]afna, il-fatti kienu juru I-kuntrarju. F'dak i\-\mien tal-Qrendi, Dun {u\epp kien imur ta' sikwit jitkellem mal-bdiewa fl-eg]lieqi. Wie]ed minn dawk il-bdiewa, li ibnu 'l quddiem kellu jidhol b]ala fratell koadjutur fis-So`jeta' li Dun {u\epp kellu jwaqqaf, ried jilqg]u a]jar skond ma jist]oqqlu g]ad-dinjita tieg]u ta' sa`erdot. Dak il-bidwi kien jg]id lil bintu biex i[[ib si[[u fil-g]alqa ]alli Dun {u\epp kien ikollu fejn ipo[[i bilqieg]da. Imma Dun {u\epp, meta kien jara s-si[[u m]ejji g]alih, bit-tbissima, lil dak il-bidwi kien jg]idlu: "Fran[isk, mela ma g]andikx [ebel bi\\ejjed fil-g]alqa tieg]ek biex inpo[[i fuqhom?"[1]

In-nies tal-Qrendi malajr intebhu li Dun {u\epp ma kienx qassis ta' ]afna kliem. Jekk issellimlu, hu kien isellimiek, u jekk tkellmu, kien ikellmek; imma hu baqa' dejjem mi[bur. Fl-24 ta' Lulju, 1906, Dun {u\epp ]a l-qrar ta' l-ir[iel.[2] In-nies tar-ra]al malajr bdew ifittxuh ]afna g]all-qrar. Hu kien wie]ed li jbakkar. Kien iqaddes fis-sitta ta' filg]odu; imma kien imur fil-knisja parrokkjali qabel il-quddiesa; kien ipo[[i bil-qieg]da fuq si[[u fis-sagristija, u jqarar I-ir[iel kollha li kienu jkunu jistennewh. Meta ]a l-qrar tan-nisa, hu kien iqarar anke lil dawn, u, kull meta kien hemm b\onn. Dun {u\epp kien jer[a' jin\el fil-konfessinarju anki wara l-quddiesa. Nhar ta' }add, imbag]ad. Dun {u\epp kien iqum kmieni aktar mis-soltu biex iqarar lil dawk kollha li kienu jixtiequ. Meta kien ji[ri li f'xi quddiesa ma kien ikun hemm l-ebda abbati biex jg]in lis-sa`erdot. Dun {u\epp xejn ma kien isibha bi tqila biex jo]ro[ fuq I-artal, u jag]mel is-servizz ta' abbati.[3]

Fi \mien meta kien hawn tant bombastikar fil-priedki. Dun {u\epp ried ikun sa`erdot ta' pastorali meta jwassal il-kelma ta' Alla. Hu tkellem b'mod sempli`i biex jifhmu kul]add, imma anki b'vu`i `ara u soda.[4] Madankollu, I-istess im[iba tieg]u fir-ra]al tal-Qrendi kienet wisq aktar minn priedka. II-poplu kien fehem li Dun {u\epp De Piro kien bniedem li jemmen tassew fit-talb. Wara l-quddiesa tieg]u ta' kuljum, hu kien jag]mel passi[[ata lejn il-wied b'kuruna daqsiex f'idejh, li kwa\i kienet tmiss ma' I-art. F'dawk it-tliet snin tal-Qrendi. Dun {u\epp da]al sewwa fil-]ajja tal-parro``a; hu sar ukoll prokuratur tal-fratellanza tal-Madonna ta`-`intura. Hu, mhux biss kien jorganizza il-festa tag]ha u j[ib xi banda ]alli ddoqq. Imma lil dawk li ig]inu fil-festa u li iiehdu sehem kien je]odhom ukoll fid-dar kbira tal-familja tieg]u biex iferra]hom bi trattament `kejken. Dik kienet l-ewwel esperjenza ta' Dun {u\epp f'ra]al malti. Kien \mien meta kien g]ad hawn drawwiet li xejn ma kienu adattati g]al [o Knisja. Wa]da minn dawn id-drawwiet kienet dik li n-nisa jreddg]u t-trabi tag]hom kullimkien: ikun fejn ikun, anki fi knisja mg]ottijin bi-g]onnella. Dun {u\epp g]amel ]iltu biex ifihem lin-nisa tal-Qrendi li drawwa b]al dik ma kenitx adattata g]ad-dar t'Alla. B'hekk, id-drawwa nqatg]et g]al kollox.[5]

F'dak i\-\mien qasir tal-Qrendi, Dun {u\epp De Piro kien qieg]ed ja]seb biex jibda ji[bor flimkien il-qassisin tal-parro``i li kienu fil-qrib ]alli ssirilhom xi konferenza minn xi sa`erdot barrani. Il-qassisin tal-parro``i ta' }al Safi, l-lmqabba, i\-|urrieq, il-Qrendi, u }al Kirkop kienu se jibdew jiltaqg]u fil-knisja ta' San {wann Evan[elista f'}al Millieri. Imma, imbag]ad. Dun {u\epp kellu j]alli l-Qrendi, u g]alhekk dak I-appostolat fost ]utu s-sa`erdoti baqa' ma sarx.[6]

Din kienet il-]idma tieg]u fil-Qrendi bejn is-snin 1904-1907. Fis-sena 1907, meta ntag]zel biex jibda l-ewwel ]idma tieg]u qalb I-iltiema u I-batuta ta' I-istitut li t-twajjeb fratell fran[iskan Fra Diegu Bonanno kien waqqaf fil-}amrun, Dun {u\epp De Piro kellu jitlaq mill-parro``a tal-Qrendi. Ulied dik il-parro``a ddedikata lil Marija Assunta ]assew it-telfa tieg]u g]aliex fih ma kenux raw ]lief [id. Imma lil dawk li g]amlu l-qalb lilhom infushom u marru jkellmuh, u wrewh kemm kien qed jiddispja`ihom li hu kien sejjer i]allihom, Dun {u\epp we[ibhom: "Dan hu sinjal li Alla jridni ma' i-iltiema, biex issa nag]mel il-[id mag]hom".[7] Fil-fatt, Dun {u\epp qatt ma kellu f'mo]]u li jibqa' l-Qrendi g]al kollox g]aliex I-ideali ta' ]ajtu ma setg]ux jintla]qu minn dak ir-ra]al.

ll-qrendin ma nsewhx lil Dun {u\epp De Piro. Anki, wara li fieq g]al kollox, hu [ie li kien imur sa hemm imsie]eb minn Wenzu Grixti, il-qaddej tal-familja tieg]u. ld-dar kbira tag]hom kienet f'numru II ta' Triq it-Torri. Jekk kienu jinteb]u li qieg]ed hemm, il-qrendin malajr kienu jibdew ifittxuh g]all-qrar. Hu kien ikun mar hemm g]all-mistrie], u I-mistrie] tieg]u kien jg]addih fil-konfessinarju jew fis-sagristija g]all-qrar tan-nisa u ta' I-ir[iel. Dun {u\epp, f'[urnata li kien ikun g]a\ilha g]all-mistrie] [ie li kien iqarar anki g]al disa' jew g]axar sig]at.[8]

1905: Jaqsam I-ideat ma' Qassisin o]rajn

Kienet x'kienet ir-rabta u d-dedika\joni ta' Dun {u\epp De Piro g]all-parro``a tal-Qrendi, nistg]u ng]idu b'mo]]na mistrie] li hu qatt ma kellu I-fehma li jibqa' ja]dem f'dik il-parro``a jekk ma jing]atax xi ordni min-na]a tas-superjuri tieg]u. Inkunu g]idna ftit jekk ng]idu li hu kien dejjem jhewden fi\-\mien kollu li dam Ruma u l-lsvizzra. lt-thewdin tieg]u baqa' wkoll tul is-snin tal-Qrendi.

Wara ftit xhur fil-Qrendi, malli bdiet is-sena 1905, Dun {u\epp De Piro ]aseb li kien wasal i\-\mien li jag]mel xi]a[a i\jed konkreta. Fid-9 ta' Jannar, 1905, Dun {u\epp mar g]al ftit [ranet f'San Kal`idonju, il-Furjana, biex jag]mel l-ezer`izzji spiritwali tieg]iu.[9] Kif rajna minn ittri ta' meta kien imsiefer, Dun {u\epp di[a' kellu ]afna korrispondenza ma' Dun Manwel Vassallo, id-direttur ta' San {u\epp. L-im]abba tieg]u lejn "San {u\epp" kienet mag]rufa sewwa minn dak Dun Manwel: imma lilu qatt ma qallu espressament li xtaq imur jg]ix mieg]u. Kien waqt dak I-irtir ta' ftu] is-sena 1905 meta Patri Ferrara tah il-parir li I-waqt li jitkellem `ar u tond ma' Dun Manwel kien wasal.[10]

Fis-16 ta' Jannar, 1905, li kien il-}add, fi tmiem l-e\er`izzji, Dun {u\epp iltaqa' ma' Dun Manwel Vassallo I-Belt u qallu g]all-ewwel darba bi-ideat tieg]u. Min-noti li kiteb, jidher tajjeb li De Piro ma kellmux biss fuq il-]sieb li jmur joqg]od mieg]u fid-Dar ta' San {u\epp, imma semmielu wkoll I-idea ta' Kongregazjoni ta]t il-]arsien ta' San Pawl. F'dik I-okka\joni, [ara wkoll ka\ li, f'g]ajnejn Dun {u\epp, deher xi ftit misterju\. Wie]ed tallab talabhom xi]a[a tal-flus, u awguralhom li San Pawl jieqaf mag]hom. Kif osserva hu stess, awgurju b]al dak xejn ma kien tas-soltu, u b'mod spe`jali fuq fomm tallab. Madankollu, f'dik I-okka\joni, g]alkemm Dun Manwel deher jaqbel mieg]u, huma baqg]u ma kkonkludew xejn.[11] Dun {u\epp De Piro baqa' wkoll xi ftit mistag][eb meta, fil-25 ta' Jannar, 1905, hu kellu I-okka\joni li jiltaqa' ma' dak Dun Manwel Vassallo fil-Katidral ta' Malta, nhar il-festa tal-konversjoni ta' Pawl, u dan ma qallux kelma wa]da biss fuq il-proposta tieg]u. Dun {u\epp kien wasal biex ]a d-de`i\joni li ma jg]idx kelma wa]da minn jeddu ma' dak Dun Manwel, jekk dan ma jkunx hu li jibdielu d-diskors. Imma Patri Ferrara kien ta' fehma differenti, u kkonvin`a lil De Piro biex jipprova jer[a' jaqbad dak I-argument ma' Dun Manwel.[12]

Ma xtaqx jikkomunika I-pro[ett bil-miktub

ll-ka\ donnu kien tassew kif imma[inah Dun {u\epp De Piro. Dak Dun Manwel ma riedx jaqbad diskussjoni dwar il-pro[ett ta' So`jeta' ta' Missjunarji. Dun {u\epp ra[a' Itaqa' mieg]u fl-10 ta' Frar, 1905, fis-sagristija ta' San Pawl tal-Belt, fl-okka\joni tal-festa tan-nawfra[ju ta' San Pawl. Dik id-darba, Dun Manwel lanqas biss ma kellmu lil De Piro. Minbarra Dun Manwel, kien hernm anki Dun {or[ Bugeja li kien pre\enti u ha sehem fil-pur`issjoni ta' San Pawl. F'dik il-pur`issjoni, Dun {or[ Bugeja kkumpanja proprju fuq il-lemin ta' Dun {u\epp, u s-skiet kien perfett.[13] Imma De Piro ma kienx wie]ed li jaqta' jiesu malajr. L-g]ada stess tal-festa ta' San Pawl, hu ]a d-de`i\joni li jmur is-seminarju djo`esan biex jitkellem ma' Dun Manwel Vassallo fuq il-ka\. {ara li hu Itaqa' ma' dak Dun Manwel fit-triq waqt li nzerta kien sejjer il-Belt. Imbag]ad, huma baqg]u sejrin flimkien sas-seminarju, u, tul it-triq. Dun {u\epp [ieb id-diskors fuq I-argument li ried. Madankollu, Dun Manwel qatag]lu fil-qasir, u qallu biex I-ideat tieg]u jni\\ilhom fuq bi``a karta, u jg]addihomlu miktubin.[14]

Bla dubju ta' xejn, dak kien \mien ie]or ta' qtig] il-qalb. Dun {u\epp beda jilma] ]afna apatija madwaru. Ma kienx konvint li reduh jikteb biex jg]inuh tassew. G]al din ir-ra[uni, fis-16 ta' Frar, meta lil Dun Manwel mar ikellmu s-seminarju, hu qallu wkoll li kien g]adu ma se]]lux jikteb x'kienu I-pro[etti tieg]u. Dun {u\epp ma kienx jaf x'jaqbad jikteb. G]alhekk, fil-21 ta' Frar, 1905, minflok ma kiteb I-ideat tieg]u, hu ]aseb biex jibg]at ittra lil Dun Manwel Vassallo, u fissirlu kemm kien qed isibha diffi`li biex jikteb. Kienet [urnata li fiha kienet issir it-tifkira ta' I-orazjoni ta' Sidna {esu' Kristu fil-[nien tal-{etsemani, u g]alhekk lil Dun Manwel, De Piro ]e[[u biex jing]aqad mieg]u fit-talb.[15] Imma [ralu li lanqas dik I-ittra ma bag]at. L-g]ada, 22 ta' Frar, hu nzerta kellu b\onn imur il-Belt, u, minflok ma bag]at I-ittra, mar direttament g]and Dun Manwel, ]e[[u biex jitlob, u fl-istess ]in stqarr li ma kienx sejjer ifittxu i\jed. Dan jipprova g]al darb'o]ra kemm kienu kbar it-tbatijiet morali li minnhom kien g]addej Dun {u\epp De Piro. Madankollu, hu kien g]adu ma qatax qalbu. Ta' g]aref li kien. Dun {u\epp De Piro emmen, kif inhu tassew, li ma kellux g]alfejn jist]i minnu nnifsu jekk ibiddel xi de`i\joni tieg]u: la hu jbiddilha g]all-a]jar. Matul dik il-gimg]a, hu kien qed jimmedita fuq il-Van[elu tal-}add, 26 ta' Frar: li kien il-}add li, fl-img]oddi, issejjah tas-Sessa[esima. Wie]ed mill-]sebijiet li hu rrifletta ]afna fuqu kien dan: "}sieb tajjeb hu b]al \errieg]a li l-Feddej jitfa' fir-ru] tag]na''.[16]

F'dawk il-[ranet ta' tnikkir, it-Tlieta, 28 ta' Frar, 1905, Dun {u\epp kiteb I-ideat tieg]u bil-]sieb li jibg]athom lil Dun Manwel Vassallo; imma ra[a' ]ass xi ]a[a \\ommu lura, u I-ittra baqa' ma bag]athiex.[17] Hu donnu kien qieg]ed jimma[ina li kien sejjer ifassal il-pro[ett g]alxejn, u, fl-istess waqt ba\a' jag]ti kitba f'idejn ]addie]or b'mod li dan forsi sata' juriha 'l xi persuni o]ra, u tkun b]ala argument kontra tieg]u.

Pro[ett imqieg]ed ta]t il-]arsien tal-Mulej

Fid-9 ta' Marzu, 1905, Dun {u\epp ra[a' mar jifta] qalbu ma' Patri Ferrara. Dan tah il-parir li jag]mel dak li Dun Manwel kien talab ming]andu. Hu qallu biex jikteb I-ideat tieg]u, imma, qabel ma jag]tihom f'idejn Dun Manwel Vassallo, iqeg]iedhom fuq I-artal waqt li jkun iqaddes.[18] Dun {u\epp g]amel sforz ie]or fuqu nnifsu. Fl-14 ta' Marzu, kienet it-tielet darba li hu kiteb lil Dun Manwel Vassallo. Dak in-nhar, De Piro ]ass ]arsien spe`jali min-na]a ta' I-appostlu San Pawl g]aliex kienet dik il-[urnata tal-[img]a li fiha kien soitu jirre`ta I-Uffi``ju Divin f'[ieh dan I-appostlu tal-[nus. Hu ]ass li l-ideat tieg]u nkitbu kif xtaqhom. Imma ]ass ukoll li kien g]adu ma wasalx il-waqt biex jikkomunikahom bil-miktub, u g]alhekk \ammhom g]alih. G]addew aktar minn tliet xhur o]rajn, u dawn kienu ta' skiet perfett. Kellu jasal id-29 ta' {unju biex Dun {u\epp De Piro u Dun Manwel Vassallo Itaqg]u fil-katidral fl-okka\joni tal-festa ta' San Pietru u San Pawl. Dun Manwel qallu li fit-8 ta' Lulju kellu jispi``a mill-e\amijiet tas-seminarju fejn kien jg]allem; g]alhekk, wara dak i\-\mien, hu sata' jkollu xi ftit ta`-`ans biex jirrifletti fuq il-pro[ett ta' De Piro.[19] Dawk il-kelmiet ma tantx kienu inkura[[anti; imma dejjem a]jar mix-xejn.

Fil-fatt, meta fittex lil Dun Manwel wara li beda x-xahar ta' Lulju, Dun {u\epp qatt ma sata' jsibu. L-ewwel darba li Itaqg]u kien it-Tnejn, 31 ta' Lulju, 1905, fid-dar ta' Dun Manwel stess. Dan baqa' jag]fas li I-ideat ta' De Piro kellhom jing]atawlu bil-miktub. Dun Manwel ipproponielu wkoll li huma jiltaqg]u ma' Dun {wanbattista Zarb, qassis mill-Furjana, biex jisimg]u I-parir tieg]u. De Piro kien isibha diffi`li biex jie]u de`i\joni f'daqqa wa]da, u, g]alhekk, ma tah l-ebda twe[iba: la dwar il-pro[ett miktub u lanqas dwar il-parir mixtieq.[20]

Dun {u\epp De Piro, li tant kien jikteb ittri u tant \amm noti privati u proponimenti, deher li g]amel sforz enormi fuqu nnifsu meta, fis-7 ta' Awissu, 1905, ta f'idejn Dun Manwel Vassallo I-idea tieg]u bil-miktub. Kienet dik I-idea li hu kien lestieha fl-14 ta' Marzu. L-idea kienet tikkonsisti fi ]sieb wie]ed `entrali: "So`jeta' ta' Missjunarji". Dun Manwel Vassallo wieg]ed li jag]ti I-g]ajnuna tieg]u. Dun {u\epp a``etta wkoll il-parir li jisma' x'ja]seb Dun {wanbattista Zarb; imma ma xtaqx imur g]andu flimkien ma' Dun Manwel. Kien ukoll parir tajjeb ]afna meta Dun Manwel qallu biex imur ikellem lill-Monsinjur Dun Frangisk Bonni`i, il-fundatur tad-Dar ta' San {u\epp, li, xi snin qabel, kien irtira. Dak Monsinjur Bonni`i u anki Mons. Dun Manwel Debono kellhom huma wkoll il-]sieb li jwaqqfu So`jeta' b]al dik; imma ma kienx imexxielhom.[21] Kien siewi g]al Dun {u\epp li jisma' xi]a[a dwar il-problemi pratti`i li sata' jiltaqa' mag]hom.

Ma g]amlulux il-qalb: lmpossibbli!

Lil Dun {u\epp De Piro ]add ma qallu li ma kienx kapa`i; imma hu ma sabx 'il min g]amillu l-qalb. Fuq il-parir li tawh. Dun {u\epp mar g]and Monsinjur Bonni`i. Dawn kienu I-kelmiet ta' De Piro li ni\\ilhom fid-djarju fis-17 ta' Awissu, 1905: "Jiena mort g]and il-Kanonku Bonni`i, u rrakkuntajtlu kollox. Hu qalli li l-qassis malti hu marbut i\\ejjed ma' artu. Jekk niftakar tajjeb, hu stqarr li dik tieg]i kienet idea impossibbli, jekk ma kellhiex ti[ri xi]a[a soprannaturali. Hu rrakkuntali wkoll kemm kien ]adem biex jara sse]] idea b]al dik, u baqa' bla ma rnexxielu. Imbag]ad, hu \ied jg]id: 'Forsi, jiena ma kontx il-persuna destinata mill-Providenza Divina.' Hu \ied jg]idli biex nibqa' ng]o\\ dik l-idea [ewwa mo]]i g]aliex il-Mulej kellu mnejn ilaqqag]ni ma' xi]add". Kienu g]addew erba' snin minn mindu Patri Gualandi f'Ruma lil De Piro kien qallu biex ma jag]mel l-ebda pass dwar dik l-idea tieg]u g]aliex: "Se son fiori fioriranno". Imma Mons. Dun Frangisk Bonni`i, lil {u\eppi De Piro, ma qallux ]lief I-istess ]a[a. Hu ]e[[u biex jitlob, imma b'mod konkret ma kellu jag]mel xejn. Dan ukoll, kwa\i bi-istess kelmiet, tennielu: "Se son rose fioriranno": jekk I-ideat tieg]u huma b]al ward, Dun {u\epp kellu jistenniehom jift]u u jfew]u.[22] De Piro bis-sabar kollu stenna ftit ie]or. Imma hu ma kienx jemmen li l-idea tieg]u kienet impossibbli.

}olm u Pro[etti

Meta {u\eppi De Piro, f'dik is-sena 1905, kien qed jitlob 'l Alla jdawwallu mo]]u dwar I-opra li minnu kienet tant mixtieqa, I-ideat tieg]u kienu g]adhom qed jin]admu. G]alhekk, meta ressaqhom bil-kelma u bil-kitba quddiem Dun Manwel Vassallo, Dun {wanbattista Zarb, u Monsinjur Dun Frangisk Bonni`i, hu ma qieg]ed xejn definittiv. }a[a wa]da kienet indispensabbli fil-mo]] ta' Dun {u\epp De Piro: is-So`jeta' mixtieqa kellha tkun wa]da missjunarja. ll-mezzi kif I-iskop jintla]aq kellhom jiddependu mi`-`irkustanzi. Hu kien konvint li I-ideal missjunarju ma satax jintla]aq jekk mhux permezz ta' Kongregazjoni. Imma, f'dawk is-snin ta' ]olm u pro[etti, hu kien g]adu ma jafx jekk kienx a]jar li I-membri tas-So`jeta' Missjunarja jkunu qassisin djo`esani jew qassisin li jintrabtu bil-voti religjuzi.[23]

Fis-sena 1905, Dun {u\epp De Piro xe]et l-ewwel idea ta' So`jeta' bil-voti, imma b'mod kondizjonat: "Jekk bil-g]ajnuna ta' Alla u tal-Ver[ni Marija, ikolli nasal g]at-twaqqif ta' Istitut Regolari, dan g]andu b\onn li jkun perfettament hekk".[24] Hu ma riedx li s-So`jeta' tieg]u tkun b]all-]afna Ordnijiet Reli[ju\i li kienu ilhom je\istu f'Malta sa minn mijiet ta' snin. G]alkemm il-g\ira tag]na hi mimlija b'tant Ordnijiet ta' ]ajja reli[ju\a, lilu qatt ma pperswadewh dawk li qalulu li ma kienx hemm g]alfejn iwaqqaf Istitut Reli[ju\ [did. L-iskop kien wie]ed spe`ifiku, u ma kienx qieg]ed jilm]u fl-o]rajn. Imma, meta qal li ried Istitut Regolari b'mod perfett, De Piro wera li hu fehem tajjeb li I-ispiritwalita ta' I-lstituti Reli[ju\i li huma mag]rufin mill-Knisja tg]in ]afna lis-So`jeta' tieg]u. lr-rabtiet fundamentali li jg]inu 'il kull Istitut Reli[ju\ biex jil]aq I-g]an tieg]u huwa l-voti ta' I-ubbidjenza, safa, u faqar. Imma, imbag]ad. Dun {u\epp De Piro zied jikteb kelmiet o]rajn li, bla dubju ta' xejn, ma setg]ux ikunu `ari lanqas f'mo]]u. ll-kelmiet kienu dawn: "Dan l-lstitut g]andu jfittex ukoll il-mod u l-mezzi kif i\omm marbut mieg]u l-kleru djo`esan".[25] Dawk kienu ideat li \-\mien biss sata' juri x'kienu jfissru fil-prattika.

Madankollu, jekk I-idea ta' Istitut Reli[ju\ bil-voti xejn ma kienet `ara f'dik is-sena 1905, hu kien tant konvint mill-ideal missjunarju b'mod li ried li dan jidher anki fl-isem tas-So`jeta'. L-ewwel isem li [ieh f'mo]]u kien wie]ed sempli`i. Dan kien So`jeta' ta' Missjunarji.[26]

Dun {u\epp De Piro kien qed ji[ri ]afna wara Dun Manwel Vassallo, u, b'xi mod, jissikkah, g]aliex id-Dar ta' San {u\epp kellha tkun l-ewwel qasam dirett ta' dik is-So`jeta'. Hu ppro[etta wkoll li huma ja]dmu fil-kolonji tal-maltin li kienu mbeg]din minn art twelidhom, u jintefg]u b'dedikazjoni biex jag]mlu I-appostolat anki fuq frejgati u vapuri. San Pawl, l-appostlu tal-[nus u missjunarju tant kbir ta' l-ewwel \menijiet tal-Knisja, kellu jkun il-qaddis li mis-sema j]arishom. ll-missjunarji tieg]u, mhux biss kellhom jitqieg]du ta]t il-]arsien ta' dan il-kbir appostlu, imma minnu kellhom jie]du wkoll isimhom.[27]

F'dawn li kienu g]adhom pro[etti biss, De Piro tkellem ukoll fuq il-voti. Huma kelmiet li ]aqqhom tifsira fit-tul; imma dak li hu ried jg]id bihom di[a' hu `ar ]afna minnu nnifsu. Hu kiteb hekk: "G]alissa ma jsirux la voti u lanqas [uramenti. Imma hemm b\onn li nkunu disposti li nintrabtu mar-rieda divina bl-akbar [enero\ita'. ll-kelma li lilna timbuttana 'I quddiem g]andha tkun din: 'Sequar Te quocumque ieris'".[28]

G]alhekk, Dun {u\epp De Piro g]a\el g]alih innifsu dan il-motto li ji[bor fih ideal ta' qdusija: "Mg]allem, jiena nimxi warajk kulfejn inti tmur".[29] Huma kelmiet me]udin mill-van[elu meta wie]ed kittieb, li lanqas biss nafu min kien, wera ru]u dispost li jimxi wara Kristu. ll-Mulej ma kienx ]assarlu u ma qatag]lux qalbu, imma wrieh li xejn ma kienet ]a[a ]afifa g]aliex: "ll-volpijiet g]andhom l-eg]irien tag]hom, u l-ag]safar g]andhom il-bejtiet; i\da Bin il-Bniedem ma g]andux fejn imidd rasu".[30] Dan il-mottu bibliku kien I-istess ]ajja ta' Dun {u\epp De Piro. Hu qatt ma kien jaf ig]id "Le" lis-superjuri tieg]u meta dawn talbu xi]a[a ming]andu. Hu di[a' kien wera dik id-dispo\izjoni sa minn \g]o\itu. Hu bi\\ejjed li nsemmu I-ka\ ta' meta ma xtaqx imur I-Akkademja. {u\eppi kien wera xewqtu, imma qal ukoll espressament li kien dispost li joqg]od g]al dak li l-lsqof jordnalu.[31] ll-futur ta' ]ajtu kellu jkun xhieda evidenti ta' dan. Dun {u\epp baqa' jbaxxi rasu quddiem is-superjuri tieg]u li fihom kien jara 'l Kristu, u obdiehom anki meta taqqluh b'tant ]idma, li kienet aktar milli hu kien jifla]. Sa minn qabel ma waqqaf is-So`jeta' Missjunarja li xtaq, hu ried li I-membri tag]ha j\ommu b'mod `ar dan I-ideal quddiem g]ajnejhom. Lilhom xtaqhom "jimxu wara l-Mulej kulfejn isej]ilhom".

1906: Jixtieq jag]raf ir-Rieda ta' Alla

Dun {u\epp De Piro ma kienx qed jara ]lief qtig] il-qalb. Fl-24 ta' Di`embru, 1905 f'nofs il-lejl, il-Monsinjur Dun Fran[isk Bonni`i da]al fl-eternita', u b'hekk Dun {u\epp sab ru]u ming]ajr bniedem li sata' jifhmu meta kien jaqsam mieg]u I-imrar ta' qalbu.[32] ls-sena 1906 g]addiet kollha, u bdiet toqrob lejn tmiemha, u ma deher l-ebda xaqq ta' dawl. Hu ma kienx qed jisma' kelma tajba li tag]tih ftit ta' kura[[ biex jag]mel xi pass 'il quddiem. B]ala sa`erdot. Dun {u\epp kien jaf tajjeb li Alla, jekk irid xi]a[a minn bniedem, jag]tih ukoll il-mezzi biex jasal g]aliha. G]alhekk, il-problema tieg]u re[g]et kienet dwar jekk Alla riedx tassew li hu jwaqqaf So`jeta' ta' missjunarji.

Fit-18 ta' Novembru, 1906, Dun {u\epp De Piro ra[a' kien g]al xi [ranet Ruma. Dak in-nhar ]abtet il-festa litur[ika tad-dedikazjoni tal-ba\ilki ta' San Pietru u San Pawl. B'sens ta' devozjoni, hu mar il-Vatikan, u qaddes fl-artal tal-kripta li ji[i fuq il-qabar ta' San Pietru. Hu g]amel intenzjoni spe`jali f'dik il-quddiesa tieg]u. Hu qaddes f'[ieh l-appostli San Pietru u San Pawl, u lil dawk i\-\ew[ appostli hu talabhom bil-]erqa biex jg]inuh ]alli jag]raf ir-rieda t'Alla b'mod `ar. Dun {u\epp talab fuq kollox biex ikollu I-grazzja li jqieg]ed fil-prattika dak li Alla ried ming]andu.[33]

Mons. Debono u Dun {or[ Bugeja: Pass 'il quddiem

G]alkemm Dun Manwel Vassallo wera li ma riedx jag]mel tieg]u I-opra li kienet fix-xewqa ta' Dun {u\epp De Piro madankollu hu ma fixklux, u baqa' jag]tih il-pariri tieg]u biex ikellem lil dak u lill-ie]or. lr-rabta kontinwa ta' De Piro mad-Dar ta' San {u\epp \ammitu wkoll dejjem qrib Dun Manwel. Fit-22 ta' Novembru, 1906, meta De Piro kien wasal lura minn Ruma, Dun Manwel Vassallo minn jeddu [ieb id-diskors fuq il-pro[ett ta' So`jeta' missjunarja. ls-su``essur ta' Monsinjur Bonni`i fit-tmexxija ta' I-Opra tal-Missjoni Mqaddsa kien il-Monsinjur Dun Manwel Debono; dan il-Monsinjur kien wera x-xewqa li s-sa`erdoti li kienu mitfug]in fuq dik I-opra missjunarja jkunu mag]qudin aktar bejniethom. Fix-xewqa tieg]u kien hemm xi]a[a tixbah lil dak li ried Dun {u\epp De Piro. G]alhekk, Dun Manwel Vassallo ]ataf dik I-okka\joni u tkellem mal-Monsinjur fuq il-pro[ett ta' De Piro. Mons. Debono, g]al dik ir-ra[uni, wassal lil De Piro li xtaq ikellmu biex jaqsmu ftit ideat ma' xulxin.[34]

Dun {u\epp De Piro qatt ma tilef okka\jonijiet b]al dawk, spe`jalment meta, ftit [ranet qabel, hu kien talab 'l Alla biex jurih x'ried ming]andu. G]alhekk, fis-26 ta' Novembru, 1906, hu mar biex, g]all-ewwel darba, kellem lil Mons. Debono. II-Monsinjur wera ma' Dun {u\epp li hu kien jixtieq li s-sa`erdoti li ja]dmu g]all-missjoni jkunu jg]ixu flimkien f']ajja komunitarja. Dun {u\epp De Piro fissirlu wkoll x'kienet I-idea tieg]u. L-idea missjunarja ta' De Piro kienet wisq i\jed vasta minn dik ta' Mons. Debono. Imma, b]ala l-ewwel pass, il-Monsinjur talbu biex hu jidhol fl-opra, u jiddedika ru]u g]aliha. L-opra missjunarja li kienet f'idejn Mons. Debono kienet wa]da li kellha b]ala g]an importanti li s-sa`erdoti li jkunu fiha jintefg]u b'ru]hom u [isimhom g]all-Appostolat tal-predikazjoni ming]ajr l-ebda interess ie]or ]lief dak li jag]mlu l-gid fost il-poplu, u jressqu g]as-sagramenti anki I-imbeg]din. Dun {u\epp De Piro kellu xewqa kbira li jintafa' fuq appostolat b]al dak. Imma ma kienx jaf kif kien sejjer jg]in. Kien g]adu tul i\-\mien li g]ex il-Qrendi, meta kien qed jittama li jie]u sa]]tu mill-[did. U wie]ed mill-akbar ostakli tieg]u kien li I-irritazjoni fl-organu tal-vu`i kienet qed tag]milha diffi`li li hu jkun jista' jippriedka fit-tul.[35]

L-impossibilta' li jintafa' fuq ]idma ta' predikazjoni kienet ra[uni o]ra biex Dun {u\epp jibqa' jfittex xi soluzjoni g]all-pro[ett tieg]u. F'dik I-istess sena 1906, hu fittex xaqq dawl ie]or billi, fl-10 ta' Di`embru, ikkomunika I-idea tieg]u g]all-ewwel darba lil Dun {or[ Bugeja, sie]eb Dun Manwel Vassallo fit-tmexxija tad-Dar ta' San {u\epp. Fl-istess \mien, hu kien g]adu ma qatax qalbu lanqas mill-g]ajnuna ta' Dun Manwel Vassallo. G]alhekk, I-g]ada, 11 ta' Di`embru, Dun {u\epp De Piro kellem lilu wkoll.[36]

1907: Tama f'sena ta' Niket

ls-sena 1907 fet]et g]al De Piro billi narawh ifittex 'il min jing]aqad mieg]u ]alli jg]inu fil-pro[ett tieg]u. Jidher li l-laqg]a li kellu, f'Di`embru 1906, ma' Dun {org Bugeja, kienet ]alliet xi frott g]aliex Dun {or[ a``etta li jkun s-sie]eb tieg]u f'dik I-opra. Huma t-tnejn ftiehmu li jfittxu sa`erdoti o]rajn. Waqt li, fit-tieni gimg]a ta' Jannar, 1907, Dun {u\epp De Piro kien qed jag]milha ta' prefett g]a\-\g]a\ag] f'irtir li kien qieg]ed isir fSan Kal`idonju, il-Furjana, Dun {or[ Bugeja mar ikellmu, u qallu li pprova ji[bed sa`erdot ie]or g]al dik l-idea tag]hom; imma ma g]amel xejn.[37] Fi tmiem dak I-irtir, fl-14 ta' Jannar, 1907, Dun {u\epp De Piro g]adda g]and Mons. Debono biex jara jekk [itux xi idea dwar kif jag]mel xi pass 'il quddiem u biex jistaqsih jekk ]asibx f'xi sa`erdot ie]or li sata' jissie]eb mag]hom f'dak il-pro[ett. Imma t-twe[iba tal-Monsinjur ma g]amlitlux il-qalb. Kollox kien wieqaf. Aktar ma g]adda \-\mien, Dun {u\epp De Piro beda jkabbar dejjem i\jed il-fidu`ja tieg]u f'Dun {or[ Bugeja. Huma [ie li ddiskutew flimkien fit-tul, u anki kienu jitolbu flimkien.[38]

Fil-5 ta' Frar, 1907, Dun {u\epp De Piro rrakkonta kollox lil Patri Scio, u dan, mhux biss g]amillu l-qalb, imma semmielu wkoll xi sa`erdoti li setg]u jit]ajru biex jing]aqdu mieg]u. ls-sa`erdoti msemmijin kienu Dun Pawl Galea, Dun Galea Naudi, Dun Busietta, Dun Teodoru Bonni`i, u Dun Alfons Agius.[39]

Fid-19 ta' Frar, 1907, Dun {u\epp De Piro kien imma[ina li kellu mnejn wasal g]al xi]a[a. Hu Itaqa' ma' Dun {or[ Bugeja fid-Dar ta' San {u\epp, u tkellem mieg]u fit-tul. I\-\ew[ sa`erdoti li aktar minn o]rajn kellhom mnejn jing]aqdu mag]hom kienu Dun Pawl Galea u Dun Robert Caruana Gatto. De Piro u Bugeja qablu li jippre\entaw quddiem dawk it-tnejn I-pro[ett tal-formazjoni ta' komunita; imma dwar il-voti ma kellha ting]ad l-ebda kelma. De Piro u Bugeja ftiehmu wkoll bejniethom li I-idea tag]hom ma kellhom jipproponuha lil ]add qabel ma jkunu tkellmu flimkien.[40]

Imma I-provi g]al De Piro kien ta' kull xorta. Waqt li hu nnifsu kien g]adu qed jie]u sa]]tu l-Qrendi, lejn tmiem is-sena 1906 inqala' inkwiet fil-familja.[41] L-inkwiet jidher li kien il-mard gravi ta' o]tu Marija. Skond ittra mqanqla li kellha tinkiteb mis-Sinjura Ursola De Piro, Marija fix-xahar ta' Novembru 1906 intlaqtet minn marda f'qalbha. Qalbha bdiet tintefah, u kien g]alxejn li ttamaw li ftit ta' mistrieh sata' jer[a' jag]tiha s-sa]]a. B'niket kbir g]all-familja De Piro, dik Marija spi``at biex mietet is-Sibt, 2 ta' Marzu, 1907.[42] Fl-ittra li ommha Ursola kitbet fis-17 ta' Marzu lil uliedha kollha, hi wriethom minn xiex kienet g]addiet dik bintha Marija. Hi ni\let anki fid-dettaiji tal-marda, u fissret b'kommozjoni kemm kienet kbira r-rassenjazjoni u d-devozjoni tag]ha. F'dik I-ittra, jissemma anki s-sehem ta' {u\eppi biex dik o]tu tkun tista' tag]mel mewta tassew tajba. Inni\\lu biss silta qasira minn din I-ittra: "Il-Gimg]a, bil-lejl, hi semg]et l-arlo[[ idoqq nofs-il-lejl, u qaltilna: 'Hu nofs-il-lejl, u da]al il-jum tas-Sibt; f'din il-[urnata jiena mmut. Hi l-[urnata tal-Madonna.' U hekk kien. Fil-]dax u kwart ta filg]odu, a]na konna lkoll qrib tag]ha: Alfred kien qed jg]afsilha jdejha; {u\eppi, li b'kura[[ tal-g]a[eb baqa' qrib tag]ha sa l-a]]ar waqt, \ammilha jdejha l-o]ra. Dun Gu\epp taha l-assoluzjoni...... Jiena kont qieg]da n\ommilha rasha. Hi, li tant batiet, kienet qieg]da t]ares lejna, titkellem mag]na l-]in kollu, u tirre`ta t-talb sa l-a]]ar ]in ta' ]ajjitha".[43]

F'waqt li ma kienx mistenni, f'dak ix-xahar ta' Marzu stess: fl-10 tax-xahar, miet Monsinjur Dun Manwel Debono, id-direttur ta' I-Opra tal-Missjoni Mqaddsa.[44]

1908: ls-Seminarista Gwanni Mamo: Daqqa t'id o]ra

ll-mewt ta' Mons. Debono kienet ]asda o]ra g]al De Piro. G]alhekk, g]al xhur o]rajn tul is-sena 1907 ra[a' ma sar xejn li deher minn barra. Kull pro[ett kien qed jitfarrak. Kull tama fis-sa`erdoti djo`esani kienet qed tispi``a fix-xejn. ls-sa`erdot wa]dieni li lil De Piro baqa' jispiralu fidu`ja kien Dun {or[ Bugeja. Imbag]ad, wara li g]addiet aktar minn sena o]ra, fit-8 ta' Awissu, 1908, Dun {u\epp De Piro tafa' ]arstu fuq seminarista li kien qed joqrob lejn I-Ordinazjoni Sa`erdotali tieg]u. Fit-23 ta' Settembru, 1908, De Piro ra[a' Itaqa' mieg]u, u wieg]du li jippre\entah lil Dun {or[ Bugeja biex ikunu jistg]u jitkellmu flimkien.[45] Fil-fatt, dik il-laqg]a saret fil-25 ta' Settembru. Huma t-tlieta Itaqg]u fid-Dar ta' San {u\epp u tkellmu fit-tul. Ma kienx possibbli li f'dik l-ewwel laqg]a jikkonkludu xi affarijiet verament konkreti; imma t-tlieta wieg]du li, skond kif ikunu jistg]u, jibqg]u jg]inu lil xuixin. Dak is-seminarista Gwanni Mamo deher li kellu f'mo]]u li jwaqqaf xi Istitut; De Piro ma qallux biex 'il dik I-idea jitfag]ha fil-[enb. Lil Mamo, De Piro u Bugeja ]ajruh biex iwaqqaf I-lstitut tieg]u fl-Oratorju ta' San Filippu fil-Birgu.[46] Mamo a``etta I-proposta tag]hom; g]alih kien \mien il-vaganzi tas-sajf, qabel ma kellu jibda I-a]]ar sena teolo[ija fis-seminarju djo`esan. Fis-26 ta' Settembru, Mamo mar ikellem lil De Piro u, b'entu\jasmu ta' fer], qallu li I-ar`ipriet tal-Birgu kien laqa' tajjeb ]afna dik il-proposta tieg]u li jifta] Istitut g]at-tag]lim tad-duttrina.[47]

G]alkemm id-djarju ta' De Piro jista' jag]ti x'wie]ed jifhem li I-opra ta' Mamo kienet indipendenti minn tieg]u, ittra ta' I-istess Mamo, li nkitbet mis-seminarju fit-2 ta' Ottubru, 1908, turi li ma kenux qeg]din ja]dmu ]lief fuq I-istess pro[ett. Imma deher ukoll li huma kellhom f'mo]]hom li jie]du f'idejhom aktar minn post wie]ed f'daqqa wa]da. Mamo kien qed jara lilu nnifsu fundatur g]allanqas daqs De Piro f'dik I-opra. Imma l-ewwel kelmiet li waslu f'idejna minn idejn Mamo juruna kemm il-metodi kienu differenti. De Piro kellu ideal f'mo]]u u donnu ma ]asibx ]lief fih, u bilkemm ta ka\ tal-problemi li setg]u jinqalg]ulu dwar il-ftu] tad-djar u I-g]ajxien tal-membri li kellhom jing]aqdu mieg]u. Mamo kellu hu wkoll ideal qaddis; imma dan kien ja]seb immedjatament fuq il-post fejn sata' jlaqqa' t-tfal u fuq I-art li kellha sservih g]all-bini materjali ta' I-opra tieg]u. Sas-sena 1908, De Piro fuq il-post ta' l-ewwel dar ma kien tkellem qatt. Imma f'ittra ta' Mamo lil De Piro li nkitbet fit-2 ta' Ottubru, 1908, insibu dawn il-kelmiet: "Nittama fil-Mulej li l-opra tag]na, li kienet [iet ideata sa minn ]afna \mien ilu minn bnedmin ta' isem g]al g]erfhom u g]al qdusithom, waslilha l-waqt li titqieg]ied fil-prattika. F'dawn il-[ranet ta' l-e\er`izzji mqaddsa, waqt li kont qed nitkellem mal-Majjistru Patri Portelli, jiena g]idtlu xi kelma. Jiena g]idtlu biex jitlob g]alija g]aliex xtaqt naqla' grazzja. Imbag]ad, g]idtlu li kont b'xewqa kbira li naqlag]ha. ll-wisq reverendu patri wera ru]u, biex ng]id hekk, mixtieq ]afna li jkun jaf x'inhi. Hekk kif indirettament g]idtlu xi]a[a, hu minn jeddu qalli li jaf persuna li tag]tina l-art u tibnilna l-knisja. G]alhekk, jiena semmejtlu lilek, u g]idtlu li int g]andek parti f'din l-opra; u dwar dan ng]idlek li hu baqa' kuntent ]afna".[48] Mamo donnu ma kienx g]adu jittama wisq f'San Filippu tal-Birgu; imma dan is-seminarista, li sadanittant kien djaknu, g]afas fuq De Piro biex ma j]allux i\-\mien igerbeb. Hu ssokta jg]idlu hekk lil De Piro: "Nitolbok biex ma t]allix i\-\mien jg]addi ]alli din l-okka\joni ma fintilifx g]aliex, jekk lilna ma jse]]ilniex nakkwistaw San Filippu, nie]du post ie]or. In\id ukoll li, jekk nie]du \-\ew[ postijiet, ikun a]jar" [49]

L-Ar`isqof Pietru Pa`e jittamah f'g]ajnuna

Dun {u\epp De Piro ma g]amel xejn bil-g]a[la. Hu kien jaf tajjeb li, g]alkemm il-pro[ett kien ilu ]afna snin f'mo]]u, kien wisq a]jar li ma jitkellimx ma' l-Ar`isqof qabel ma jkollu ri[lejh xi ftit i\jed fuq is-sod. ld-djaknu Dun Gwann Mamo kien ja]sibha mod ie]or. Hu kien mg]a[[el ]afna biex jitkellem ma' l-Ar`isqof Pietru Pa`e. G]alhekk, ming]ajr ma wera x'kien kiteb lil De Piro u Bugeja, Dun Gwann Mamo g]amel supplika lill-Ar`isqof biex dan jag]tih I-approvazjoni tieg]u. Hu mma[ina I-]a[a sempli`i ]afna. Tant hu hekk li lanqas biss ma mar hu nnifsu. Mamo, skond kliemu stess, ma riedx jitlef \mien, u g]alhekk bag]at is-supplika ma' Dun Anton Vella, professur tieg]u fis-seminarju. Hu \ied ukoll ra[unijiet li huma aktar e\atti: b]ala seminarista, hu ma satax imur tant malajr g]and l-Ar`isqof, u kien aktar fa`li li Mons. Pietru Pa`e jiffirma g]al supplika li tkun ippre\entata minn professur li jkun stmat minnu. Dak Mamo tkellem fuq twaqqif ta' Kongregazjoni. Fl-ittra tieg]u lil De Piro, hu semmielu li kien hemm anki \ew[ kjer`i li kienu, wie]ed fil-]ames sena ta' l-iskola sekondarja, u I-ie]or fit-tielet sena filosofija. Dawn kienu disposti li jid]lu fil-Kongregazjoni meta tkun twaqqfet.[50] F'dik I-istess ittra, Mamo qallu li kellu ]afna xi jg]idlu. Fil-fatt, kien tassew me]tie[ li jiltaqg]u.[51] A]na ma nafux x'qalu fl-ewwel laqg]a li saret bejniethom. De Piro ma ni\\el xejn fid-djarju tieg]u dwar dik il-laqg]a. }a[a wa]da biss hi `erta: De Piro lil dak i\-\ag]\ug] feta]lu g]ajnejh biex ma jag]milx I-affarijiet bla ]sieb u bla riflessjoni. G]al ftit ta\-\mien, De Piro g]asses fuqu, u Mamo ma g]amilx affarijiet minn rasu ming]ajr ma ddiskuta ma' De Piro u Bugeja. lmma I-g]aqda u I-ftehim bejniethom ma kellhomx jie]du fit-tul, u dak Mamo, fl-entu\jasmu tieg]u u fl-ispirtu ta' indipendenza li kellu, sofra bla tarf g]aliex qajjem 'il ]afna kontra tieg]u.[52]

Indipendentement minn Mamo, imma fl-istess \mien, De Piro tkellem g]all-ewwel darba ma' I-Ar`isqof Pietru Pa`e fuq I-idea tieg]u. Dan sar fid-29 ta' Settembru, 1908. De Piro umilment staqsa lil Mons. Pietru Pa`e jekk ja``ettax li jberiklu I-pro[ett li kellu. L-isqof ta' Malta wiegeb li hu, mhux biss ibierek I-idea tieg]u, imma wieg]du wkoll li jag]tih I-g]ajnuna. F'dik I-okka\joni, Mons. Pa`e qallu li kienet intbag]titlu ittra li kellha xi rabtiet ma' dak il-pro[ett; g]alhekk, hu wieg]du li jibg]athielu.[53] Billi De Piro kien ing]ata l-ewwel uffi``ju mill-Ar`isqof Pietru Pa`e u tqieg]ed direttur ta' I-lstitut ta' Fra Diegu, I-ittra ntbag]titlu f'dak I-lstitut, u fit-3 ta' Ottubru, 1908, waslet f'idejn Dun {u\epp De Piro.[54]

L-ittra li kienet [iet f'idejn I-Ar`isqof kienet ilha miktuba mit-30 ta' Mejju, 1908. Kienet intbag]tet minn Fr. Henry, Superjur {enerali li kiteb mill-Kulle[[ ta' San {u\epp g]all-Missjonijiet Barranin, li kien qieg]ed f'Mill Hill, Londra. L-ittra, li f'idejna g]andna I-ori[inal tag]ha, ma kenitx indirizzata lill-Isqof ta' Malta, imma tittratta fuq proposta ta' Mons. Pietru Pa`e nnifsu. G]alhekk, g]alkemm indirizzata lil `ertu Fr. Inno`ent, dan g]addieha lill-Ar`isqof. Dan is-Superjur Generali, fuq xewqa ta' l-Isqof ta' Malta stess, ni\\el bil-miktub xi ideat dwar kif fid-djo`esi ta' Malta setg]et issir xi t]ejjija ]alli jintbag]tu missjunarji f'artijiet barranin. L-idea kienet li tfal subien ji[u edukati f'kulle[[ li I-iskop wa]dieni tieg]u jkun li jipprepara missjunarji. Hu qallu wkoll: "Jiena na]seb li l-kulle[[ irid jitwaqqaf mill-Ar`isqof. L-g]a\la tar-Rettur, u ta' min jg]allem fih g]andha tkun f'idejn l-Ar`isqof. Jiena na]seb ukoll li t-twaqqif g]andu jkun minn maltin".[55] Din I-idea laqtet lil Dun {u\epp De Piro b'mod spe`jali g]aliex dak is-Superjur Generali wera wkoll li hu ma kienx jaqbel ma' xi bini ta' kulle[[ kbir. Fil-bidu, il-kobor g]andu jkun fl-ideal u mhux fl-estern. Hu kompla hekk fl-ittra tieg]u: "Dar `kejkna tkun bi\\ejjed biex wie]ed jibda ......Jiena tal-fehma li l-bidu jkun umli u fqir ]afna".[56]

Meta I-Ar`isqof Pietru Pa`e ressaq dik I-ittra quddiem De Piro, kienet ]a[a mill-i\jed naturali li dan jissopponi li hu ried jipproponilu jekk riedx jie]u f'idejh l-esekuzjoni ta' dak il-pro[ett. ll-pro[ett fih innifsu ma kien fill l-ebda idea ta' istitut reli[ju\ bil-voti. {ie propost istitut djo`esan fil-veru sens tal-kelma. Imma Mons. Pietru Pa`e nnifsu, li webbel lil De Piro b'dik I-idea, ma kienx tal-fehma li wasal il-waqt li dak il-pro[ett jitqieg]ed fil-prattika. Dawn kienu I-kummenti ta' De Piro fuq il-ka\: "Ftit [ranet wara l-qari ta' dik i-ittra, jiena pproponejt lil Mons. Pa`e biex nifta] kulle[[ ta' dik l-g]amla. Hu we[ibni li g]alissa ma hux il-waqt g]aliex il-Patrijiet Salesjani re`entement kienu bdew xi]a[a simili".[57] Fil-fatt, is-Salesjani fis-snin 1903 u 1908 kienu da]lu f'Tas-Sliema u bnew id-dar kbira ta' St. Patrick u I-Oratorju Sant Alfons. Imma I-iskop tag]hom ma kienx dak li ppropona Fr. Henry fil-pro[ett missjunarju tieg]u. Madankollu, Dun {u\epp De Piro baxxa rasu quddiem I-Ar`isqof u bl-umilta kollha wrieh li fih dik I-idea ma kenitx intfiet. G]alhekk De Piro kompla jirrakkonta: "Meta jiena lill-Ar`isqof staqsejtu jekk kellix nibqa' ng]o\\ dik i-idea [ewwa qalbi, hu we[ibni li, mhux biss kelli nibqa' ng]o\\ha, imma stajt ukoll infittex qassisin li jkunu jixtiequ joffru ru]]hom biex jing]aqdu mieg]i".[58]

ls-sena 1908 tag]laq billi d-djaknu Mamo mar g]and De Piro u g]arrfu li I-Professur Barbara kien ta' I-istess idea tag]hom. F'Jannar 1909, waqt irtir fSan Kal`idonju fejn De Piro kien flimkien ma' Mamo, dak il-Professur Barbara kkonfermalhom li kien ta' I-istess fehma tag]hom. Imma, ftit [ranet wara, fis-26 ta' Jannar, 1909, dak Barbara deher li biddel il-]sieb. Billi di[a' kien qed jittama ]afna f'Barbara, De Piro mar biex jg]arrfu li kienu sejrin jibdew billi jg]ixu biss ]ajja komunitarja. Barbara wie[bu li kien jaqbel ma' dik I-idea tieg]u; imma, billi kellu 'l ommu ]ajja, hu ma satax jitlaqha. Hu wieg]ed biss li jg]in kulfejn je]tie[.[59] Dun {u\epp De Piro kien di[a' qieg]ed isofri g]all-opra tieg]u li kienet g]adha ma tweldiltx; g]alhekk, ma kienx sejjer jitfarrak bi twe[iba b]al din li minnha nnifisha kienet ta' skora[[iment.

1909: Abbozz ta' So`jeta'

Fid-29 ta' Lulju, 1909, lil Dun {u\epp De Piro [ieh l-ewwel veru xaqq ta' dawl. Kien wasal il-mument li De Piro, Bugeja, u Mamo jag]mlu flimkien xi]a[a aktar konkreta. Huma Itaqg]u San Pawl il-Bahar biex jie]du l-ewwel de`i\jonijiet. Huma kkonkludew li ma kienx il-waqt li joqog]du jg]idu lill-Ar`isqof x'kienu qed jag]mlu. Kellhom jinfurmawh aktar tard. lt-tlieta qablu li kellhom sempli`ement jikru dar biex fiha jibdew jg]allmu I-kateki\mu.[60]

Fis-skiet, Dun {u\epp De Piro kien qieg]ed i]ejji t-triq g]all-approvazjoni futura. G]alhekk, fl-1 ta' Awissu, 1909, meta kien g]adu ma waqqafx is-So`jeta', u g]alhekk naturalment ma kellu l-ebda membru, hu fassal g]amla ta' weg]da li ssir minn dawk li 'l quddiem kellhom jing]aqdu mieg]u. It-test tal-weg]da kien dan:

"Fl-isem tal-Missier, ta' l-lben, u ta' l-lspirtu s-Santu. Amen. Inwieg]du quddiem Alla, l-imbierka Vergni Marija mtellg]a s-sema, u San Pawl Appostlu, li ning]aqdu mas-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl, malli din ikollha l-awtorizzazjoni tas-Santa Sede.

Skop tas-So`jeta' hu dak li tifforma missjunarji u tibg]athom kulfejn ikun hemm b\onn.

Is-So`jeta' tqis b]ala tag]ha l-ktieb ta' l-'Ezer`izzji Spiritwali' ta' Sant Injazju, u minnu ti[bor ir-regoli u l-kostituzjoniiiet tag]ha''.[61]

La Fontaine: Vi\itatur Providenzjali

Meta Dun {u\epp De Piro kiteb dik il-weg]da, hu kien qisu tafa' b]al zerrieg]a li xtaqha tinbet, tikber, u tag]ti I-frott. Wara tant u tant provi, Alla deher qed jurih bi`-`ar li kien japprova I-pro[ett tieg]u. U I-id ta' Alla qatt ma n]asset mieg]u tant fil-qrib daqs meta laqqag]tu mal-Vi\itatur Appostoliku Mons. Pietru La Fontaine. Ma kienx g]alxejn li Dun {u\epp De Piro rah tant differenti mill-o]rajn. Persuni o]rajn kienu qatg]ulu qalbu jew ma wrewhx ]lief diffikultajiet. Imma La Fontaine tah kull g]ajnuna possibbli, u baqa' jag]tihielu tul ]ajtu kollha: anki meta, aktar tard, g]all-merti kbar tieg]u, hu, minn lsqof ta' Cassano, kellu jintag]\el Segretarju tal-Kongregazjoni tar-Riti u sa]ansitra Kardinal u Patrijarka tad-djo`esi tant importanti ta' Venezja.[62]

Kien it-Tlieta, 2 ta' Novembru, nhar I-G]id ta' l-lmwiet. Mons. Pietru La Fontaine, b]ala Vi\itatur Appostoliku, mar i\ur I-lstitut Fra Diegu, fejn Dun {u\epp De Piro kien Direttur. Dun {u\epp kien qed jistennieh biex jilqg]u kif jixraqlu. Kif kiteb De Piro stess, id-diskors tieg]u mal-Vi\itatur waqa' fuq il-]idma missjunarja f'artijiet barranin. Kif kien g]amel ma' persuni li kellu fidu`ja fihom, De Piro lil La Fontaine kkomunikalu I-ideat tieg]u. ll-Vi\itatur wrieh li kien jaqbel ma' dak il-pro[ett, u g]amillu l-qalb biex jippre\enta talba lill-Papa. Dak in-nhar stess, Dun {u\epp De Piro mar g]and Dun {or[ Bugeja, u fissirlu x'qallu l-Vi\itatur. Huma ftiehmu li jag]mlu s-supplika tag]hom; u b'hekk l-ewwel pass ikun sar tassew.[63]

Supplika lil Piju X

Mid-djarju nafu li De Piro, fit-3 ta' Novembru, 1909, kiteb supplika lill-Papa Piju X. Kitibha hu wa]du. Bniedem b]al De Piro, li tant kien ordnat f'kulma g]amel, ma satax ma j\ommx kopja ta' supplika ta' din I-g]amla. ls-supplika kienet din:

"Missier Qaddis,

A]na, hawn ta]t iffirmati, bl-umilta kollha ninxte]tu f'ri[lejk, u nitolbuk il-permess li nibdew it-twaqqif ta' So`jeta' Reli[ju\a, li jkollha b]ala g]an il-formazjoni ta' missjunarji Ii, b'mod partikulari u qabel kollox, imorra f'kolonji ta' Maltin emigrati f'artijiet o]rajn".[64]

De Piro ffirmaha u, dak in-nhar stess, fit-3 ta' Novembu 1909, hu g]addieha ffirmata lil Dun {or[ Bugeja biex hu wkoll iqieg]ed il-firma tieg]u. Wara jumejn. Dun {u\epp g]adda biex jie]u dik is-supplika ffirmata ming]and Dun {or[, u fit-8 ta' Novembru, [iet iffirmata wkoll minn Dun Gwann Mamo, li f'dak i\-\mien kien g]adu djaknu.[65] Fil-11 ta' Novembru, De Piro ]a s-supplika ffirmata g]and il-Vi\itatur La Fontaine, dan, li kien jaf tajjeb kemm is-Santa Sede tapprezza supplika li ti[i approvata mill-isqof Djo`esan, qallu biex jitlob ukoll ir-rakkomandazjoni ta' I-Ar`isqof Pietru Pa`e. Fit-12 ta' Novembru, 1909, De Piro kellem lill-Ar`isqof fuq dik is-supplika, meta Itaqa' mieg]u fis-sagristija tal-knisja tal-[e\witi fil-belt Valletta, u wieg]du li I-g]ada kellu je]odhielu.[66]

Fil-fatt, I-Ar`isqof kiteb fil-[enb ta' I-istess supplika I-kelmiet: "Commendo pro gratia": li jfissru: "Nag]ti r-rakkomandazjoni tieg]i biex jing]ata dak li qed jintalab". Dak in-nhar kien it-Tnejn, 15 ta' Novembru, 1909.[67]

Li kieku De Piro kien jaf kemm kienu sejrin jin]olqu diffikultajiet min]abba I-formulazjoni ta' dik is-supplika, hu \gur li kien iqieg]ed kelmiet o]rajn. ll-fatt li hu fis-supplika kiteb li l-ewwel skop kellu jkun g]all-maltin innifishom li kienu qed ig]ixu 'l barra rninn art twelidhom [ieb mieg]u ]afna dubji dwar kemm dik is-So`jeta' kienet sejra tkun tassew missjunarja. De Piro, 'il quddiem, kellu jfisser sewwa x'ried jg]id b'dawk il-kelmiet. Imma, g]all-ewwel, dik il-problema ma n]assitx.

Kien il-Vi\itatur La Fontaine nnifsu li ]a mieg]u s-supplika ta' De Piro, Bugeja, u Mamo. G]addew fuq xahrejn minn mindu kienet inkitbet, u bdiet is-sena 1910. G]alhekk, xi twe[iba kienet mistennija bil-]erqa.

Jannar 1910: Barka ta' Piju X

Di[a' deher bi\\ejjed li l-veru ideatur ta' I-opra kien dejjem De Piro, anki jekk fl-ewwel dokumenti uffi`jali jid]lu o]rajn mieg]u. La Fontaine ma' ]add ma \amm relazjoni ]lief mieg]u. Twe[iba tant mixtieqa nkitbet minn La Fontaine, mill-belt `kejkna ta' Cassano Jonio, fis-27 ta' Jannar, 1910. L-ittra fiha I-barka tal-Papa u parir ta' La Fontaine nnifsu. ll-parir juri li anki La Fontaine kien fehem li l-ewwel skop kellu jkun g]all-emigranti maltin. L-ittra ta' La Fontaine kienet din:-

"G]a\i\ Dun Gu\epp tieg]i,

Jiena g]arraft 'il-Papa bil-pro[ett tieg]ek u lilu ressaqtlu s-supplika. Hu fera] bl-idea tiegfiek, u lili onorani billi ]alla f'idejja biex ng]arrfek li hu jog][bu jfarra[ lilek u lil s]abek bil-barka appostolika.

Lili jidhirli li l-opra tista' titfassal fuq dik ta' Monsinjur Coccolo li twaqqfet g]all-emigranti taljani. Tkun ]a[a tajba li inti tiftihem mal-[e\wita Patri Vella g]aliex dan, billi g]adda ]afna \mien qalb il-maltin fil-Gre`ja, jista' jag]tik pariri tajbin ]afna.

Itlob lill-Mulej g]alija u \ommni......

Qaddej marbut tassew mieg]ek

+ Pietru, lsqof ta' Cassano

Vigarju Appostolika"[68]

Alla, g]al darb'o]ra, lil Dun {u\epp De Piro [arrbu bil-mard. Kien ta' fara[ kbir g]alih li r`ieva dik I-ittra ta' l-lsqof La Fontaine. Imma I-ittra sabitu fis-sodda bid-deni g]aliex kellu fuqu attakk ta' tefojde. Hu ma fieqx malajr g]aliex ]assu dg]ajjef anki wara li qam mis-sodda. G]alhekk, fix-xahar ta' Frar, 1910, Dun {u\epp ra[a' Itaqa' ma' Bugeja u Mamo ]alli jag]mlu I-a]]ar t]ejjijiet g]all-bidu ta' I-opra tag]hom. De Piro wie[eb lil La Fontaine fil-21 ta' Frar, 1910 u g]arrfu b'kollox. Fost l-o]rajn, hu qallu hekk: "Nittamaw li ma ndumux ma nibdew l-opra biex b'hekk lilna tkun tist]oqqilna l-barka ]anina tal-Papa. A]na, min]abba dik il-barka, di[a' n]ossuna mg]obbijin bir-responsabbilta kollha".[69] De Piro kiteb din I-ittra mid-dar tieg]u fl-lmdina, li kienet f'numru 3, Strada Bastione. Din I-ittra u o]rajn li kellhom jinkitbu aktar 'il quddiem kellhom juru dejjem i\jed kemm kienet kbira t-tama ta' De Piro fl-g]ajnuna ta' La Fontaine.

ld-Dar `kejkna ta' San Pawl fl-lmdina

Bejn Frar u Gunju 1910, ma hemm l-ebda korrispondenza importanti; imma x-xog]ol ma qatax. F'dak i\-\mien, bdiet il-]idma ta' De Piro, Bugeja, u Mamo biex tinstab l-ewwel dar; sadanittant, dak Mamo kien ordna sa`erdot. Instabet dar fqira f'n, 5 fi Triq San Rokku, u fil-qrib ]afna ta' fejn kien joqg]od I-istess De Piro. Dik kienet bi``a `kejkna mid-dar fejn illum jinsabu s-sorijiet dorotej. Mons. De Piro kera dik l-ewwel dar ming]and Mons. Alfredo Mifsud.[70]

Fis-6 ta' Gunju, 1910, Dun {u\epp De Piro, flimkien mat-tnejn l-o]rajn ippre\enta talba lill-Ar`isqof Pietru Pa`e biex jag]tih il-permess li jifta] dar fl-Imdina. ll-kontenut jixba] lil dak tas-supplika li kienet saret lill-Papa. |diedu biss \ew[ affarijiet: a) ix-xewqa li tinfeta] id-dar biex il-membri tas-So`jeta' jkunu jistg]u j\ommuha b]ala r-residenza tag]hom; b) I-isem tag]ha jkun: "Dar `kejkna ta' San Pawl". L-isqof ta' Malta, dak in-nhar stess, tah I-approvazjoni tieg]u, imma talab li jippre\entawlu I-istatuti li fuqhom dik id-dar kienet sejra titmexxa.[71]

Kien il-}add, 12 ta' {unju, 1910, meta I-Ar`isqof Pietru Pa`e mar hu nnifsu biex bierek dik id-dar `kejkna, u ddikjaraha miftu]a.[72] Fil-kelmtejn li Dun {u\epp De Piro g]amel b]ala mer]ba lill-Ar`isqof, fost I-o]rajn, hu qal dawn il-kelmiet: "A]na, illum, in]ossu fara[ kbir, u fl-istess ]in kwa\i nist]u nersqu lejk, E``ellenza Reverendissma, biex nitolbuk tberkilna din id-dar, u tiddikjaraha miftu]a. Din id-Dar `kejkna ta' San Pawl sejra sservi biex fiha jg]ammru dawk li jkunu membri ta' So`jeta' Reli[ju\a li g]andha b]ala g]an li tifforma l-missjunarji, li b'mod partikulari u qabel xejn imorru fil-kolonji tal-maltin emigrati. F'din l-okka\joni ta' fer], nag]tu t-tislima tag]na lil tant erwie] im]e[[a, membri tal-kleru malti. Fost dawn, nixtiequ nsemmu b'mod partikulari 'I Monsinjur Dun Fran[isk Bonni`i u 'I Monsinjur Dun Manwel Debono li, qabilna, g]o\\ew fihom l-idea ta' So`jeta' b]al din. G]alhekk, huma ma humiex sejrin jonqsu li jg]inuna mis-sema...... A]na n]ossu ru]na misthija waqt li qed nippre\entawlek bidu tant fqajjar u umli. Imma t-tifkira tal-grotta ta' Betlem, waqt li titfa' fina ftit kura[[, ma tonqosx milli tfarra[ anki 'l-E``ellenza Tieg]ek".[73]

De Piro u t-tnejn I-o]rajn, wara li d-dar tbierket mill-Ar`isqof, baqg]u jit]abtu biex 'il dik id-dar jag]mluha post xieraq li jkun jista' ji[bor fih 'il dawk li Alla jsej]ilhom biex jg]ixu g]alih. F'dawk il-jiem ta' fara[ u ta' tama, De Piro ma nesiex lil La Fontaine, il-benefattur u protettur tieg]u. Fis-27 ta' {unju, 1910, lilu kitiblu biex l-ewwelnett jifra]lu. Hu kien spi``a mid-djo`esi `kejkna ta' Cassano Jonio, u ntag]\el Segretarju tas-Sagra Kongregazjoni tar-Riti. Dik l-g]a\la kienet wa]da li ferr]et 'il De Piro g]aliex, minn Ruma, La Fontaine sata' jg]inu ]afna i\jed. Minn din I-ittra, g]andna wkoll l-ewwel tag]rif dwar il-]idma li kienet qieg]da ssir biex dik id-dar `kejkna ti[i mg]ammra bil-b\onnijiet essenzjali. Fost I-o]rajn, De Piro qallu: "ld-Dar di[a' g]addiet ]afna 'l-grotta ta' Betlem, li hi l-mudell tag]na".[74] Hu kitiblu wkoll dan: "Nhar l-Erbg]a li [ejjin (29 ta' {unju): lejliet il-festa tal-Missier tag]na (San Pawl) u jum il-festa tal-qaddis ta' l-E``ellenza Tieg]ek, kif ukoll ta' Mons. Pa`e, id-dar `kejkna tibda billi tilqa' student u katekista".[75]

Meta, \mien twil wara. Dun Gwann Vella kellu jikkummenta fuq id-d]ul tieg]u fis-So`jeta', hu qal li ma kienet saret l-ebda `erimonja spe`jali. Hu minnu li ma kenux saru xi festi kbar. Imma, jekk ma saritx `erimonja fid-d]ul ta' l-ewwel \ew[ \g]a\ag], id-dar kienet tbierket permezz ta' `erimonja liturgika mill-Ar`isqof Pietru Pa`e nnifsu. Vella tkellem fuq din id-dar `kejkna fuq in-na]a leminija tal-knisja katidrali ta' Malta. Malli, mit-30 ta' {unju 'l quddiem, De Piro kellu dawk i\-\ew[ \g]a\ag] fl-lmdina, ]ajtu bdiet tie]u xejra o]ra. Hu ]alla d-dar kbira ta' ommu, fejn ma kien jonqsu xejn, u beda jippreferixxi li jg]ix f'dik id-dar `kejkna, li kienet nieqsa minn tant b\onnijiet. Kif ma' I-Awtoritajiet hu tkellem fuq il-faqar tad-dar, hekk bi-istess mod tkellem ma' dawk i\-\g]a\ag]. Bi kliemu, De Piro ried jurihom b'mod `ar li I-faqar ma kellux ikun biss b]ala ideal ta' `ahda; huma kellhom i]ossuh ukoll. lt-tnejn kienu [ew minn familji foqra. G]alhekk, mag]hom kien me]tie[ wisq aktar li hu jis]aq fuq il-faqar b]ala virtu. Meta da]]alhom g]all-ewwel darba fil-k`ina, De Piro qalilhom: "Bi tmintax irbieg]i (12`5 ta' \mienna) armajna k`ina". Fi kliem ie]or, ma kien hemm l-ebda lussu. Meta hu nnifsu mar jg]ix fdik il-]ajja ta' faqar, i\-\g]a\ag] tal-bidu ma setg]ux ma jarawx fil-Fundatur mudell g]al ]ajjithom.[76]

L-ewwel \ew[ vokazjonijiet li De Piro jsemmi fl-ittra tieg]u kienu \-\g]a\ag] Gwanni Vella (li kellu jibda t-triq g]as-sa`erdozju) u {u\eppi Caruana. Fil-fatt, jidher li kien hemm xi tibdil fl-a]]ar mument min-na]a ta' De Piro. Dawk i\-\ew[ \g]a\ag] kellhom ji[u av\ati biex ma jid]lux fid-29 ta' {unju, imma fit-30. Aktarx li I-avvi\ lil {u\eppi Caruana ma ng]atalux, u dan xorta wa]da mar ]abbat bieb id-dar u [ie milqug] fid-29 ta' {unju. Madankollu, Dun {u\epp De Piro, meta hu nnifsu aktar tard kellu jag]ti tag]rif qasir ta' storja dwar il-bidu ta' l-ewwel dar tieg]u, hu kiteb dejjem li dawk i\-\ew[ \g]a\ag] [ew milqug]in fis-So`jeta' fit-30 ta' Gunju, 1910. Din il-[urnata kienet g]alih wa]da g]a\i\a ]afna g]aliex fiha l-Knisja Universali kienet tfakkar il-martirju ta' I-Appostlu Missierna San Pawl: patrun mag]\ul g]al dik id-dar `kejkna u g]as-So`jeta' li kienet qieg]da titwieled.[77]

Kalvarju m]abbar

Fit-30 ta' Gunju, 1910, is-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl kienet twieldet. Kien bidu umli u fqajjar, imma b'ideali li kellhom l-eg]ruq tag]hom jin\lu fil-fond. Dun {u\epp De Piro, li sa dak i\-\mien kien g]adu qassis sempli`i, qatt ma tqarraq; hu qatt ma stenna xi glorja kbira. Is-So`jeta' kienet batiet ]afna biex twieldet, u kien konvint li t-tbatija qatt ma kienet sejra tonqsu. Hu, fuq kollox, kien jaf li kien sejjer jimxi 'l quddiem b'passi tqal.

Wara li kienu ]admu mieg]u biex taw bidu g]all-opra, Dun {or[ Bugeja u Dun Gwann Mamo nqatg]u minnu u ]allewh ja]dem g]al rasu. Lil Dun {or[ ner[g]u narawh iddedikat biex jg]ix qalb I-iltiema fid-Dar ta' San {u\epp il-}amrun, u lil Dun Gwann nilm]uh jit]abat biex jibni d-Dar San Alwi[i fil-Parro``a ta' }al Tarxien, qalb problemi, ta]bit, u nkwiet. G]alkemm \amm I-istat ta' dawk li huma umli, De Piro, aktar tard, kellu jistqarr li ma kienx jimma[ina li d-diffikultajiet kellhom ikunu daqshekk kbar. Ma kienx jistenna li kienet sejra tkun ]a[a tant diffi`li biex ixettel vokazjoni, ikabbarha, iwassalha g]all-g]an tag]ha, u jg]ajjixha bit-tama li tippersevera sa l-a]]ar.[78]

Aktar ma kellu jg]addi z-\mien. Dun {u\epp De Piro aktar kellu jara kemm kienu profeti`i I-kelmiet li l-lsqof Pietru La Fontaine kien kitiblu proprju fit-30 ta' Gunju, 1910: dak in-nhar li bdiet il-vera ]ajja tas-So`jeta'. La Fontaine kitiblu hekk: "L-a]bar tal-bidu ta' l-opra missjunarja u tal-barka ta' Mons. Ar`isqof lili mlietni b'fer] tassew. Alla jkun imbierek wisq i\jed g]ax int xebba]t il-bidu ta' l-opra mad-dehra tieg]u fid-dinja. Betlem hi dejjem mimlija bis-se]er. B'din l-umilta' qaddisa, ma hux possibbli li d-Dar `kejkna ta' San Pawl ma tikbirx. Nafuha tajjeb. Jista' jkun hemm il-]arba fl-E[ittu. Min jaf? Forsi jkun hemm anki l-Kalvarju. Imma, f'dawk i`-`irkustanzi, jidher i\jed li l-opra tkun ta' Alla, u frott ta' fejda ma jistax ikun nieqes. lbqa' miexi b']arstek 'il quddiem. Dun Gu\epp tieg]i. lmxi b'attenzjoni u bil-g]aqal, imma dejjem 'il quddiem. Dik l-okka\joni li fiha qsamna l-ideat tag]na dwar dak il-pro[ett kienet kollha kemm hi providenzjali".[79]

Il-bidu kien tassew fis-skiet. Kellhom jg]addu ]afna snin biex is-So`jeta' `kejkna ta' San Pawl tibda ssir mag]rufa. Isimha dam ]afna ma beda jidher ma' dak ta' I-istituti reli[ju\i I-o]rajn li kellna fil-g\ira tag]na. lt-tag]rif [enerali li kien jo]ro[ ta' kull sena, waqt li kien i[ib I-indirizzi tad-djar reli[ju\i ta' Malta, ma kienx i[ib dak tad-dar `kejkna ta' San Pawl fl-lmdina. Dan I-indirizz ma deherx la meta kienet fi triq San Rokku, u lanqas meta g]addiet g]al triq San Pawl u triq Celsi.[80] Is-So`jeta' twieldet fis-skiet, fil-faqar, u fit-tbatija.